TSH jest to hormon wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Stanowi jeden z najczęściej oznaczanych parametrów badań hormonalnych. Często wykonuje się go choćby bez zgłaszanych objawów zaburzonej pracy tarczycy. Zadaniem TSH jest pobudzenie komórek gruczołu tarczowego do wydzielania T3 (trójjodotyroniny) oraz T4 (tyroksyny). T3 i T4 z kolei wpływają na prawidłowy rozwój organizmu, funkcjonowanie układu nerwowego i krążenia, przemiany metaboliczne: białek, węglowodanów oraz tłuszczów a także gospodarkę wapniowo-fosforanową. Funkcje T3 i T4 są zatem bardzo istotne, a ich działanie jest zależne od stężenia TSH. Oprócz tego, TSH pobudza syntezę tyreoglobuliny (białka magazynującego hormony tarczycy) oraz jej rozkład w pęcherzykach tarczycy, zwiększając tym samym uwalnianie hormonów tarczycy do krwi. Zwiększa również aktywność dejodynaz (enzymów) biorących udział w przekształcaniu T4 do aktywnego T3. Jest zatem bardzo ważnym hormonem, który stanowi podstawowy parametr diagnostyczny zaburzeń pracy tarczycy. Badanie poziomu TSH we krwi jest badaniem czułym, ale też zmiennym. Wydzielanie TSH zmienia się choćby w ciągu doby. Najwyższe stężenia występuje między godziną 23:00 a 4:00, a najmniejsze stężenie w okolicach godziny 16:00. Jest to tylko jeden z aspektów wpływających na zmiany poziomu tego hormonu.
Czynniki wpływające na stężenie TSH we krwi
Inne czynniki mogą być następujące:
- nieprawidłowa higiena snu (np. niewyspanie przed badaniami krwi),
- zaburzenia stanu odżywienia np. niedożywienie,
- stres,
- podaż jodu,
- przyjmowane leki,
- nadmiar aktywności fizycznej,
- ciąża,
- wiek,
- płeć,
- godzina pobrania krwi.
Przy interpretacji badania TSH należy zatem wziąć pod uwagę stan i samopoczucie pacjenta. Ze względu na szereg czynników wpływających na poziom TSH należy badanie powtórzyć, jeżeli wynik jest nieprawidłowy. Nie należy również samodzielnie stawiać sobie diagnozy na podstawie pojedynczego wyniku, ponieważ istotne są także poziomy hormonów tarczycy – FT4 oraz FT3. Aby mieć pełen obraz stanu gruczołu tarczowego, dobrze jest wykonać również badanie USG tarczycy, które wskaże wielkość tarczycy oraz określi czy występuje stan zapalny. Pozwoli to wykryć ewentualną chorobę autoimmunologiczną tarczycy.
Normy TSH
Zakres norm TSH mieści się w zakresie 0,2-4,5 mj.m./l. Podwyższona wartość TSH przy jednocześnie obniżonym stężeniu FT4 świadczy o pierwotnej niedoczynności tarczycy. Gdy stężenie FT4 jest prawidłowe a poziom TSH lekko podwyższony, najczęściej oznacza subkliniczną niedoczynność tarczycy. Nie musi jednak być tak w każdym przypadku. Możliwe są również chwilowe wahania poziomu TSH na skutek innych czynników, niezwiązanych z dysfunkcją tarczycy. Przykładem takiego czynnika może być rekonwalescencja po ciężkiej chorobie ogólnej. W takim wypadku jest to chwilowy stan, który wskazuje na efektywną pracę organizmu w drodze do wyzdrowienia. Wówczas stężenie TSH powinno normalizować się samoistnie. Podwyższony poziom tego hormony może także wskazywać na adaptacje organizmu do niesprzyjających czynników środowiskowych np. na przystosowanie się organizmu do zmian temperatury otoczenia (podczas wychłodzenia stężenie TSH rośnie, a przy przegrzaniu – obniża się) lub