W Polsce z powodu powikłań cukrzycy amputuje się kończynę częściej niż w większości państw Europy. Tymczasem aż 85 procent tych przypadków można byłoby przewidzieć i im zapobiec. Mościckie Centrum Medyczne w Tarnowie uruchomiło właśnie pilotaż, który ma realnie chronić pacjentów przed kalectwem.
W Tarnowie rusza program, który może dosłownie uratować komuś nogę. Od sierpnia, w gabinecie pielęgniarki diabetologicznej Mościckiego Centrum Medycznego, rozpoczął się Program oceny neuropatii obwodowej u pacjentów z cukrzycą. W jego ramach planowane jest przebadanie stóp około 170 osób. Celem jest nie tylko diagnoza, ale przede wszystkim prewencja – wykrycie zagrożenia zanim dojdzie do nieodwracalnych uszkodzeń.
– Zbyt wiele osób myśli, iż jak nie boli – to nic się nie dzieje. A neuropatia w początkowym stadium może być całkowicie bezobjawowa. Do czasu – podkreśla Joanna Partyka, pielęgniarka diabetologiczna i inicjatorka programu z Zespołu ds. Programów Profilaktyki Zdrowotnej MCM.
„Bomba” tykająca w palcach
Cukrzycowa polineuropatia to podstępna i nieodczuwalna choroba, która może prowadzić do tragedii. Uszkadza zakończenia nerwowe, osłabia czucie i sprawia, iż pacjent nie zauważa drobnych ran czy otarć. To właśnie te z pozoru błahe zmiany często kończą się zakażeniem i amputacją. Statystyki są alarmujące: na świecie co 30 sekund amputuje się komuś kończynę z powodu cukrzycy. W Polsce – dramat rozgrywa się częściej niż w innych krajach Europy. W 2023 roku aż 8,6 na 10 tysięcy diabetyków straciło nogę lub stopę, podczas gdy we Włoszech ten wskaźnik wynosił tylko 2,5.
Edukacja i diagnostyka w jednym
Pilotaż MCM łączy badania z edukacją. Uczestnicy przejdą szereg testów oceniających m.in. wrażliwość na temperaturę, deformacje, stan skóry czy tzw. wskaźnik kostkowo-ramienny (ABI). Zastosowane zostaną również narzędzia poznawcze, jak test rysowania zegara. Wszystko po to, by ocenić nie tylko ryzyko choroby stopy, ale też zdolność pacjenta do dbania o siebie w codziennym życiu.
– Dla nas to nie tylko diagnostyka, ale i moment na edukację. Chcemy, by pacjenci rozumieli zagrożenie i wiedzieli, jak się chronić – mówi Joanna Partyka.
W ramach programu odbywa się także rozmowa edukacyjna oparta na specjalnym kwestionariuszu opracowanym przez Stowarzyszenie Edukacji Diabetologicznej. Pacjent dowie się, m.in. czy jego buty mogą być niebezpieczne, jak prawidłowo dbać o stopy i kiedy zgłaszać się do lekarza.
Kto może skorzystać?
Program adresowany jest do pacjentów MCM z rozpoznaną cukrzycą (dowolnego typu), którzy w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie mieli badania stóp w tej placówce. Dla osób z cukrzycą typu 1 dodatkowy warunek to minimum 5 lat od diagnozy.
Z programu mogą korzystać pacjenci Poradni Diabetologicznej, a także ci objęci podstawową opieką zdrowotną lub opieką koordynowaną w MCM.
– Chcemy działać zanim pojawią się rany, amputacje, dramaty. Mamy narzędzia i mamy wiedzę. A teraz chcemy dotrzeć do zagrożonych pacjentów – mówi lek. Elżbieta Polańska-Kisiel, specjalistka endokrynologii i diabetologii dziecięcej oraz pediatrii z Zespołu ds. Programów Profilaktyki Zdrowotnej MCM.
Ciekawostka: W Polsce amputuje się aż trzykrotnie więcej kończyn z powodu cukrzycy niż we Włoszech.
Program potrwa do końca listopada 2025 roku. jeżeli przyniesie oczekiwane efekty – zostanie przedłużony lub wprowadzony na stałe, być może także w innych placówkach. Bo jak mówi jedno z haseł promujących program: „Lepiej badać stopy, niż je tracić.”
(Smol)
