16 czerwca 2025 roku w Komnatach Zamku Królewskiego na Wawelu prof. Henryk Skarżyński został uhonorowany Nagrodą PAU im. Anny i Erazma Jerzmanowskich. Obecność w tym miejscu ma wymiar symboliczny – przypomina o ciągłości tradycji narodowej, a także o potrzebie łączenia przeszłości z teraźniejszością w duchu służby społecznej i odpowiedzialności za losy wspólnoty. W uroczystości wzięli udział m.in. prezes Polskiej Akademii Umiejętności – Jan Ostrowski, Marszałek Województwa Małopolskiego – Łukasz Smółka oraz Prezydent Miasta Krakowa – Aleksander Miszalski.
Nagroda im. Erazma i Anny Jerzmanowskich, przyznawana przez Polską Akademię Umiejętności, stanowi jeden z najważniejszych współczesnych symboli uznania dla osób, które swoją działalnością w sposób szczególny przyczyniają się do rozwoju kultury, nauki i dobra wspólnego w Polsce. Jej wyjątkowość polega nie tylko na prestiżu związanym z samym wyróżnieniem, ale także na głęboko humanistycznym przesłaniu, jakie niesie ze sobą idea fundatora – Erazma Jerzmanowskiego, przemysłowca, patrioty, społecznika i filantropa, który mimo emigracyjnego życia nie zapomniał o swojej ojczyźnie.
Dziś Nagroda im. Jerzmanowskich stanowi latarnię w przestrzeni publicznej – przypomina, iż poza bieżącymi wydarzeniami, poza zgiełkiem codziennych debat, istnieją wartości trwałe, a ich pielęgnowanie jest równie istotne jak rozwój technologiczny czy wzrost gospodarczy. Jest to nagroda nie tyle „za sukces”, co „za sens” – za sensowną obecność w świecie, która pozostawia po sobie dobro.
Nagroda im. Erazma i Anny Jerzmanowskich została ustanowiona jako wyraz wdzięczności i uznania dla tych obywateli, którzy poprzez swoją działalność intelektualną, duchową lub społeczną zasłużyli się Ojczyźnie i ludzkości.
Jerzmanowski dostrzegał potrzebę nagradzania nie tylko osiągnięć naukowych czy artystycznych, ale przede wszystkim takich postaw, które łączą wiedzę z odpowiedzialnością moralną. W jego zamyśle nagroda miała być narzędziem budowania kapitału etycznego społeczeństwa – promowaniem cnót obywatelskich, zaangażowania publicznego, solidarności międzyludzkiej i troski o duchowy rozwój wspólnoty narodowej.
Już w początkach XX wieku Nagroda im. Jerzmanowskich zyskała miano „polskiego Nobla”. To określenie nie było przesadą – oddawało rzeczywistą rangę nagrody zarówno w wymiarze symbolicznym, jak i praktycznym. Przyznawano ją bowiem nie za popularność ani za osiągnięcia komercyjne, ale za wkład w duchową i społeczną kondycję Polski. Nagroda pełniła funkcję moralnego kompasu dla opinii publicznej. Pokazywała, iż najwyższe uznanie społeczne należy się nie celebrytom ani politykom, ale ludziom sumienia i czynu – takim, którzy bez rozgłosu, często w cieniu, budują wspólnotę i działają na rzecz dobra ogółu.
W okresie międzywojennym Nagroda im. Jerzmanowskich zyskała ogromny prestiż. Znalazła się wśród najwybitniejszych odznaczeń intelektualnych i obywatelskich II Rzeczypospolitej. Otrzymali ją m.in.:
• Ignacy Jan Paderewski – światowej sławy pianista, kompozytor i mąż stanu, symbol idei niepodległościowych i służby publicznej;
• Henryk Sienkiewicz – laureat literackiej Nagrody Nobla, którego twórczość odegrała istotną rolę w kształtowaniu tożsamości narodowej;
• biskup Adam Stefan Sapieha – późniejszy kardynał i metropolita krakowski, wybitny duszpasterz, obrońca godności ludzkiej w czasach okupacji.
Obecnie Nagroda im. Erazma i Anny Jerzmanowskich przyznawana jest corocznie osobie, która w sposób szczególny przysłużyła się polskiej kulturze, nauce lub życiu społecznemu – niezależnie od przynależności wyznaniowej, środowiskowej czy zawodowej. Kandydatów do nagrody zgłaszać mogą środowiska akademickie, organizacje społeczne, instytucje kultury, a także członkowie PAU. Decyzję o przyznaniu nagrody podejmuje kapituła powołana przez Akademię.
Wśród laureatów reaktywowanej nagrody znaleźli się m.in.:
• prof. Jerzy Nowosielski – malarz, filozof i teolog prawosławny;
• prof. Andrzej Zoll – prawnik, były Rzecznik Praw Obywatelskich;
• ks. Adam Boniecki – duchowny, publicysta, redaktor „Tygodnika Powszechnego”.