na niewystarczającą podaż jodu. Z tego powodu parametr TSH jest jedynie pośrednim wskaźnikiem czynności gruczołu tarczowego. Jego wartość znacząco zmniejsza się w sytuacji, kiedy na wynik mogły mieć wpływ inne czynniki. Należy mieć pewność, iż oś regulacyjna funkcjonuje prawidłowo aby można było polegać na wyniku stężenia TSH i uznać ten wynik za wiarygodny. Co więcej, interpretując badania tarczycy należy zwrócić szczególną uwagę na przyjmowane leki, które mogą zmniejszać lub zwiększać stężenie TSH. Przykładowo leki mające wysokie powinowactwo do białek osocza zwiększają stężenie wolnych hormonów tarczycy we krwi przez mechanizm zrywania połączeń między hormonami a białkami. Na uwagę zasługują także suplementy diety. Popularna biotyna może fałszować wyniki badań, szczególnie dotyczy to oznaczenia TSH oraz FT3. Mniejszy wpływ wykazuje na stężenie FT4, antyTPO oraz antyTG. Warto zatem wykonywać badania regularnie oraz rozszerzyć diagnostykę o obrazowe badanie tarczycy (USG ) aby mieć pełny obraz tego, jak funkcjonuje tarczyca.
Jakie jest najwyższe prawidłowe stężenie TSH?
W ostatnim czasie jednak kwestionuje się wartości górnej normy TSH sugerując, iż w badaniach, na podstawie których wyznaczono normy stężenia TSH we krwi uczestniczyły osoby z niezdiagnozowanym przewlekłym limfocytarnym zapaleniem gruczołu tarczowego. Z tego powodu wielu autorów badań uważa, iż górny poziom normy dla TSH powinien zostać obniżony. W badaniu Whickham wykazano, iż poziom TSH powyżej 2,0 mj.m./l. związany jest z większym ryzykiem rozwoju niedoczynności tarczycy w przeciągu 20 lat. W badaniu Busselton Study, w którym posługiwano się czulszymi metodami analitycznymi wykazano, iż osoby z dodatnim a-TPO mają wyższe wartości TSH (63% badanych powyżej 4,0 mj.m./l. oraz 7,8% badanych poniżej 4,0 mj.m./l.). Z tego powodu zwraca się coraz większą uwagę na potrzebę opracowania nowych norm laboratoryjnych na podstawie dokładnie wyselekcjonowanej grupy.
Jaki jest więc prawidłowy wynik TSH?
Norma TSH obowiązuje dla całej populacji, niezależnie od wieku, płci, współistniejących chorób. Czy możemy zatem powiedzieć, iż prawidłowy wynik dla kobiety 80letniej jest taki sam jak dla kobiety 20letniej? Nie. Do interpretacji wyniku TSH należy podchodzić bardzo indywidualne, uwzględniając wiek, płeć oraz ewentualne choroby, czy zaburzenia metaboliczne. Z tego powodu nie zawsze wynik mieszczący się w zakresie normy musi oznaczać wynik prawidłowy. Istotne są towarzyszące objawy oraz samopoczucie na co dzień.
Wynik TSH to nie wszystko
Może zdarzyć się, iż sam ogólny wynik TSH nie wskaże na zaburzenie, ale obraz USG lub dokładniejsze badania np. FT3, FT4, a-TPO lub a-TG je pokażą.
Podstawą diagnozy powinny być badania przedmiotowe oraz wywiad, który powinien uwzględniać m.in występujące objawy, współwystępujące choroby, stosowane leki i przebyte operacje. Same wartości TSH, FT3 oraz FT4 są potrzebne, ale nie powinny stanowić bezpośredniej podstawy do ostatecznego stwierdzenia niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Dzięki takiemu pełnemu obrazowi klinicznemu zmniejszamy szanse błędu diagnostycznego oraz w przyszłości – terapeutycznego.
To ważne, ponieważ od trafnej diagnozy zależy sukces terapeutyczny.
