Złamanie zęba to uraz, który może wydarzyć się nagle – podczas gry w piłkę, jazdy na rowerze, wypadku komunikacyjnego czy choćby przy gryzieniu orzechów lub innych twardych produktów. Choć może wydawać się jedynie defektem estetycznym, w rzeczywistości stanowi poważny problem stomatologiczny wymagający szybkiej reakcji. Jakie są najczęstsze przyczyny złamania zęba? Jak postępować w pierwszych minutach po zdarzeniu? Jakie nowoczesne metody leczenia i odbudowy oferuje współczesna stomatologia? Odpowiadamy na te i inne pytania!
Urazy zębów należą do jednych z najczęstszych problemów, z którymi pacjenci zgłaszają się do gabinetów stomatologicznych. Statystyki wskazują, iż złamania koron i korzeni zębów najczęściej dotyczą dzieci, młodzieży oraz osób aktywnych fizycznie, jednak w praktyce zdarzają się osobom w każdym wieku.
Warto mieć świadomość, iż złamany ząb to nie tylko problem estetyczny – ubytek powstały w wyniku odłamania fragmentu korony zęba należy jak najszybciej odbudować. Zbagatelizowanie urazu może bowiem prowadzić do stanów zapalnych miazgi, zakażeń, a choćby utraty zęba. Im szybciej pacjent otrzyma fachową pomoc, tym większe są szanse na jego uratowanie.
Możliwe przyczyny złamań zębów
Najczęstszą przyczyną złamań zębów są urazy mechaniczne. Upadek, uderzenie podczas gry zespołowej czy kolizja drogowa mogą doprowadzić do odłamania fragmentu korony, a w cięższych przypadkach – do uszkodzenia korzenia. Złamania i ukruszenia zębów niekiedy wynikają z gryzienia twardych pokarmów (np. orzechów) i przypadkowych związanych z tym urazów (np. nagryzienia pestki podczas jedzenia owoców).
Na złamania szczególnie narażone są zęby osłabione przez procesy chorobowe. Próchnica, demineralizacja szkliwa czy wcześniejsze leczenie endodontyczne znacząco zmniejszają odporność tkanek zęba na obciążenia. Warto także wspomnieć o bruksizmie – nieświadomym zgrzytaniu zębami, które przez lata prowadzi do mikropęknięć, których konsekwencją może być złamany lub pęknięty ząb. Istotnym czynnikiem jest również wiek – zęby starszych pacjentów są bardziej kruche i łatwiej ulegają uszkodzeniom.
Złamanie zęba po leczeniu kanałowym
Zęby po leczeniu endodontycznym są szczególnie podatne na złamania. Wynika to z faktu, iż w trakcie terapii usuwa się miazgę odpowiedzialną za odżywianie zęba, a sam proces wymaga usunięcia części twardych tkanek w celu oczyszczenia i wypełnienia kanałów. W konsekwencji ząb staje się bardziej kruchy, mniej elastyczny i podatny na przeciążenia.
Złamania po leczeniu kanałowym najczęściej mają charakter pionowy lub obejmują całą koronę, a ich lokalizacja nierzadko sięga aż pod dziąsło, co znacznie komplikuje leczenie. Aby zapobiec tego typu urazom, zaleca się wzmacnianie zębów leczonych endodontycznie poprzez zastosowanie wkładów koronowo-korzeniowych i odbudowę protetyczną – najczęściej w postaci korony porcelanowej lub pełnoceramicznej.
Badania kliniczne jednoznacznie wskazują, iż odpowiednia rekonstrukcja protetyczna po leczeniu kanałowym istotnie zmniejsza ryzyko złamania i wydłuża czas przeżycia zęba w jamie ustnej.
Złamanie zęba – klasyfikacja urazów
Oficjalnych klasyfikacji złamań zębów jest wiele – stosuje się m.in. klasyfikację Ellisa i klasyfikację WHO, które różnią się stopniem szczegółowości oraz kryteriami oceny. W praktyce klinicznej najczęściej wyróżnia się jednak kilka konkretnych rodzajów tego typu urazów.
• Złamania korony zęba bez obnażenia miazgi – dotyczą wyłącznie szkliwa lub zębiny, bez odsłonięcia nerwu. Mogą objawiać się nadwrażliwością, ale zwykle nie powodują ostrego bólu.
