Refluks żołądkowo-przełykowy to problem zdrowotny dość mocno rozpowszechniony we współczesnym świecie. Większość osób zupełnie słusznie kojarzy refluks przede wszystkim z dolegliwościami trawiennymi, ale warto mieć świadomość, iż refluks może nieść ze sobą konsekwencje dla innych układów i narządów organizmu, w tym dla zdrowia jamy ustnej. Jak refluks może oddziaływać na zęby i dziąsła? Jak prawidłowo dbać o higienę jamy ustnej, aby minimalizować jego negatywne skutki? Jakie metody leczenia powikłań refluksu w obrębie jamy ustnej oferuje współczesna stomatologia? Sprawdzamy!
Zdrowie jamy ustnej jest nierozerwalnie związane z ogólnym stanem zdrowia człowieka. Czynniki, które wpływają na kondycję zębów i dziąseł, to nie tylko codzienna higiena czy stosowana dieta – na zdrowie jamy ustnej mogą również oddziaływać różnego rodzaju choroby układowe i ogólne. Jednym z takich schorzeń jest refluks żołądkowo-przełykowy (z ang. GERD – gastroesophageal reflux disease), który może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia jamy ustnej.
Czym jest refluks?
Refluks żołądkowo-przełykowy to przewlekłe schorzenie polegające na cofaniu się kwaśnej treści z żołądka do przełyku. Wynika to z nieprawidłowego funkcjonowania dolnego zwieracza przełyku, który w normalnych warunkach powinien zamykać przejście pomiędzy przełykiem a żołądkiem. W wyniku osłabienia lub dysfunkcji tego mechanizmu, kwas solny i enzymy trawienne dostają się do przełyku, powodując podrażnienia, stan zapalny, a w dłuższej perspektywie – uszkodzenia błony śluzowej przełyku.
Refluks – przyczyny i objawy
Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego są różnorodne i obejmują zarówno czynniki związane ze stylem życia, jak i uwarunkowania genetyczne. Do najczęstszych przyczyn należą:
• nieprawidłowa dieta – spożywanie m.in. dużych ilości tłustych, pikantnych potraw, czekolady, kawy, alkoholu i napojów gazowanych,
• otyłość – nadmierna masa ciała zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej, co sprzyja cofaniu się treści żołądkowej,
• palenie tytoniu – nikotyna osłabia funkcję dolnego zwieracza przełyku,
• ciąża – zachodzące w tym czasie zmiany hormonalne oraz mechaniczne (ucisk rosnącej macicy na żołądek) mogą sprzyjać refluksowi,
• stres – może wpływać na funkcjonowanie układu trawiennego, w tym na pracę zwieracza przełyku.
Objawy refluksu obejmują: zgagę (pieczenie za mostkiem), kwaśne odbijanie, ból w nadbrzuszu, przewlekły kaszel, chrypkę oraz trudności w przełykaniu. W cięższych przypadkach może prowadzić do rozwoju powikłań, takich jak zapalenie przełyku i zwężenie przełyku. Badania dowiodły, iż nieleczony refluks jest także jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju raka przełyku.
Refluks a zdrowie jamy ustnej. Wpływ refluksu na szkliwo zębów, dziąsła i błony śluzowe
Refluks żołądkowo-przełykowy ma znaczący wpływ na zdrowie jamy ustnej, głównie poprzez zmianę pH w jamie ustnej oraz bezpośrednie działanie kwaśnej treści żołądkowej na zęby, dziąsła i błony śluzowe.
• Erozja szkliwa – cofający się z żołądka kwas solny w kontakcie z powierzchnią zębów powoduje demineralizację szkliwa, co prowadzi do jego stopniowego uszkadzania i osłabiania. Erozja szkliwa początkowo skutkuje nadwrażliwością zębów na zimno, ciepło, słodkie lub kwaśne pokarmy oraz napoje. Z czasem może prowadzić do istotnej utraty tkanek twardych i zmiany kształtu zębów.
• Zwiększone ryzyko rozwoju próchnicy – obniżenie pH w jamie ustnej stwarza środowisko sprzyjające rozwojowi bakterii próchnicotwórczych, co zwiększa ryzyko powstawania ubytków próchnicowych.
• Podrażnienia błon śluzowych – kontakt błon śluzowych z kwaśną treścią żołądkową może prowadzić do ich podrażnień, stanów zapalnych i owrzodzeń jamy ustnej.