Normy TSH
Według American College of Clinical Endocrinologists prawidłowe stężenie TSH mieści się w granicach 0,3-3 µIUL/L. W „The National Academy of Clinical Biochemists” zaobserwowano zaś, iż u 95% zdrowych osób TSH jest na poziomie niższym niż 2,5 µIUL/L.
Należy zaznaczyć, że
- jest to zależne od wieku – osoby starsze i dzieci mogą charakteryzować się wyższym poziomem tego hormonu tj. około 3-4 µIUL/L., przy jednocześnie niższych poziomach FT3 i FT4.
- norma funkcjonalna nie musi być taka sama jak norma laboratoryjna.
Szczególną grupą osób wymagających systematycznych badań i kontroli są kobiety w ciąży. U takich kobiet wynik TSH powinien osiągnąć stężenie do 3 µIUL/L. Przy staraniach o ciążę najlepiej do 1,5 µIUL/L. Okres ciąży jest szczególnie ważny, dlatego warto regularnie monitorować poziom TSH, wg wskazań lekarza.
Pomóż innym zdobyć wartościową wiedzę. Udostępnij ten artykuł na swoim Facebook’u.
Podsumowanie
- Prawidłowy zakres normy TSH według normy laboratoryjnej to 0,2-4,5 mj.m./l.
- Norma laboratoryjna nie musi być taka sama jak norma funkcjonalna.
- Wynik TSH może mieścić się w zakresie normy, a Twoje objawy i samopoczucie może wskazywać na zaburzoną pracę tarczycy.
- TSH jest parametrem bardzo czułym i Dlatego w przypadku jednorazowego nieprawidłowego poziomu TSH dobrze jest powtórzyć badanie by mieć pewność co do wiarygodności wyniku.
- Ze względu na liczne wahania poziomu TSH warto zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe przygotowanie do badania krwi w dniu poprzedzającym pobranie krwi np. prawidłowa higiena snu.
- W przypadku osób starszych oraz dzieci (do około 10 roku życia) poziom TSH może być wyższy, a poziom wolnych hormonów tarczycy (FT3 i FT4) może być niższy.
- U kobiet w ciąży poziom TSH powinien być systematycznie badany. W tej grupie pacjentek stężenie tego hormonu jest szczególnie ważne.
- Podczas oceny wyników badań krwi należy mieć na uwadze możliwy wpływ czynników fałszujących. Należy także uwzględniać pełny obraz objawów, które towarzyszą osobom.
- Należy pamiętać, iż do adekwatnej oceny wyników badań znaczenie ma: godzina pobrania krwi, wiek pacjenta, przyjmowane leki i suplementy, współwystępujące choroby oraz stan odżywienia.
Bibliografia:
- Ihnatowicz, E.Ptak, Rozszyfruj swoją krew. Bydgoszcz, 2017.
- Zgliczyński Ruhla S. i in., A high normal TSH is associated with the metabolic syndrome. Clin Endocrinol, Wielka Interna. Endokrynologia. 2010;72(5):696-701.
- Asvold BO. i in., The association between TSH within the reference range and serum lipid concentrations in a population-based study. The HUNT Study.Eur J Endocrinol.2007;156(2):181-6.
- Gietka-Czernel, H. Thyrotropin reference range — should it be changed?. Jastrzębska, Polish Journal of Endocrinology. 2007; 58 (5).
- Karpińska, B. Kryszałowicz, Pierwotne, wtórne i jatrogenne zaburzenia czynności tarczycy.Choroby Serca i Naczyń 2007; 4 (1), 48–53.
- Anna M. Kucharska, Pułapki w interpretacji badań hormonalnych w chorobach tarczycy u dzieci.Diagnostyka i leczenie chorób tarczycy dzieci i młodzieży, 2020, 159-165.
Publikowane na blogu treści są opiniami niezależnych autorów – specjalistów w dziedzinie nauki i dietoterapii. Norsa Pharma Sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za treści zawarte w publikacjach.
