Co trzeba wiedzieć o powikłaniach leczenia respiratorem w domu?
Bez wątpienia pacjenci, opiekunowie i personel medyczny powinni być świadomi powikłań związanych z leczeniem respiratorem w domu. Umożliwia to ich zapobieganie oraz wczesne rozpoznanie. Sposób prowadzenia wentylacji (inwazyjna z użyciem tracheostomii lub nieinwazyjna z maską nakładaną na twarz) wpływa na rodzaj i częstość komplikacji. Choć niektóre z nich mogą występować w obu formach terapii, wentylacja nieinwazyjna wskazywana jest przez badaczy i klinicystów jako metoda z mniejszym ryzykiem powikłań.[1,2,3]
Z jakimi powikłaniami można się spotkać?
Wentylacja mechaniczna, jak praktycznie każda forma leczenia, może wiązać się z pewnymi powikłaniami. Do potencjalnych następstw, na które należy zwrócić szczególną uwagę, należą:
- zakażenia dróg oddechowych (np. zapalenie płuc),
- podrażnienia skóry, odleżyny,
- objawy ze strony układu pokarmowego (np. rozdęcie, ból żołądka),
- niskie ciśnienie krwi (hipotensja),
- zapalenie spojówek lub zatok,
- uszkodzenia płuc (np. odma),
- problemy psychiczne (np. lęk).[2,4,5]
Poniżej skupimy się jedynie na wybranych z nich.
Zakażenia dróg oddechowych
Jednymi z częstych powikłań leczenia respiratorem w domu są infekcje dróg oddechowych, w szczególności zapalenie płuc (ang. ventilator-associated pneumonia).[3,4] W przypadku wentylacji inwazyjnej dochodzi do ominięcia naturalnych barier ochronnych nosa i gardła, które na co dzień pełnią funkcję filtra zatrzymującego drobnoustroje. Wprowadzenie rurki bezpośrednio do tchawicy stwarza dogodne warunki dla bakterii i wirusów, ułatwiając im dostęp do dolnych dróg oddechowych. Warto jednak zaznaczyć, iż ryzyko zakażenia występuje również podczas wentylacji nieinwazyjnej. W tym przypadku potencjalną drogą wnikania patogenów staje się powietrze dostarczane przez maskę lub rurki, zwłaszcza jeżeli sprzęt nie jest odpowiednio czyszczony i dezynfekowany. Dlatego najważniejsze znaczenie ma przestrzeganie zasad higieny rąk przez personel opiekuńczy, dbałość o higienę jamy ustnej pacjenta, zapobieganie aspiracji treści żołądkowej (np. poprzez adekwatne ułożenie ciała), a także regularne usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych oraz systematyczne czyszczenie sprzętu medycznego.[3]
Uszkodzenia skóry i odleżyny
Długotrwałe stosowanie maski w wentylacji nieinwazyjnej może prowadzić do otarć, podrażnień, a choćby powstawania odleżyn na skórze twarzy (np. na nosie).[3] Aby zminimalizować ryzyko tych powikłań, warto:
- dobrać odpowiednią maskę (szczelną, ale z delikatnym naciskiem),
- zmieniać co jakiś czas typ i model maski (np. nosowo-twarzowej na nosową),
- pielęgnować skórę w miejscach narażonych na odleżyny (np. poprzez delikatny masaż),
- zabezpieczać uszkodzoną już skórę (np. opatrunkami hydrożelowymi).[2]
Również podczas wentylacji inwazyjnej może dojść do podrażnień skóry lub odleżyn w okolicy rurki tracheostomijnej. Codzienna higiena tracheostomii oraz adekwatny dobór rodzaju i rozmiaru rurki pomagają zapobiec takim zmianom.[5]
Problemy psychologiczne i społeczne
Leczenie respiratorem w domu to ogromne wyzwanie nie tylko fizyczne, ale i psychologiczne. Lęk, poczucie izolacji i niepewność co do przyszłości mogą prowadzić do depresji, zaburzeń snu lub innych problemów psychicznych. Z tego względu ważne jest zapewnienie wsparcia psychologicznego dla pacjenta i jego rodziny, a także promowanie, w miarę możliwości, aktywności społecznej osób korzystających z respiratora.[5]
Wykaz źródeł
- Popat B, Jones AT. Invasive and non-invasive mechanical ventilation. Medicine (Abingdon). 2016 Jun;44(6):346-350
- Szkulmowski Z: Nieinwazyjna wentylacja mechaniczna w domu. Polska Medycyna Paliatywna 2004, 3, 1, 39–43
- Criner GJ, et al. Clinical review of non-invasive ventilation. Eur Respir J. 2024 Nov 7;64(5):2400396
- Hyzy C R: Clinical and physiologic complications of mechanical ventilation: Overview. UpToDate 2025 [dostęp: 09.07.2025]
- Piskała E. Podręcznik szkoleniowy dla uczestników/uczestniczek kursu specjalistycznego pielęgnowanie pacjenta dorosłego wentylowanego mechanicznie dla pielęgniarek. Warszawa, 2022
