Dlaczego stan zdrowia jamy ustnej u nastolatków jest gorszy niż u młodszych dzieci, mimo podobnych warunków życia? Najnowsze badania zespołu dr Rubelisy Oliveiry z Uniwersytetu w Buffalo pokazują, iż przyczyny leżą znacznie głębiej niż w samym opuszczaniu wizyt w gabinecie stomatologicznym – obejmują bariery finansowe, językowe, emocjonalne i społeczne. Wyniki badań mogą pomóc w opracowaniu skuteczniejszych rozwiązań, które poprawią dostęp nastolatków do opieki stomatologicznej.
Według dostępnych badań, ogólny stan zdrowia najmłodszych dzieci w USA w ciągu minionych 20 lat uległ poprawie. Nie dotyczy to jednak nastolatków – z ogólnokrajowych danych wynika, iż aż 60% amerykańskiej młodzieży w wieku 12-17 lat ma nieleczoną próchnicę. Wskaźniki te są szczególnie niepokojące wśród nastolatków pochodzenia latynoskiego i afroamerykańskiego.
Badania prowadzone w regionie Western New York przez dr Rubelisę Oliveirę – adiunkt w School of Dental Medicine Uniwersytetu w Buffalo – wskazują, iż choćby rodzeństwo wychowujące się w tych samych warunkach socjoekonomicznych ma znacząco odmienne wyniki zdrowotne – na niekorzyść starszych dzieci.
Bariery głębsze niż nieobecności w gabinecie
W ramach prowadzonych badań zespół dr Oliveiry przeanalizował dane ponad 7300 wizyt stomatologicznych odbytych w latach 2018-2023 w klinice UB Dental. Okazało się, iż najwięcej wizyt – aż 24% – opuściły właśnie nastolatki. Naukowcy twierdzą jednak, iż nie chodzi tu o zaniedbania ze strony rodzin, ale o trwałe bariery finansowe, logistyczne i emocjonalne, które skutecznie ograniczają dostęp młodych ludzi do opieki dentystycznej.
Jednym z najpoważniejszych czynników wpływających na zły stan zdrowia wśród młodzieży jest lęk stomatologiczny. W badaniu obejmującym 167 par opiekun-nastolatek aż 60% uczestników zgłaszało nasilony poziom niepokoju związany z wizytą u dentysty. Co więcej, młodzież wychowywana przez rodziców obawiających się leczenia stomatologicznego była niemal czterokrotnie bardziej narażona na rozwój własnych obaw, co miało bezpośredni wpływ na pogorszenie stanu zdrowia jamy ustnej.
Dodatkową barierą okazała się niewiedza – wielu rodziców nie zdawało sobie sprawy, iż dzieci powyżej 12. roku życia przez cały czas mogą korzystać z refundowanej opieki stomatologicznej w ramach Medicaid. Problem ten był szczególnie widoczny w gospodarstwach domowych, w których język angielski nie jest językiem ojczystym.
W stronę rozwiązań opartych na społeczności
Aby lepiej dopasować działania profilaktyczne, zespół dr Oliveiry wykorzystał model Community Engagement Studio, w ramach którego członkowie społeczności – określani jako „eksperci lokalni” – współtworzą narzędzia badawcze i strategie poprawy dostępu do opieki. Wśród rekomendacji znalazły się m.in. możliwość umawiania wizyt dla całych rodzin w tym samym czasie, uproszczenie informacji o zasadach ubezpieczenia Medicaid oraz wsparcie personelu kliniki w zakresie pomocy dla rodzin w poruszaniu się po systemie ochrony zdrowia.
Badacze rozszerzają także działania poza mury kliniki – współpracują ze szkołami średnimi i podstawowymi w Buffalo i hrabstwie Niagara, organizując przesiewowe badania stomatologiczne oraz zajęcia edukacyjne. Rozważane jest również szkolenie pielęgniarek szkolnych, aby mogły skuteczniej identyfikować problemy stomatologiczne oraz kierować uczniów do specjalistów.
– Okres dojrzewania to moment, w którym kształtują się nawyki zdrowotne na całe życie. Naszym zadaniem jest nie tylko zapewnienie dostępu do opieki dentystycznej, ale przede wszystkim zrozumienie realnych wyzwań, przed którymi stoją rodziny i budowanie systemów wspierających młodzież w ich własnych społecznościach – podkreśliła dr Oliveira cytowana w komunikacie uczelni.
Objawy złych nawyków, takich jak przygryzanie wargi czy policzka, pierwsze symptomy bruksizmu, skutki uboczne przyjmowania leków lub różnego rodzaju zaburzeń ogólnoustrojowych – m.in. o tym mogą świadczyć wykrywane podczas badania stomatologicznego zmiany w obrębie błon śluzowych jamy ustnej u dzieci. – Błona śluzowa jest dla ciała tym, czym dla duszy są oczy, czyli zwierciadłem. Na niej widać wszystko – mówi prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk, kierownik Zakładu Stomatologii Dziecięcej WUM, prezes Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej, konsultant krajowa z zakresu stomatologii dziecięcej.
Źródło: https://www.buffalo.edu
