Działanie hormonów – chemicznych przekaźników informacji, które regulują wiele procesów fizjologicznych i biochemicznych – nie pozostaje bez wpływu na stan jamy ustnej. Tej zależności, w odniesieniu przede wszystkim do zdrowia kobiet, poświęcony jest tekst opublikowany w serwisie Medicalxpress.com.
Jeśli nagle zauważasz, iż twoje dziąsła stają się wrażliwe lub zaczynają krwawić podczas szczotkowania zębów, przyczyną mogą być zmiany hormonalne – a jest to bardziej prawdopodobne, gdy jesteś kobietą. Zmiany hormonalne, jakie następują w ciągu życia kobiety, przypływ i odpływ hormonów, powodują stan zapalny, którego objawy mogą manifestować się m.in. w obrębie dziąseł i gruczołów ślinowych.
– Chociaż nie da się całkowicie zapobiec tym zmianom w jamie ustnej, są one możliwe do opanowania, wyleczenia, mogą też być bardziej przewidywalne – mówi prof. Heather Beasley Doyle z Tufts University School of Dental Medicine (TUSDM).
– W ciągu całego życia u kobiet i mężczyzn postępują zmiany w rodzajach i poziomach hormonów, które regulują procesy zachodzące w organizmie. Może to mieć wpływ m.in. na podatność na zapalenie dziąseł. Przykładowo, u chłopców dochodzi do wzrostu stężenia testosteronu w okresie dojrzewania, a w późniejszym okresie życia jego poziom się zmniejsza. Gdy tak się dzieje, spadek ten może wpływać na funkcję układu odpornościowego, co prowadzi do większej podatności na stany zapalne, w tym choroby dziąseł – dodaje prof. Natalie Jeong, kierownik Katedry Periodontologii w TUSDM.
Mężczyźni są zwykle bardziej podatni na choroby dziąseł niż kobiety, ale skutki zmian hormonalnych są u nich generalnie mniej widoczne niż u pań. Jak podaje prof. Jeong, dzieje się tak, ponieważ kobiety w większym stopniu doświadczają zmian hormonalnych i zmiany te są bardziej radykalne – objawiają się w okresie dojrzewania, w cyklu menstruacyjnym, w okresie ciąży, w perimenopauzie i menopauzie.
Hormony nie mają wpływu na zdrowie jamy ustnej, ale dziąsła, gruczoły ślinowe i zęby mogą ucierpieć, gdy hormony ulegają wahaniom. – Hormony mogą zmienić przepływ krwi do dziąseł i regulować odpowiedź immunologiczną organizmu, dlatego zmiany endokrynologiczne sprawiają, iż nasz organizm jest bardziej podatny na stany zapalne. A choroba przyzębia i choroba dziąseł jest choroby zapalne – wyjaśnia Natalie Jeong.
Ostrożne szczotkowanie przy zapaleniu dziąseł
Gingivitis występuje często w przypadku wszelkich zmianach hormonalnych u kobiet – od okresu dojrzewania do menopauzy, a może zacząć się zapaleniem dziąseł. – Zapalenie dziąseł to najłagodniejsza forma choroby dziąseł. W jej przebiegu dziąsła u niektórych osób krwawią podczas szczotkowania zębów, mogą być lekko opuchnięte, tkliwe lub pojawia się nieświeży oddech. W części przypadków można również zauważyć recesję dziąseł – mówi Jeong.
Jak dodaje prof. Jeong, zaburzenia hormonalne zwykle nie wpływają na same zęby, ale pośrednie skutki dla dziąseł i tkanek jamy ustnej mogą zwiększać ryzyko próchnicy. Oprócz opuchniętych i krwawiących dziąseł u kobiet mogą występować inne objawy w kolejnych etapach życia związanych z rozrodczością.
Dojrzewanie
Wiele dziewcząt zaczyna leczenie ortodontyczne w okresie dojrzewania, gdy zagrożenie stanem zapalnym dziąseł jest duże. Ponadto aparaty ortodontyczne (metalowe lub przezroczyste nakładki) mogą utrudniać utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej. Dodatkowo resztki pokarmowe zatrzymane pod elementami aparatów ortodontycznych zaostrzają stan zapalny dziąseł u dziewcząt.
Cykl menstruacyjny
Podczas okresu jama ustna kobiety może być szczególnie wrażliwa, a wahania hormonalne sprawiają, iż tkanki miękkie jamy ustnej stają się bardziej tkliwe i nieco osłabiają działanie układu odpornościowego. Zmiany te – w połączeniu ze stresem i zmęczeniem – mogą przed i w trakcie okresu wywoływać afty.
