Kultura antycznych mieszkańców Etrurii została do pewnego stopnia zapomniana lub bywa utożsamiana z późniejszymi osiągnięciami starożytnego Rzymu. Niesłusznie, bo dokonania tego ludu, zamieszkującego między IX w. p.n.e. a początkami naszej ery obszar od współczesnej Toskanii po Rzym, zasługują na przypomnienie – również te w zakresie stomatologii.
Etruskowie stworzyli wysoko rozwiniętą cywilizację, która pozostawała pod silnym wpływem kultur greckiej i fenickiej. Choć większość współczesnych czytelników kojarzy Etrusków głównie z monumentalnymi grobowcami (zdobionymi posągami zmarłych w pozie półleżącej, przypominającej ucztowanie) czy zagadkowymi inskrypcjami, to odegrali oni też istotną rolę w rozwoju stomatologii. Badania archeologiczne dowodzą, iż Etruskowie opracowali techniki protetyczne, które można uznać za bezpośrednich poprzedników współczesnej protetyki i implantologii.
Złote mosty i uzupełnienia protetyczne
Najbardziej znanym osiągnięciem stomatologii tej kultury były mosty i protezy dentystyczne wykonywane ze złota. Artefakty znalezione w etruskich grobowcach wskazują, iż stosowano precyzyjnie dopasowane druty i pierścienie ze złota, którymi łączono zęby naturalne z zębami sztucznymi. Co istotne, wybór tego materiału nie były przypadkowy – stawiano na złoto ze względu na jego plastyczność, odporność na korozję i trwałość. Jako zęby sztuczne służyło uzębienie pobieranie z ludzkich zwłok lub opracowane zęby zwierząt (najczęściej bydła). Potwierdza to, iż Etruskowie mieli na uwadze zarówno funkcjonalne, jak i estetyczne funkcje uzębienia.
Zachowane egzemplarze etruskich mostów wskazują na niezwykłą precyzję wykonania. Złote druty były starannie dopasowywane do kształtu łuku zębowego. Choć nie ma pewności, czy tego rodzaju prace wykonywano za życia pacjentów, czy miały one za cel tylko poprawić wygląd osoby zmarłej podczas uroczystości pogrzebowych, bez wątpienia świadczą one o bardzo wysokim poziomie kunsztu rzemieślników i zrozumieniu anatomii jamy ustnej.
Starożytni technicy dentystyczni
Co nie bez znaczenia, stomatologia etruska miała także wymiar społeczny i kulturowy. Zachowanie pełnego, estetycznego uśmiechu mogło być oznaką statusu i prestiżu, a same prace protetyczne wskazują, iż Etruskowie posiadali wyodrębnioną grupę rzemieślników, których można nazwać pierwszymi technikami dentystycznymi. Wykonywanie prac z użyciem metalu szlachetnego było kosztowne, dlatego były one prawdopodobnie wykonywane dla przedstawicieli elit tamtejszego społeczeństwa.
Choć brak potwierdzenia na stosowanie przez Etrusków leczenia zachowawczego czy endodontycznego, niektóre znaleziska wskazują, iż potrafili usuwać zęby zmienione chorobowo oraz podejmowali próby leczenia bólu zęba przy użyciu ziół. Jednak największe dziedzictwo, które pozostawili przedstawiciele tej kultury, to protetyka. Badacze zgodnie podkreślają, iż etruskie mosty i inne uzupełnienia stanowią najstarsze zachowane przykłady protetyki stomatologicznej na terenie Europy i znacznie wyprzedzały rozwiązania stosowane później przez Greków czy Rzymian.
Źródła: The dawn of dentistry: dentistry among the Etruscans, Loevy H. T., Kowitz A. A., International Dental Journal, 1997.
Etruscan Gold Dental Appliances, Becker, M. J., West Chester University, 1999.