• Złamania korony z obnażeniem miazgi zęba – obejmują głębsze warstwy zęba oraz odsłaniają tkankę nerwowo-naczyniową. Powodują silny ból i wymagają natychmiastowej interwencji.
• Złamania korzenia zęba – mogą przebiegać poziomo lub pionowo. Często pozostają niewidoczne gołym okiem, a ich diagnoza wymaga wykonania zdjęcia RTG.
• Złamania koronowo-korzeniowe – to jedne z najtrudniejszych urazów, ponieważ obejmują zarówno koronę, jak i część korzenia. Rokowanie zależy od lokalizacji linii złamania oraz możliwości rekonstrukcji.
Szczegółowa diagnostyka i ustalenie rodzaju złamania mają najważniejsze znaczenie dla wyboru odpowiedniej metody leczenia oraz szans na uratowanie zęba.
Złamanie zęba – co robić? Pierwsza pomoc
W przypadku złamania zęba szybkie i adekwatne działanie może przesądzić o powodzeniu leczenia. Przede wszystkim należy zachować spokój i postarać się odnaleźć ułamany fragment zęba. jeżeli jest on stosunkowo duży i w dobrym stanie, istnieje szansa na jego zamocowanie do pozostałej części korony. Najlepiej przechowywać fragment w pojemniku z solą fizjologiczną lub mlekiem. Należy jednak mieć świadomość, iż zwykle tego typu próby nie są działaniem długofalowym, a jedynie możliwością czasowego odroczenia docelowego leczenia.
Niekiedy po urazie mechanicznym w obrębie jamy ustnej pojawiają się ból i obrzęk – aby je zminimalizować można zastosować zimny okład na policzek. Warto unikać jedzenia i picia bardzo gorących lub zimnych napojów, które mogą nasilić dolegliwości. W żadnym wypadku nie wolno także samodzielnie przyklejać odłamanej części zęba. Najważniejszym krokiem pozostaje jak najszybsza wizyta u stomatologa – czas reakcji odgrywa kluczową rolę w zachowaniu zęba.
Metody leczenia i odbudowy złamanego zęba
Nowoczesna stomatologia dysponuje szerokim wachlarzem metod leczenia, które dobiera się w zależności m.in. od rodzaju złamania, stopnia uszkodzenia tkanek zęba oraz wieku pacjenta. Urazy w obrębie korony leczy się łatwiej, natomiast jeżeli linia złamania przebiega pod dziąsłem, terapia bywa bardziej skomplikowana i często wymaga zabiegów chirurgicznych.
• Odbudowa kompozytowa – stosowana przy niewielkich uszkodzeniach, gdy doszło do niewielkich pęknięć w obrębie szkliwa. W tym celu stosowane są głównie kompozyty, czyli materiały światłoutwardzalne, które pozwalają na szybką i estetyczną rekonstrukcję.
• Leczenie kanałowe (endodontyczne) – konieczne, jeżeli doszło do obnażenia miazgi. Po oczyszczeniu kanałów i ich wypełnieniu, ząb wzmacnia się wkładem koronowo-korzeniowym, a następnie zabezpiecza koroną protetyczną.
• Odbudowa protetyczna – licówki, korony porcelanowe i pełnoceramiczne stosuje się przy rozległych złamaniach, gdy konieczna jest pełna rekonstrukcja estetyki oraz funkcji zęba.
• Ekstrakcja i implant – jeżeli złamanie jest bardzo głębokie dentysta może usunąć ząb oraz zaproponować pacjentowi leczenie implantoprotetyczne.
Badania kliniczne potwierdzają, iż skuteczność leczenia zależy w dużej mierze od czasu interwencji oraz adekwatnego doboru metody rekonstrukcji. Zastosowanie nowoczesnych technik i materiałów znacząco poprawia rokowanie choćby w przypadku poważnych urazów.
Złamanie zęba to uraz, którego nie wolno bagatelizować. choćby jeżeli uszkodzenie wydaje się niewielkie, zawsze wymaga konsultacji stomatologicznej. Szybka reakcja i natychmiastowa wizyta w gabinecie zwiększają szansę na skuteczne leczenie oraz zachowanie naturalnego uzębienia. Oczywiście warto tez zadbać o ochronę uzębienia przed podobnymi urazami w przyszłości – np. poprzez stosowanie ochraniaczy podczas uprawiania sportu.
