Prawny opiekun dziecka – kooperacja z placówką oświatową

Prawny opiekun dziecka pełni niezwykle istotną rolę w jego życiu, zwłaszcza w kontekście współpracy z placówką oświatową. To właśnie ta osoba reprezentuje dziecko w kontaktach z różnymi instytucjami – zarówno publicznymi, jak i prywatnymi – podejmuje decyzje związane z jego edukacją, zdrowiem i rozwojem osobistym. Zadaniem opiekuna prawnego jest ochrona interesów dziecka, dbanie o jego bezpieczeństwo i dobro, a także zapewnienie mu odpowiednich warunków do nauki i harmonijnego rozwoju. kooperacja z placówką oświatową jest zatem jednym z kluczowych aspektów odpowiedzialnego sprawowania tej funkcji.

Opiekunem dziecka jest osoba, która na mocy orzeczenia sądu lub aktu prawnego sprawuje nad nim opiekę prawną. Może to być jeden z rodziców biologicznych, rodzic adopcyjny, a w niektórych przypadkach – osoba zupełnie niespokrewniona, która została wyznaczona do pełnienia tej roli na skutek decyzji sądu rodzinnego. Czasami funkcję tę pełni kurator, ustanowiony dla dziecka w szczególnych okolicznościach, np. w przypadku braku rodziców lub ich niezdolności do sprawowania opieki.

Opiekun prawny ma obowiązek działać w najlepiej pojętym interesie dziecka. Podejmuje decyzje dotyczące jego edukacji, leczenia, wychowania i ogólnego rozwoju. W codziennym życiu oznacza to m.in. wybór szkoły, kontakt z nauczycielami, udział w zebraniach, podejmowanie działań w przypadku problemów wychowawczych lub edukacyjnych oraz zapewnienie dziecku warunków umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie w środowisku szkolnym.

Dobra kooperacja między prawnym opiekunem a placówką oświatową jest jednym z fundamentów efektywnej edukacji i wspierania dziecka w jego rozwoju. Szkoła pełni nie tylko funkcję edukacyjną, ale również wychowawczą i społeczną – kształtuje postawy, rozwija umiejętności społeczne i przygotowuje do dorosłego życia. W tym procesie opiekun prawny powinien być aktywnym uczestnikiem. kooperacja ta opiera się na wzajemnym zaufaniu, regularnej wymianie informacji oraz gotowości do wspólnego rozwiązywania problemów. Niezbędne jest utrzymywanie stałego kontaktu z nauczycielami, pedagogiem szkolnym, psychologiem czy dyrekcją szkoły. Częste rozmowy, uczestnictwo w zebraniach rodzicielskich, konsultacje indywidualne, a także śledzenie bieżących postępów dziecka – to wszystko wpływa na efektywność edukacji oraz komfort psychiczny ucznia. W praktyce kooperacja opiekuna prawnego ze szkołą przyjmuje różne formy. Do najczęstszych należą:

Udział w zebraniach rodziców – to podstawowy sposób komunikacji szkoły z opiekunami. Podczas zebrań omawiane są kwestie związane z programem nauczania, zachowaniem dzieci, organizacją roku szkolnego czy problemami wychowawczymi.

Indywidualne spotkania z nauczycielami – w przypadku trudności w nauce, konfliktów rówieśniczych czy innych problemów, opiekun ma prawo (a często i obowiązek) spotkać się z wychowawcą, nauczycielami przedmiotowymi lub specjalistami szkolnymi.

Konsultacje z pedagogiem i psychologiem szkolnym – w sytuacjach wymagających pogłębionej diagnozy lub wsparcia emocjonalnego dziecka, opiekun może (i powinien) korzystać z pomocy specjalistów pracujących w szkole.

Uczestnictwo w wydarzeniach szkolnych – festyny, dni otwarte, konkursy czy wywiadówki to okazja do budowania relacji z nauczycielami oraz innymi opiekunami i uczniami.

Współtworzenie programów indywidualnych – w przypadku dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego opiekun bierze udział w tworzeniu Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego (IPET), który ma na celu dostosowanie form nauczania do możliwości dziecka.

Nie każda kooperacja przebiega bezproblemowo. Pojawiają się sytuacje, gdy dziecko ma trudności adaptacyjne, słabe wyniki w nauce, problemy emocjonalne lub zachowawcze. W takich przypadkach opiekun prawny powinien wykazać się szczególną uważnością i aktywnością. Kluczowa jest otwarta postawa – zamiast szukać winnych, warto skupić się na wspólnym poszukiwaniu rozwiązań. Ważne jest, aby nie ignorować sygnałów płynących ze szkoły – choćby jeżeli wydają się błahe. Nauczyciele, którzy codziennie obserwują dziecko w różnych sytuacjach, mogą zauważyć zmiany w jego zachowaniu, nastroju czy relacjach z rówieśnikami. Tego typu informacje mogą być sygnałem do podjęcia działań – rozmowy z dzieckiem, konsultacji ze specjalistą czy zmiany strategii wychowawczej.