Ciąża
W okresie ciąży na dziąsłach mogą rozwinąć się ziarniniaki ropne, znane również jako guzy ciążowe. Są to łagodne zmiany, które można usunąć, jeżeli powodują dolegliwości bólowe lub ich obecność utrudnia higienę jamy ustnej.
Perimenopauza
Wahania estrogenu i progesteronu w latach poprzedzających ostatnią miesiączkę mogą zmniejszyć produkcję śliny, co prowadzi do suchości w ustach. Ponieważ ślina pomaga neutralizować kwasy i wypłukiwać bakterie, kserostomia sprzyja próchnicy zębów, chorobom dziąseł i zapaleniu jamy ustnej.
Menopauza
Ponieważ w tym okresie poziom hormonów (zwłaszcza estrogenu) wyraźnie spada, wiele kobiet przez cały czas odczuwa suchość w ustach, co może być poważniejsze niż w okresie perimenopauzy – niektóre panie doświadczają zespołu pieczenia w jamie ustnej (BMS), mrowienia lub uczucia oparzenia języka i warg.
Hormony a leki, antykoncepcja i hormonalna terapia zastępcza
Niektóre leki przeciwhistaminowe, antydepresanty i inne powodują suchość w ustach, co dodatkowo zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia u starszych kobiet próchnicy zębów, chorób dziąseł i infekcji grzybiczych. Bisfosfoniany, które są stosowane w leczeniu osteoporozy, mogą powodować martwicę kości szczęki, rzadką, ale poważną chorobę, która skutkuje obumieraniem komórek kostnych w kości szczęki.
Hormonalne środki antykoncepcyjne, takie jak pigułki antykoncepcyjne lub hormonalne wkładki domaciczne, a także hormonalna terapia zastępcza w okresie menopauzy, naśladują naturalne zmiany hormonalne organizmu. W przypadku środków antykoncepcyjnych podwyższony poziom estrogenu lub progesteronu może prowadzić do nadmiernej odpowiedzi immunologicznej i zwiększać podatność na zapalenie dziąseł.
Kobiety poddawane hormonalnej terapii zastępczej lub przyjmujące hormonalną antykoncepcję powinny zawsze informować lekarzy, w tym stomatologów, zwłaszcza przed zabiegiem chirurgicznym, o możliwości przepisania antybiotyków. – Niektóre antybiotyki mogą zmniejszyć skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych, dlatego konieczne może być zastosowanie alternatywnych metod kontroli urodzeń – mówi Jeong.
Jak radzić sobie ze zmianami hormonalnymi?
Chociaż nie da się wyeliminować ryzyka zapalenia jamy ustnej, w utrzymaniu optymalnego zdrowia jamy ustnej może pomóc przestrzeganie kilku zasad.
Higiena jamy ustnej
Przede wszystkim należy regularnie odwiedzać dentystę oraz szczotkować zęby dwa razy dziennie. Ponadto warto pamiętać o nitkowaniu, szczególnie gdy jest się w ciąży lub przechodzi cykl menstruacyjny.
Uważaj na to, co jesz
Nawet przy zachowaniu dobrej higieny jamy ustnej zaleca się unikanie niektórych pokarmów i napojów – zwłaszcza kwaśnych lub słodkich, a gdy się je spożyje, należy pamiętać o umyciu zębów.
Nie pal
Kluczowe znaczenie ma unikanie palenia papierosów i innych produktów tytoniowych. Niemniej należy dążyć do tego, by całkowicie rzucić palenie, ponieważ jest ono głównym czynnikiem ryzyka chorób dziąseł i pogłębia stan zapalny wywołany przez zmiany hormonalne.
Regularnie odwiedzaj dentystę
Gdy rozwinie się zapalenie dziąseł lub pojawią się inne objawy spowodowane zmianami hormonalnymi, ważne jest podjęcie leczenia, które pozwoli zapobiec pogorszeniu stanu i niezbędnej interwencji lekarza periodontologa.
Na co higienistka powinna zwrócić największą uwagę w instruktażu higieny jamy ustnej? – Najważniejszym aspektem jest kwestia uświadomienia pacjentowi, jaki jest jego prawdziwy poziom higieny jamy ustnej, czyli gdzie są obszary najczęściej pomijane, gdzie są miejsca, których nie doczyszcza. W tym celu świetnie sprawdza się wybarwianie biofilmu – mówi dr n. med. Katarzyna Ostrowska, higienistka stomatologiczna, absolwentka Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu i Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, była prezes Sekcji Profilaktyki i Promocji Zdrowia PTS-u.
Źródło: https://medicalxpress.com/
