Stan jamy ustnej jako wskaźnik ogólnego stanu zdrowia u seniorów

dentonet.pl 1 tydzień temu

Zdjęcie: Stan jamy ustnej jako wskaźnik ogólnego stanu zdrowia u seniorów

Jama ustna bierze udział nie tylko w procesach mowy czy rozdrabniania pokarmu – to również lustrzane odbicie ogólnego stanu zdrowia, także u osób starszych. Zmiany w obrębie jamy ustnej mogą sygnalizować odwodnienie, niedobory pokarmowe czy początki poważniejszych schorzeń. Asystentki i higienistki stomatologiczne odgrywają istotną rolę w monitorowaniu tych objawów oraz ich wczesnym wykrywaniu.

Wraz z wiekiem organizm seniora przechodzi szereg zmian, które mogą wpływać na zdrowie jamy ustnej. Takie problemy, jak suchość w ustach, trudności w przeżuwaniu czy krwawienie dziąseł nie są jedynie lokalnymi dolegliwościami – często stanowią one wskaźniki ogólnych problemów zdrowotnych. Dlatego tak ważna jest rola asystentek i higienistek stomatologicznych w codziennej opiece nad osobami starszymi.

Sygnały odwodnienia: więcej niż suchość w ustach

Odwodnienie jest dość powszechnym problemem u seniorów, często niezauważanym przez samych pacjentów. Może ono objawiać się w jamie ustnej poprzez szereg widocznych symptomów: suchą i spękaną błonę śluzową, pęknięte kąciki ust, język z lepką, suchą powłoką oraz zmniejszoną ilość śliny. Dodatkowo, u niektórych osób mogą pojawić się afty czy owrzodzenia wynikające z niedostatecznego nawilżenia tkanek jamy ustnej

Przyczyny odwodnienia u seniorów są wieloczynnikowe. Często wynikają z naturalnych zmian związanych z wiekiem, takich jak osłabione odczuwanie pragnienia. Dodatkowo, mogą być spowodowane chorobami przewlekłymi (np. cukrzyca, choroby nerek), przyjmowaniem leków moczopędnych, przeciwhistaminowych oraz przeciwbólowych, a także ograniczoną mobilnością.

Higienistki stomatologiczne powinny zwracać uwagę na te objawy, monitorować stan pacjentów i w razie potrzeby współpracować ze stomatologami oraz lekarzami rodzinnymi w celu zapewnienia odpowiedniego nawodnienia i prewencji powikłań.

Niedobory pokarmowe: cichy sygnał z jamy ustnej

Stan odżywienia ma bezpośredni wpływ na zdrowie jamy ustnej. Niedobory witamin i minerałów mogą przebiegać bezobjawowo w organizmie przez wiele miesięcy, podczas gdy w jamie ustnej pojawiają się wyraźne sygnały alarmowe. Wczesne rozpoznanie tych objawów pozwala na interwencję dietetyczną oraz medyczną, co może zapobiec poważniejszym konsekwencjom zdrowotnym.

Do najczęściej obserwowanych niedoborów i ich objawów w jamie ustnej u seniorów należą:

witamina C – niedobór prowadzi do krwawienia dziąseł, osłabienia tkanki łącznej wokół zębów, łatwego powstawania siniaków oraz powolnego gojenia się ran,
witamina B12 – brak tej witaminy objawia się zapaleniem języka (język czerwony, obrzęknięty, czasem bolesny), aftami, pieczeniem jamy ustnej i uczuciem mrowienia w języku,
żelazo – niedobór może prowadzić do bladego języka, owrzodzeń jamy ustnej, pęknięć w kącikach ust oraz zwiększonej podatności na infekcje,
wapń i witamina D – niedobory wpływają na mineralizację zębów, osłabiają kości szczęki i zęby, co zwiększa ryzyko próchnicy i utraty zębów.

Higienistki stomatologiczne – np. przy okazji wykonywania zabiegów higienizacyjnych – mogą w porę wykryć te objawy i skierować pacjentów do dietetyka lub lekarza w celu diagnostyki oraz uzupełnienia niedoborów.

Ogólne pogorszenie stanu zdrowia a jama ustna

Choroby przewlekłe i ogólnoustrojowe – cukrzyca, choroby serca, nadciśnienie czy demencja, – mają znaczący wpływ na zdrowie jamy ustnej. Mogą prowadzić do chorób przyzębia, zwiększonego ryzyka infekcji, suchości w ustach czy utraty zębów. Badania naukowe już dawno dowiodły, iż u osób z cukrzycą wyższe jest ryzyko rozwoju stanów zapalnych dziąseł, a choroby sercowo-naczyniowe mają związek z bakteriami powodującymi próchnicę.

Wszystko to sprawia, iż seniorzy – często obarczeni wielochorobowością i wielolekowością – mają szczególne potrzeby jeżeli chodzi o opiekę stomatologiczną. Higienistki stomatologiczne mogą monitorować zmiany, edukować pacjentów oraz współpracować z lekarzami w celu zapewnienia kompleksowej, holistycznej opieki. Regularne kontrole stomatologiczne i świadomość pacjenta co do powiązań między chorobami ogólnoustrojowymi a stanem jamy ustnej są najważniejsze w profilaktyce powikłań.

Rola higienistki stomatologicznej w profilaktyce gerostomatologicznej

Higienistki stomatologiczne pełnią rolę edukatora, opiekuna i doradcy w profilaktyce zdrowia jamy ustnej seniorów. Oprócz przeprowadzania zabiegów higienizacyjnych monitorują stan jamy ustnej, wykrywają wczesne objawy chorób ogólnych i współpracują z innymi specjalistami.

Istotnym elementem pracy higienistek jest dostosowanie zaleceń higienicznych do możliwości pacjenta. Osoby z ograniczoną sprawnością manualną mogą korzystać z elektrycznych szczoteczek, specjalnych nici dentystycznych czy odpowiednich płynów do płukania jamy ustnej. Wczesne interwencje, systematyczne kontrole oraz edukacja pacjentów i ich rodzin poprawiają jakość życia seniorów, zmniejszając również ryzyko powikłań stomatologicznych.

Stan jamy ustnej seniora jest nieocenionym wskaźnikiem jego ogólnego stanu zdrowia. Asystentki i higienistki stomatologiczne odgrywają kluczową rolę w monitorowaniu zmian i wczesnym wykrywaniu problemów. Regularne badania, edukacja pacjentów oraz kooperacja z innymi specjalistami są fundamentem skutecznej profilaktyki gerostomatologicznej.

– Pacjent senioralny jest pacjentem specyficznym. Jest to często pacjent z niedosłuchem, do czego nie zawsze się nam przyznaje, niekiedy również z zaburzonymi funkcjami poznawczymi. Komunikacja z nim jest więc wymagająca – mówi prof. dr hab. n. med. Agnieszka Mielczarek, dziekan Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego WUM, kierownik Zakładu Stomatologii Zachowawczej warszawskiej uczelni, konsultant krajowa w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Stomatologii Geriatrycznej.