• Pojawianie się ubytków niepróchnicowych – kwas może powodować ubytki pochodzenia niepróchnicowego – nie są one wywołane przez bakterie, ale są efektem mechanicznego uszkodzenia zębów po wcześniejszym zmiękczeniu szkliwa przez działanie kwasu.
Refluks a zęby – kluczowa prawidłowa higiena jamy ustnej
Prawidłowa higiena jamy ustnej jest dla osób z chorobą refluksową bardzo istotna m.in. w kontekście ochrony zębów przed demineralizacją oraz rozwojem próchnicy. Zatem jak należy dbać o zęby przy refluksie?
Wybór szczoteczki i pasty do zębów – zaleca się używanie bardzo miękkiej szczoteczki do zębów, aby zminimalizować ryzyko dodatkowego uszkodzenia osłabionego szkliwa. Pasta do codziennego użytku powinna zawierać fluor, który wspomaga remineralizację szkliwa. Ważne, by pasta miała również niski współczynnik RDA, który oznacza poziom ścieralności pasty. Im RDA jest niższy, tym pasta jest łagodniejsza dla szkliwa.
Mycie zębów – dla pacjentów z refluksem, tak jak dla innych, obowiązkowe jest szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie, jednak nie bezpośrednio po epizodzie refluksu. Jak już wspomniano, cofający się wówczas kwas żołądkowy osłabia i rozmiękcza szkliwo, więc umycie zębów w tym momencie, zwłaszcza szczoteczką z twardym włosiem, mogłoby dodatkowo je uszkodzić. W takich przypadkach warto przepłukać usta wodą lub roztworem o neutralnym pH, a mycie zębów odłożyć na później.
Używanie płynów do płukania jamy ustnej – w przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego płyny do płukania ust, zwłaszcza te bezalkoholowe i z dodatkiem fluoru, mogą pomóc w przywróceniu prawidłowego pH w jamie ustnej i dodatkowej ochronie szkliwa.
Żucie bezcukrowej gumy – z jednej strony pacjenci z chorobą refluksową powinni żuć gumę np. po epizodach refluksu, gdy niewskazane jest umycie zębów. Żucie gumy pozwala bowiem przywrócić w jamie ustnej prawidłowe pH, a także pobudza ślinianki do produkcji śliny, która ma działanie antybakteryjne i niweluje uczucie suchości w ustach. Należy jednak zachować w tym umiar i ostrożność, gdyż żucie choćby bezcukrowej gumy powoduje nadmierne łykanie powietrza i wzmaga produkcję soków żołądkowych, co może powodować kolejne epizody choroby.
Zdrowie jamy ustnej przy refluksie. Kiedy konieczna konsultacja z dentystą?
Osoby z refluksem powinny pozostawać pod stałą kontrolą dentysty. Regularne wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym pozwalają na wczesne wykrycie zmian erozyjnych oraz ubytków niepróchnicowych, co jest najważniejsze dla skutecznego leczenia i zapobiegania dalszym uszkodzeniom. Dentysta może wówczas przeprowadzić zabiegi z zastosowaniem specjalistycznych preparatów wzmacniających szkliwo, takich jak lakiery fluorkowe lub zalecić do domowego stosowania pasty do zębów z wyższym stężeniem fluoru.
Leczenie erozji szkliwa i ubytków niepróchnicowych wymaga indywidualnego podejścia. Stosuje się różne metody w zależności od stopnia uszkodzenia – od remineralizacji i fluoryzacji, po odbudowę zębów materiałami kompozytowymi. W przypadku zaawansowanej erozji konieczna może być odbudowa protetyczna.
Choroba refluksowa wpływa nie tylko na układ trawienny, ale również na zdrowie jamy ustnej. Kwas żołądkowy cofający się do przełyku i jamy ustnej może prowadzić do erozji szkliwa, zwiększać ryzyko próchnicy i podrażniać błony śluzowe. najważniejsze dla ochrony zdrowia jamy ustnej przy chorobie refluksowej są prawidłowa higiena, regularne wizyty u dentysty oraz adekwatne leczenie erozji szkliwa i ubytków niepróchnicowych. Dzięki odpowiedniej profilaktyce i współpracy ze stomatologiem można skutecznie minimalizować negatywne skutki refluksu na zdrowie jamy ustnej, dzięki czemu pacjent zachowuje nie tylko zdrowe zęby, ale i estetyczny wygląd uśmiechu.
