Zakres zainteresowań zawodowych personelu stomatologicznego w ostatnich latach wciąż się poszerza. Dziś udzielamy pacjentom porad nie tylko na temat zdrowia i prawidłowej higieny jamy ustnej, ale też dzielimy się zaleceniami dotyczącymi aktywności fizycznej czy diety. Obszary te są ze sobą powiązane, dlatego poprawa jednego z nich często wpływa na zdrowie fizyczne, psychiczne, czy także zdrowie jamy ustnej. A co higienistka stomatologiczna powinna wiedzieć na temat stosowania suplementów, które staje się coraz bardziej powszechne?
Statystyki potwierdzają, iż po suplementy diety sięga średnio 4 na 5 naszych pacjentów. Według danych z 2022 r., aż 79% Polaków przyjmuje suplementy diety w formie witamin, co stanowi najwyższy wskaźnik wśród europejskich państw biorących udział w tym badaniu. Wydatki Polaków na suplementy diety są również znaczące – w 2022 r. wartość rynku suplementów w naszym kraju wyniosła 7,7 miliarda PLN. Popularność suplementów w Polsce wynika m.in. ze wszechobecnej reklamy tego rodzaju produktów i łatwego do nich dostępu.
Czy są one niezbędne? Kiedy są korzystne, a komu mogą szkodzić? I czy my, jako profesjonaliści, mamy polecać je pacjentom? Temat suplementacji witamin poruszyli także redaktorzy portalu the Dentist.co.uk. Pięć suplementów najczęściej stosowanych przez dorosłych Brytyjczyków to: witamina D, witamina C, kompleks witamin B, witamina A oraz witamina E, choć połowa populacji wybiera multiwitaminę.
Witamina D
Jak się ocenia, około 17% osób dorosłych mieszkańców Wielkiej Brytanii ma niedobór witaminy D (w Polsce – 60% ludności), co zwiększa ryzyko wystąpienia m.in. krzywicy. Witamina ta odgrywa istotną rolę we wzmacnianiu kości i układu immunologicznego, ogranicza też ryzyko problemów zdrowotnych jamy ustnej, takich jak próchnica i zapalenie przyzębia. Dostępne badania sugerują też korzyści z jej stosowania w przypadku leczenia endodontycznego u pacjentów z chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak cukrzyca.
Większość witaminy D powstaje naturalnie w skórze pod wpływem działania promieni UVB, a jej źródła w diecie są ograniczone. Aktualne zalecenia brytyjskiego Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej sugerują, by dorośli i dzieci przyjmowali w formie suplementów 10 mg witaminy D dziennie od października do marca, a niektóre grupy ryzyka powinny kontynuować suplementację przez cały rok.
Witamina C
Około 1 na 20 osób w Wielkiej Brytanii ma niedobór witaminy C (kwasu askorbinowego), co może prowadzić do schorzeń takich jak szkorbut. Organizmowi zwykle wystarcza witamina C pozyskana dzięki ekspozycji na słońce i spożywaniu odpowiedniej ilości owoców i warzyw. Wytyczne Narodowej Służby Zdrowia (NHS) nie sugerują konieczności szerokiej suplementacji witaminy C w różnych grupach społeczeństwa, szczególnie iż nadmierna jej ilość może powodować bóle głowy, nudności, zawroty głowy oraz zwiększać ryzyko kamieni nerkowych. Niemniej w przypadku stanów zapalnych, gorszego samopoczucia suplementacja witaminy C może być wskazana.
Witamina B12
Witamina B12 pomaga w produkcji czerwonych krwinek, utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego oraz uwalnianiu energii z pożywienia. Zwykle wystarcza nam ilość witaminy B12, którą można uzyskać spożywając mięso, ryby, mleko, sery i jajka. Dlatego nie ma konieczności, by przyjmowali ją wszyscy – suplementację należy rozpocząć, gdy zaleci ją lekarz.
