Włókniak jamy ustnej to niewielki, łagodny guzek, który może pojawić się na dziąśle, języku, policzku czy wardze dolnej. Choć sam w sobie zwykle nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, potrafi powodować dyskomfort i niepokoić swoim wyglądem. Warto wiedzieć, skąd biorą się włókniaki, jak je rozpoznać i kiedy trzeba je usunąć, aby mieć pewność, iż zmiana nie kryje w sobie nic groźnego.
W jamie ustnej często pojawiają się różne zgrubienia, polipy czy guzki. Zdecydowana większość z nich to zmiany łagodne, a jednym z najczęstszych przykładów jest właśnie włókniak. To guzek, który rośnie powoli, nie boli i w zdecydowanej większości przypadków nie złośliwieje (czyli nie przekształca się w raka). Najczęściej jest odpowiedzią organizmu na przewlekłe podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej – np. przez źle dopasowaną protezę, aparat ortodontyczny czy nawykowe przygryzanie policzka.
Ważne jednak, aby nie bagatelizować żadnej zmiany w jamie ustnej. choćby niewielki guzek powinien być obejrzany przez dentystę, bo niektóre choroby (np. torbiele, ziarniniaki naczyniowe czy zmiany nowotworowe) mogą wyglądać podobnie.
Czym jest włókniak i jakie są jego rodzaje?
Włókniak jamy ustnej to guzek zbudowany z tkanki łącznej, pokryty nabłonkiem błony śluzowej. Wygląda jak niewielkie zgrubienie – najczęściej różowe, czasem białawe, dobrze odgraniczone od otoczenia. Może być osadzony na szerokiej podstawie albo zwisać na cienkiej szypule.
Zmiana powstaje stopniowo – organizm, broniąc się przed długotrwałym urazem, „odbudowuje” tkankę, a w efekcie tworzy się miejscowy przerost włóknisty. To właśnie dlatego włókniaki są tak częste u osób noszących protezy lub aparat ortodontyczny, a także u pacjentów, którzy mają nawyk przygryzania błony śluzowej jamy ustnej.
Lekarze wyróżniają dwa podstawowe typy tej zmiany: włókniaka twardego i włókniaka miękkiego.
Włókniak twardy
Włókniak twardy to zwarty, zbity guzek. Często lokalizuje się na dziąsłach, szczególnie w okolicy przednich zębów. Zdarza się, iż w jego wnętrzu odkładają się drobne ogniska kostne lub zwapnienia – wtedy mówimy o tzw. włókniaku kostniejącym. Tego typu zmiany są dobrze odgraniczone, rosną powoli i zwykle nie powodują bólu. Jednak jeżeli nie zostaną usunięte, mogą powracać, zwłaszcza jeżeli utrzymuje się przyczyna drażnienia.
Włókniak miękki
Włókniak miękki, znany także jako włókniak urazowy, ma bardziej elastyczną strukturę. Wygląda jak mały polip w kolorze śluzówki i zwykle pojawia się na policzku, wardze, języku lub na dnie jamy ustnej. To typowa zmiana spowodowana przewlekłym urazem mechanicznym – np. przygryzaniem policzka. Choć włókniak miękki nie boli, może przeszkadzać podczas mówienia, żucia czy połykania.
Przyczyny powstawania włókniaków jamy ustnej
Jak wspomniano, włókniak w jamie ustnej to zwykle efekt przewlekłego podrażnienia błony śluzowej. Najczęstsze przyczyny takich podrażnień to:
• przewlekłe urazy mechaniczne – ostre brzegi zębów, uszkodzone wypełnienia, źle dopasowane protezy czy aparaty ortodontyczne to najczęstsze źródło włókniaków,
• nawyki parafunkcyjne – regularne przygryzanie policzka, wargi lub języka powoduje mikrourazy i sprzyja powstawaniu zmian,
• przewlekłe zapalenie dziąseł i przyzębia – stany zapalne, kamień nazębny oraz podrażnienia w obrębie dziąseł mogą prowadzić do tzw. włókniaków dziąsłowych,
• przebyte zabiegi stomatologiczne – ekstrakcja zęba, założone szwy i inne zabiegi mogą spowodować miejscowy przerost tkanki łącznej.
Czasami o występowaniu włókniaków decydują także predyspozycje indywidualne – niektóre osoby, zwłaszcza kobiety, częściej mają włókniaki na dziąsłach, co może być związane z czynnikami hormonalnymi i budową przyzębia.
