Przodozgryz to nie tylko defekt estetyczny, ale poważna wada zgryzu, która może prowadzić do problemów z żuciem, oddychaniem i artykulacją, a także do dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego. Nieleczony przodozgryz pogłębia się wraz z wiekiem i może skutkować trwałymi zmianami w obrębie układu kostnego twarzoczaszki. Czym jest przodozgryz? Jakie są jego objawy i przyczyny? Jak diagnozuje się i leczy przodozgryz? Sprawdzamy!
Wady zgryzu mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Choć ich podłoże bywa różnorodne, wspólnym mianownikiem jest wpływ na zdrowie całego organizmu – od możliwości normalnego spożywania posiłków, przez funkcjonowanie mięśni żucia aż po postawę ciała.
Przodozgryz to wada, która charakteryzuje się nieprawidłowym położeniem żuchwy względem szczęki i wymaga szczególnej uwagi diagnostycznej oraz terapeutycznej. Na szczęście – dzięki rozwojowi nowoczesnych metod leczenia – możliwe jest skuteczna terapia tej wady z zastosowaniem nowoczesnych technologii oraz interdyscyplinarnego podejścia.
Czym jest przodozgryz i jakie są przyczyny występowania tej wady zgryzu?
Przodozgryz to wada zgryzu, w przebiegu której dolny łuk zębowy znajduje się przed łukiem górnym. W wyniku tego ustawienia dolne siekacze zachodzą na górne, co zaburza prawidłowe kontakty międzyzębowe i negatywnie wpływa na funkcję układu stomatognatycznego.
Główne przyczyny przodozgryzu to:
• czynniki genetyczne – najczęstsza przyczyna przodozgryzu, wada może być dziedziczona po rodzicach lub dziadkach i często współistnieje z nieprawidłowym wzrostem kości twarzy,
• zaburzenia rozwojowe i wady wrodzone – rozszczep podniebienia, nadmierny wzrost żuchwy lub niedorozwój szczęki prowadzą do przemieszczenia żuchwy ku przodowi,
• zaburzenia hormonalne i metaboliczne – w tym niedobory hormonów wzrostu lub nieprawidłowości w gospodarce wapniowo-fosforanowej, które mogą zaburzać rozwój kości twarzoczaszki,
• szkodliwe nawyki i parafunkcje – długotrwałe ssanie kciuka, używanie butelki czy smoczka po ukończeniu 3. roku życia mogą sprzyjać rozwojowi wady,
• wczesna utrata zębów mlecznych lub przedwczesna ekstrakcja zębów stałych – prowadzi do zaburzenia rozwoju łuku zębowego i nieprawidłowego ustawienia żuchwy,
• oddychanie przez usta – np. wskutek przerostu migdałków podniebiennych lub skrzywienia przegrody nosowej, może przyczyniać się do nieprawidłowego ustawienia języka i rozwoju przodozgryzu u dorosłych,
• zespoły genetyczne – w tym zespół Pierre’a Robina, Treachera Collinsa czy Crouzona, w których przodozgryz stanowi jeden z objawów zespołowych.
Rodzaje przodozgryzu
W ortodoncji wyróżnia się kilka typów przodozgryzu, które różnią się zarówno przyczyną, jak i obrazem klinicznym.
• Przodozgryz całkowity polega na wysunięciu całego dolnego łuku zębowego względem górnego. Oznacza to, iż zęby dolne znajdują się przed zębami górnymi w całym łuku zębowym.
• Przodozgryz częściowy oznacza wysunięcie tylko przedniej części łuku dolnego. Zęby dolne w przednim odcinku znajdują się przed zębami górnymi, podczas gdy w odcinku bocznym zgryz może być prawidłowy.
• Przodozgryz rzekomy występuje, gdy doszło do zahamowania doprzedniego wzrostu szczęki, co sprawia wrażenie wysunięcia żuchwy.
Jakie są główne objawy przodozgryzu?