Przyjmowanie mniej niż 2 mg dziennie nie stanowi zagrożenia, ale nadmierne spożycie witaminy B może prowadzić do dolegliwości bólowych, gorączki, świądu, drętwienia stawów, duszności, szybkiego przyrostu masy ciała lub krwawień, a także innych skutków ubocznych. Jednak przeprowadzone badania wskazują, iż seniorzy, wegetarianie, weganie oraz osoby z anemią złośliwą (chorobą Addisona-Biermera) lub chorobami przewodu pokarmowego mogą być bardziej podatne na niedobór witaminy B12 i powinny rozważyć suplementację.
Witamina A
Witamina A wspomaga układ odpornościowy, poprawia wzrok i zdrowie skóry, jest też ważnym retinoidem. Ogrywa kluczową rolę w leczeniu leukoplakii jamy ustnej, podśluzówkowego włóknienia jamy ustnej i gojeniu ran w jamie ustnej. Dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę można łatwo pokryć w zrównoważonej diecie – takie produkty jak sery, jajka, tłuste ryby, mleko i jogurt są idealne, choć suplementy mogą być pomocne w przypadku udowodnionego niedoboru.
Jednak długotrwałe spożywanie więcej niż zalecanego 1,5 mg witaminy A może prowadzić do osłabienia zdrowia kości, a także zwiększać ryzyko złamań w osób starszych. Nadmierne spożycie tej witaminy może również prowadzić do uszkodzenia wątrobę.
Witamina E
Witamina E jest korzystna dla zdrowia skóry, oczu i odpowiedzi immunologicznej. Jest to kolejna substancja, którą można przyjmować w odpowiednich ilościach w zrównoważonej diecie. Witamina ta występuje m.in. w olejach roślinnych, orzechach i nasionach, a organizm może ją magazynować, więc nie trzeba jej spożywać codziennie.
Z kolei nadmiar witaminy E może prowadzić do krwawień wewnętrznych, problemów z tarczycą, zaburzeń emocjonalnych i problemów żołądkowo-jelitowych – toksyczność występuje głównie jako skutek stosowania suplementów i zdarza się rzadko w przypadku pozyskiwania witaminy E z diety.
Pomocne, ale nie zawsze niezbędne
W środowisku medycznym dominuje przekonanie, iż suplementy diety mogą być pomocne u niektórych pacjentów, ale nie są konieczne u większości dorosłych. Nadmierne spożywanie niektórych witamin może okazać się wręcz szkodliwe dla zdrowia. Dowody naukowe wskazują także na to, iż suplementy nie ograniczają ryzyka chorób sercowo-naczyniowych czy nowotworów u osób zdrowych.
Jak w przypadku wszystkich kwestii związanych z opieką zdrowotną, zalecenie stosowania suplementów diety powinno być zawsze podejmowane indywidualnie, na podstawie potrzeb konkretnego pacjenta. Warto też pytać naszych pacjentów, czy już przyjmują dodatkowe witaminy, aby uwzględnić te informacje w ich dokumentacji medycznej.
Obok prawidłowej higieny, pozytywny wpływ na stan zdrowia jamy ustnej pacjentów z nadwagą i otyłością mogą mieć także zmiany w odżywianiu. Ważne są m.in. regularność posiłków oraz zachowywanie między nimi odpowiednich przerw. Mówi dypl. hig. stom. Magdalena Suszyńska – prelegentka oraz uczestniczka licznych konferencji, szkoleń i sympozjów stomatologicznych, prowadząca wykłady i szkolenia praktyczne dla higienistek, współzałożycielka Łódzkiego Stowarzyszenia Higienistek Stomatologicznych, w latach 2019-2023 członkini zarządu Sekcji Profilaktyki i Promocji Zdrowia PTS-u, egzaminatorka Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej dla zawodów asystentki i higienistki stomatologicznej.
Źródło: https://www.the-dentist.co.uk/