PROFESOR HENRYK SKARŻYŃSKI
Otochirurg, otolog – specjalista w dziedzinach medycyny: otorynolaryngologia, audiologia, foniatria i otolaryngologia dziecięca. Od ponad 40 lat prowadzi szeroko zakrojoną działalność naukową, kliniczną, dydaktyczną, organizatorską oraz społeczną i może poszczycić się bardzo dużą liczbą osiągnięć naukowych, klinicznych, artystycznych i innych, w tym dokonaniem przełomowych kroków w nauce i medycynie i zastosowaniem pionierskich rozwiązań o zasięgu krajowym, europejskim i światowym. Inicjuje i rozwija nowe kierunki badań oraz wytycza nowe standardy terapii w takich dziedzinach jak: otorynolaryngologia, audiologia, foniatria, rehabilitacja, inżynieria kliniczna i akustyka, zwłaszcza we wczesnym wykrywaniu oraz leczeniu wrodzonych i nabytych uszkodzeń słuchu. Efektywnie wdrożył wyniki ponad 150 nowych rozwiązań naukowych do codziennej praktyki klinicznej i przeprowadził dotychczas najwięcej na świecie procedur chirurgicznych poprawiających słuch (ponad 240 tys.). Był sygnatariuszem europejskiego konsensusu naukowego dotyczącego „Powszechnych badań przesiewowych pod kątem wczesnego wykrywania zaburzeń słuchu u noworodków” (Mediolan, 1998) oraz inicjatorem i głównym sygnatariuszem europejskich konsensusów naukowych dotyczących „Wczesnego wykrywania u dzieci szkolnych zaburzeń słuchu, wzroku i mowy oraz wykorzystania narzędzi e-zdrowia” (Warszawa, 2011). Następnie organizował badania przesiewowe pod tym kątem w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Południowej. Od 2016 r. realizuje i rozwija największy na świecie wielospecjalistyczny program wspierania zdrowia Polaków i wczesnego wykrywania chorób cywilizacyjnych „Po Pierwsze Zdrowie”.
Jest autorem i współautorem wielu patentów, nowych technik chirurgicznych, technologii i narzędzi oraz programów, m.in. telemedycznych, wpierających powszechne badania przesiewowe obejmujące całe populacje, prowadzone pod kątem wczesnego wykrywania różnych schorzeń, a także propagowanie realnej powszechnej profilaktyki z zaangażowaniem obywateli i specjalistów. W celu spopularyzowania na świecie wiedzy na temat
współczesnych osiągnięć nauki i medycyny oraz zastosowania nowych technologii w leczeniu różnych uszkodzeń słuchu i głuchoty prof. H. Skarżyński zorganizował 10 edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego Dzieci, Młodzieży i Dorosłych z Zaburzeniami Słuchu „Ślimakowe Rytmy” i napisał libretto do musicali „Przerwana cisza” (2019) oraz „Powrót Beethovena” (2025). Jest również autorem powieści filmowej „Powrót Beethovena” (2021), scenariusza filmu dokumentalnego „Moja sonata Księżycowa” oraz kilkudziesięciu innych filmów dokumentalnych ilustrujących postępy w otochirurgii.
Wielowymiarowa działalność prof. H. Skarżyńskiego spotyka się z szerokim uznaniem w kraju i na całym świecie, czego świadectwem są liczne odznaczenia państwowe – zagraniczne i krajowe, w tym najwyższe odznaczenie w Polsce – Order Orła Białego (2024), jak i kilkaset krajowych i zagranicznych odznaczeń, nagród i wyróżnień, m.in. Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2018), Medal Prymasowski „Zasłużony dla Kościoła i Narodu” przyznany przez prymasa Polski abp. Wojciecha Polaka, metropolitę gnieźnieńskiego (2016), Medal Papieski Pro Ecclesia et Pontifice przyznany przez Papieża Franciszka jako dowód uznania oraz zaangażowania w pracę na rzecz człowieka i dobra wspólnego (2013), Order Uśmiechu przyznany przez międzynarodową kapitułę w podziękowaniu za ratowanie słuchu dzieci (2013), Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta (2012), Medal Honoru nadany przez prezydenta Gruzji Micheila Saakaszwilego (2011), Order Ecce Homo za wyjątkowe poświęcenie swojego życia i talentów w służbie bliźniemu oraz dogłębną wiedzę medyczną w zakresie mowy i słuchu (2011), Order za zasługi III stopnia przyznany za rozwój stosunków polsko-ukraińskich przez Prezydenta Ukrainy Wiktora Juszczenkę (2009), Krzyż Oficerski Orderu Polonia Restituta (2006), Krzyż Kawalerski „Merite de l’Invention” nadany przez Najwyższą Komisję Odznaczeń Królestwa Belgii za osiągnięcia w dziedzinie wynalazczości (2005), Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta (2000).
Do priorytetów w ponad 40-letniej już działalności Profesora należy wspieranie komunikacji międzyludzkiej i stałego rozwoju współczesnych społeczeństw.
Panu Profesorowi serdecznie gratulujemy!
Więcej o prof. Henryku Skarżyńskim i nagrodzie PAU im. Anny i Erazma Jerzmanowskich:
Foto: Marta Jakubiak