Włókniak w jamie ustnej – jak wygląda i jak odróżnić go od innych zmian?
Najczęściej włókniak wygląda jak mały guzek w kolorze śluzówki, o gładkiej powierzchni i dobrze odgraniczonych brzegach. Zwykle ma od kilku milimetrów do około 2 cm średnicy. Zmiana nie boli i rośnie powoli, dlatego bywa zauważana przypadkiem.
Trzeba jednak pamiętać, iż w jamie ustnej występują też inne zmiany o podobnym wyglądzie. Torbiel śluzowa (mucocele) jest miękka, ma niebieskawy odcień i przypomina pęcherzyk. Ziarniniak naczyniowy (tzw. nadziąślak) jest intensywnie czerwony i łatwo krwawi. Tłuszczaki bywają żółtawe i miękkie, a zmiany nowotworowe często rosną szybciej, mają nieregularne brzegi oraz mogą powodować owrzodzenia.
Dlatego zawsze, gdy w jamie ustnej pojawia się nowa zmiana, warto udać się do dentysty. Tylko lekarz jest w stanie ocenić, czy to rzeczywiście włókniak, czy coś poważniejszego.
Do jakiego lekarza zgłosić się z podejrzeniem włókniaka w jamie ustnej?
Stomatologia odgrywa kluczową rolę w diagnostyce i leczeniu włókniaków, więc pierwszym krokiem w sytuacji zauważenia jakiejkolwiek niepokojącej zmiany powinna być wizyta u dentysty. Stomatolog obejrzy ją, sprawdzi jej charakter i oceni, czy wymaga usunięcia. jeżeli będzie to konieczne, skieruje pacjenta do chirurga stomatologicznego lub chirurga szczękowo-twarzowego. W przypadku wątpliwości co do charakteru guzka lekarz może zlecić wykonanie biopsji, czyli pobranie fragmentu tkanki do badania histopatologicznego, które daje pewność rozpoznania.
W przypadku zmian nietypowych lub podejrzenia nowotworu pacjent może być także skierowany do onkologa.
Leczenie włókniaka w jamie ustnej
Najpewniejszą metodą leczenia włókniaka jest jego usunięcie. Dzięki temu można zarówno pozbyć się problemu, jak i upewnić się co do charakteru zmiany (badanie histopatologiczne). W praktyce stosuje się kilka metod usuwania włókniaków.
• Chirurgiczne wycięcie dzięki skalpela – metoda klasyczna, polegająca na całkowitym usunięciu guzka wraz z fragmentem zdrowej tkanki. Zabieg jest prosty i skuteczny, wykonywany w znieczuleniu miejscowym.
• Usunięcie laserowe – nowoczesne rozwiązanie, które pozwala ograniczyć krwawienie i przyspiesza gojenie. Zabieg jest krótszy, a pacjenci rzadziej odczuwają dolegliwości pooperacyjne.
• Elektrochirurgia i krioterapia – stosowane w niektórych przypadkach jako alternatywa dla zabiegów klasycznych oraz laserowych. Mogą być skuteczne przy mniejszych zmianach.
Warto pamiętać, iż oprócz usunięcia guzka konieczne jest wyeliminowanie czynników drażniących. Czasem oznacza to korektę protezy, wygładzenie ostrego brzegu zęba czy pracę nad pozbyciem się nawyku przygryzania.
Czy każdego włókniaka jamy ustnej trzeba usuwać?
Nie zawsze. jeżeli guzek jest niewielki, nie rośnie i lekarz nie ma wątpliwości co do jego charakteru, można go obserwować. W praktyce jednak najczęściej włókniaki się usuwa – żeby potwierdzić diagnozę i zapobiec nawrotom.
Bezwzględnie usuwane są włókniaki, które:
• powiększają się,
• przeszkadzają w mówieniu czy jedzeniu,
• krwawią lub ulegają owrzodzeniu,
• budzą wątpliwości diagnostyczne.
Włókniak jamy ustnej to częsta, łagodna zmiana błony śluzowej, najczęściej wynikająca z przewlekłego urazu. Zwykle nie boli i rośnie powoli, ale może przeszkadzać i nawracać. Leczenie polega na jego usunięciu – tradycyjnie skalpelem lub nowoczesnymi metodami, jak laser – oraz na wyeliminowaniu przyczyny drażnienia. Warto jednak pamiętać, iż każdego guza w jamie ustnej, który nie znika przez kilka tygodni, powinien obejrzeć lekarz. Wczesna diagnostyka to gwarancja bezpieczeństwa.
