Czym jest jaskra i na czym polega?
Jaskra to grupa chorób cechujących się stopniowym i nieodwracalnym uszkadzaniem komórek siatkówki, które tworzą nerw wzrokowy (przesyła on obraz do mózgu i pozwala go "odczytać"). Przyczyną jest między innymi podwyższone ciśnienie w gałce oka, ale nie zawsze mamy z nim do czynienia. To właśnie w tym drugim przypadku oko nie boli. Wraz z rozwojem choroby pogarsza się ostrość wzroku, a pole widzenia zawęża. Określa się to mianem "patrzenia przez dziurkę od klucza".
Rodzaje jaskry
Wyróżnia się dwa główne typy jaskry: Reklama
Jaskra otwartego kąta
W gałce ocznej stale wytwarza się ciecz wodnista, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania oka. Jest ona stale transportowana do krwioobiegu i przedostaje się w miejscu zwanym kątem przesączania. W typie otwartego kąta mamy do czynienia jedynie z ograniczeniem przepuszczania cieczy. Skutkuje to powolnym wzrostem ciśnienia w gałce ocznej i stopniowym uszkadzaniem nerwu wzrokowego. Ten typ choroby odpowiada za blisko 90% przypadków jaskry w Europie.
Jaskra zamkniętego kąta
Występuje w przypadku nieprawidłowej budowy przedniej części oka. Odpływ cieczy wodnistej jest blokowany przez tęczówkę. Do zaburzenia może dojść nagle, np. na skutek silnego stresu lub wysiłku fizycznego. Konieczna jest pilna interwencja chirurgiczna, w przeciwnym razie istnieje ryzyko nagłej ślepoty.
Inne typy jaskry:
wtórna: jej przyczyną są inne choroby oczu (a także cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze) lub uraz gałki ocznej.
wrodzona: najprawdopodobniej dziedziczna, występuje u niemowląt i małych dzieci, najczęściej prowadzi do utraty wzroku.
Objawy jaskry
Lekarze ostrzegają, iż jaskra bardzo długo może nie dawać żadnych charakterystycznych objawów. Stopniowe pogarszanie się wzroku jest trudne do zauważenia, bo często zdrowe oko "przejmuje" niedostatki tego chorego. Pacjenci zgłaszają się do okulisty, dopiero gdy zaczynają mieć problemy z prowadzeniem auta lub z zupełnie innego powodu, np. obecności ciała obcego w oku.
Jaskra - objawy najczęstszego typu (otwartego kąta):
stopniowe pogorszenie widzenia, tęczowe koła i mroczki wokół źródeł światła;
sporadyczne bóle gałek ocznych;
okresowe bóle głowy;
nawracające łzawienie oczu;
kłopoty z przystosowaniem wzroku do ciemności;
zaburzenia widzenia kolorów (niektóre wyraźne, inne szare) w jednym lub obu oczach;
zmniejszenie pola widzenia.
Objawy ostrego ataku jaskry (typ zamkniętego kąta):
nagły silny ból głowy i oczu;
nudności i wymioty;
zaczerwienienie gałek ocznych;
nagłe pogorszenie widzenia, błyski świetlne lub tęczowa poświata;
zaburzenia akcji serca.
Przyczyny i czynniki ryzyka wystąpienia jaskry
Ryzyko jaskry zwiększa się z wiekiem, ale wbrew pozorom nie jest to choroba starszych ludzi. Już po 35. roku życia powinno się regularnie badać w tym kierunku, zdarza się, iż chorują jeszcze młodsze osoby. jeżeli w bliskiej rodzinie występowały przypadki jaskry, ryzyko zachorowania zwiększa się aż 8-krotnie. W tym przypadku badania wymagane są co pół roku.
Zrób "test ryzyka" wystąpienia jaskry. Już 3 punkty kwalifikują cię do wizyty u okulisty:
przypadki jaskry wśród bliskiej rodziny (rodzice, rodzeństwo);
wiek powyżej 35 lat;
cukrzyca;
krótkowzroczność lub nadwzroczność;
specyficzna budowa oka - cienka rogówka;
niskie ciśnienie tętnicze lub nadciśnienie;
wysoki poziom cholesterolu;
częste bóle głowy, migreny;
zaburzenia krążenia objawiające się zimnymi stopami i dłońmi;
urazy i choroby gałki ocznej;
palenie papierosów;
życie w ciągłym stresie;
leczenie kortykosteroidami;
długotrwałe przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych.
Im więcej czynników występuje jednocześnie, tym większe ryzyko jaskry.
Diagnostyka jaskry
W celu diagnostyki jaskry wykonuje się kilka badań:
tonometria - szybkie i bezbolesne badanie, za pomocą którego określa się ciśnienie wewnątrz gałki ocznej;
perymetria - badanie szerokości pola widzenia;
pachymetria - pomiar grubości rogówki.
Lekarz może też zlecić badania specjalistyczne: gonioskopię (pozwala rozróżnić typ jaskry) oraz badanie OCT nerwu wzrokowego (tomografia komputerowa nerwu wzrokowego. Badanie OCT pozwala wykryć 95% przypadków jaskry, także w najwcześniejszym stadium, kiedy choroba nie daje żadnych objawów. Jest nieinwazyjne i bezbolesne.
Leczenie jaskry
Celem leczenia jest zahamowanie rozwoju choroby, a więc obniżenie ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. W tym celu stosuje się krople regulujące wytwarzanie się i wypływanie cieczy wodnistej z oka. Przy jaskrze otwartego kata stosuje się beta-blokery obniżające ciśnienie krwi w oku, a przy jaskrze zamkniętego kąta - miotyki, które zwężają źrenice. W zaawansowanych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne. Zabiegi chirurgiczne i laserowe mają na celu umożliwienie prawidłowego odpływu cieczy wodnistej z oka, a tym samym zapewnienie odpowiedniego ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Sposób leczenia jaskry jest uzależniony od wielu czynników - przede wszystkim stopnia uszkodzenia nerwu wzrokowego, ale też wieku pacjenta i jego ewentualnych chorób współistniejących. Często niezbędna jest konsultacji z lekarzami innych specjalizacji, przede wszystkim diabetologiem czy kardiologiem. Przyczyną uszkodzenia nerwu wzrokowego może być zarówno zbyt wysoki poziom cukru we krwi, jak i niskie ciśnienie rozkurczowe (włókna nerwu wzrokowego nie są dostatecznie odżywione, do czego dochodzi szczególnie w nocy). Odpowiednie leczenie, stosowanie się do zaleceń lekarzy i regularne kontrole w większości przypadków skutecznie chronią przed utratą wzroku.
Źródła:
Polskie Towarzystwo Profilaktyki Jaskry
www.gov.pl
Mulak M., Jaskra - podstawowe wiadomości w praktyce lekarza rodzinnego