Opiekun prawny ma szereg praw, które umożliwiają mu aktywne uczestnictwo w życiu szkolnym dziecka. Należą do nich m.in.: prawo do informacji o postępach i zachowaniu dziecka, prawo do wglądu w dokumentację szkolną (np. oceny, opinie psychologiczne, plany edukacyjne), prawo do współdecydowania o kierunkach kształcenia, prawo do składania skarg i wniosków dotyczących pracy szkoły oraz obowiązek zapewnienia dziecku regularnego uczęszczania do szkoły i wspierania go w nauce.

Szkoła z kolei ma obowiązek informowania opiekuna o wszystkich istotnych sprawach dotyczących dziecka – zarówno tych pozytywnych (sukcesy, osiągnięcia), jak i negatywnych (problemy wychowawcze, nieobecności, zagrożenia oceną niedostateczną). Szczególnie ważna jest kooperacja opiekuna z placówką w sytuacjach trudnych – gdy dziecko doświadcza przemocy rówieśniczej, ma problemy zdrowotne, trudności emocjonalne lub pochodzi z rodziny dysfunkcyjnej. W takich przypadkach niezbędne może być zaangażowanie zespołu specjalistów: pedagoga, psychologa, pracownika socjalnego, a choćby interwencja sądu rodzinnego. Szkoła, jako instytucja publiczna, ma obowiązek reagować na sygnały o możliwym zagrożeniu dobra dziecka. Z kolei opiekun prawny powinien wykazać gotowość do współpracy i poszukiwania rozwiązań, które będą korzystne dla dziecka. W niektórych przypadkach konieczne jest również wsparcie zewnętrznych instytucji, np. poradni psychologiczno-pedagogicznej, ośrodka pomocy społecznej czy organizacji pozarządowych.

W przypadku dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi kooperacja między opiekunem prawnym a placówką oświatową nabiera jeszcze większego znaczenia. Może dotyczyć uczniów z niepełnosprawnościami, zaburzeniami ze spektrum autyzmu, ADHD, trudnościami w uczeniu się lub problemami emocjonalnymi. W takich przypadkach najważniejsze jest stworzenie planu edukacyjnego dostosowanego do indywidualnych możliwości i potrzeb dziecka.

W ostatnim czasie obserwuje się, iż roszczeniowa postawa niektórych rodziców negatywnie wpływa na jakość współpracy między szkołą a środowiskiem domowym uczniów. Częste kierowanie do szkoły żądań, skarg i oczekiwań niepopartych dialogiem lub zrozumieniem obowiązujących procedur: utrudnia budowanie partnerskich relacji, obniża zaufanie do nauczycieli i wychowawców, powoduje napięcia w komunikacji, osłabia autorytet kadry pedagogicznej, opóźnia podejmowanie działań wspierających ucznia. Tego rodzaju postawy ograniczają skuteczność wspólnych działań wychowawczych i edukacyjnych, które wymagają wzajemnego zaufania i współpracy. Długofalowo mogą również wpływać na dobrostan psychiczny nauczycieli i ogólny klimat pracy w szkole. Zaleca się kontynuowanie prób budowania dialogu i – w razie potrzeby – włączenie specjalistów wspierających proces komunikacji (pedagog, mediator, przedstawiciel organu prowadzącego).

Bibliografia:

1. Szymańska, J. (2017). Współpraca szkoły z rodzicami w sytuacjach trudnych wychowawczo. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 10, s. 3–10.
2. Wierzbicka, M. (2018). Opieka i kuratela w prawie cywilnym. Warszawa: Wolters Kluwer.
3. Bąk, A.; Rzepecka, J. (2019). Współpraca rodziców i szkoły – między teorią a praktyką. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
4. Stolarska, M. (2020). Szkoła a prawa i obowiązki opiekunów prawnych. „Edukacja i Prawo”, nr 1 (14), s. 45–60.
5. Nowak, J. (2021). Prawne aspekty opieki nad dzieckiem w polskim systemie prawnym. Lublin: Wydawnictwo KUL.
6. Nadziakiewicz, E. Współpraca z rodzicami. Rodzice partnerami w tworzeniu i realizacji strategii rozwoju szkoły. ORE (Materiały praktyczne).
7. Melon, A. Roszczeniowi rodzice czy troskliwi rodzice? Strefa Logopedy. strefalogopedy.pl
8. Kiełczewska, A. Bo ja tak chcę i już! Sposoby na roszczeniowych rodziców. ePedagogika.

Autorzy: Adam Makówka, Agnieszka Makówka – Czytelnicy Portalu