Objawy przodozgryzu mogą być zarówno estetyczne, jak i funkcjonalne, a ich nasilenie zależy od stopnia zaawansowania wady. Pacjenci często zauważają charakterystyczne wysunięcie dolnej części twarzy oraz cofnięcie wargi górnej. Profil twarzy przyjmuje wklęsły kształt, co odbiega od normy estetycznej i bywa źródłem kompleksów, zwłaszcza u młodych osób.
Z funkcjonalnego punktu widzenia przodozgryz prowadzi do trudności w gryzieniu i żuciu pokarmów, ponieważ przednie zęby nie kontaktują się prawidłowo. Wada może również powodować zaburzenia artykulacji, szczególnie głosek „s”, „z”, „c” i „dz”. Niekiedy występuje nadmierne napięcie mięśni żwaczy oraz objawy przeciążenia stawów skroniowo-żuchwowych, takie jak trzaski w stawie skroniowo-żuchwowym, ograniczenie ruchomości żuchwy, bóle głowy i karku.
Nieprawidłowa okluzja sprzyja także nadmiernemu ścieraniu uzębienia, recesji dziąseł oraz utrudnia utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej, co zwiększa ryzyko próchnicy i chorób przyzębia.
Diagnostyka przodozgryzu u dzieci i dorosłych
Diagnostyka przodozgryzu rozpoczyna się od dokładnego badania klinicznego, podczas którego ortodonta ocenia ustawienie łuków zębowych, relacje między szczęką a żuchwą oraz funkcję stawu skroniowo-żuchwowego. Ważne jest również uwzględnienie rozwoju twarzoczaszki oraz ocena asymetrii twarzy. Na dalszym etapie wykonuje się diagnostykę obrazową – zdjęcie cefalometryczne, pantomograficzne (panorama) oraz tomografię komputerową CBCT.
W przypadku dzieci wskazana może być konsultacja logopedyczna i laryngologiczna, pozwalająca na ocenę funkcji języka, toru połykania oraz toru oddechowego.
Na czym polega leczenie przodozgryzu? Wybór aparatu ortodontycznego
Leczenie przodozgryzu powinno być prowadzone indywidualnie, z uwzględnieniem wieku pacjenta, rodzaju wady oraz stopnia jej zaawansowania. U dzieci – jeżeli pozwala na to sytuacja kliniczna – stosowane mogą być aparaty ruchome, które działają poprzez stymulację wzrostu szczęki i ograniczenie wysuwania się żuchwy. Efekty są najlepsze, gdy leczenie rozpoczyna się przed zakończeniem intensywnego wzrostu – najczęściej między 7. a 10. rokiem życia. Równolegle eliminuje się szkodliwe parafunkcje i wdraża terapię miofunkcjonalną.
U młodzieży i dorosłych, u których wzrost kości został zakończony, konieczne jest stosowanie aparatów stałych. Do wyboru są różne rodzaje aparatów ortodontycznych, w tym tradycyjne aparaty metalowe, aparaty kryształowe i nowoczesne aparaty samoligaturujące, które pozwalają na skrócenie czasu leczenia oraz zwiększenie komfortu pacjenta. Alternatywą dla klasycznych aparatów są przezroczyste nakładki ortodontyczne (alignery).
W zaawansowanych przypadkach przodozgryzu kostnego leczenie ortodontyczne może nie być wystarczające – wówczas konieczne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgii ortognatycznej.
Przodozgryz jest złożoną wadą zgryzu, której leczenie wymaga interdyscyplinarnego podejścia i starannego zaplanowania. Wczesna diagnostyka oraz szybkie wdrożenie terapii są kluczowe, zwłaszcza u dzieci, u których możliwe jest skuteczne zahamowanie postępu wady. Współczesna stomatologia oferuje szeroki wachlarz możliwości – od aparatów ruchomych po alignery i leczenie chirurgiczne – które pozwalają przywrócić prawidłową okluzję, poprawić estetykę twarzy oraz jakość życia pacjenta.
