Pomarańcza bergamota (Citrus bergamia) to gatunek z rodziny rutowatych. Jej ojczyzna nie jest znana, ale prawdopodobnie pochodzi z Indii. w tej chwili uprawiana jest głównie we włoskiej Kalabrii, choć rośnie również w innych krajach śródziemnomorskich, a choćby w Ameryce Południowej. Swoją nazwę zaczerpnęła od włoskiego miasta Bergamo, którego mieszkańcy, jako pierwsi, sprzedawali olejek z bergamoty.
Bergamota to niewielkie drzewo (ok. 4-5 m), trudne w uprawie ze względu na wymagania klimatyczne. Owoc przypominający małą pomarańczę nie jest owocem deserowym ze względu na cierpki i gorzki smak. Skórka owoców bergamoty oraz jej kwiaty i liście są źródłem olejków eterycznych – olejku bergamotowego stosowanego w produkcji herbaty earl grey oraz olejku nerolowego stosowanego w perfumerii. Owoc ten znajduje też zastosowanie w aromaterapii (działanie antydepresyjne) oraz przy problemach układu trawiennego.
Bergamota – co to jest
Bergamoty nie należy mylić z amerykańską byliną ozdobną – bergamotką, również słynącą ze swojego intensywnego aromatu.
Głównym surowcem pomarańczy bergamoty jest gruba i pomarszczona skórka zawierająca duże ilości olejku bergamotowego. Jedno dojrzałe drzewo wydaje od 350-800 owoców, z których można otrzymać od 0,5 do 1 kilograma olejku. Sok bergamotowy charakteryzuje się unikatowym składem flawonoidów, jest szczególnie bogaty we flawanony i flawony. Należą one do szerokiej grupy tzw. polifenoli (przeciwutleniaczy). Polifenole produkowane są przez rośliny, jako odpowiedź na czynnik stresowy, taki jak np. konieczność ochrony przed owadami czy bakteriami.
W preparatach terapeutycznych wykorzystywana jest standaryzowana postać preparatu polifenoli bergamoty, tzw. BPF (Bergamot derived polyphenolic fraction) – zawierająca znacznie większe niż preparaty z innych owoców cytrusowych ilości neohesperydyny, naryngeniny, rutyny oraz innych polifenoli. Aktywność biologiczna związków polifenolowych zależy w dużej mierze od stopnia przyswajalności w przewodzie pokarmowym.
Stosowanie bergamoty – działanie hipolipemizujące i cholesterol LDL
Badania potwierdzają, iż polifenole bergamoty wykazują działanie analogiczne do statyn, ponieważ redukują poziom cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu o małej gęstości tzw. LDL. Dodatkowo jeden ze składników bergamoty hesperetyna znacznie redukuje aktywność enzymów kluczowych dla szlaku syntezy trójglicerydów, co prowadzi do istotnej redukcji akumulacji trójglicerydów w wątrobie i w rezultacie do redukcji osoczowego stężenia trójglicerydów. W badaniach zaobserwowano także wzrost tzw. dobrego cholesterolu HDL.
Dane pochodzące z randomizowanych badań klinicznych potwierdzają skuteczność stosowania BPF przede wszystkim w obniżeniu stężenia cholesterolu we krwi od 25-40% w stosunku do wartości wyjściowej.
Działanie antyoksydacyjne i przeciwmiażdżycowe bergamoty
Wykazano, iż stosowanie polifenoli bergamoty zapobiega oksydacji LDL i powstaniu ryzyka blaszki miażdżycowej. Polifenole te mają dużą zdolność redukcji wolnych rodników.
Działanie hipoglikemizujące
Oprócz działania obniżającego lipidy, bergamota wykazuje też działanie obniżające poziom cukru. Za efekt ten odpowiada udowodnione w badaniach przedklinicznych zwiększenie aktywności kinazy adenozyny (AMP) zaangażowanej w wątrobowy i mięśniowy wychwyt glukozy z osocza. Jeden z polifenoli – naryngenina – zwiększa wrażliwość na insulinę, co skutkuje wyższym wychwytem glukozy.
Badania kliniczne u chorych z zespołem metabolicznym wykazały, iż polifenole bergamoty mogą obniżyć stężenie glukozy na czczo choćby o 20%.
Silny efekt antyoksydacyjny oraz hipolipemizujący przynosi również korzyści pacjentom z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby, które jest bezpośrednio związane z występowaniem zespołu metabolicznego. U pacjentów tych wykazano istotny spadek stężenia cholesterolu, cukru i CRP, co w konsekwencji dało poprawę stanu wątroby.
Działania niepożądane
Terapia polifenolami bergamoty (w przeciwieństwie do statyn) cechuje się wysokim profilem bezpieczeństwa i brakiem występowania działań niepożądanych. Co więcej, skuteczność leczenia skojarzonego preparatami bergamoty i statyn pozwala na redukcję dawki statyny i tym samym zmniejszenie działań niepożądanych wynikających z jej stosowania.
Jak stosować bergamotę?
Główne zalecenia stosowania polifenoli bergamoty dotyczą terapii zaburzeń gospodarki lipidowej, gdyż wykazują wysoką skuteczność w leczeniu zaburzeń profilu lipidowego oraz całkowity brak doniesień dotyczących działań niepożądanych związanych z ich stosowaniem w dawkach pomiędzy 500-1500 mg na dobę.
Polskie Towarzystwo Kardiologiczne zaleca stosowanie bergamoty w codziennej profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych. Chociaż podstawą leczenia zaburzeń lipidowych pozostają statyny, czasem ich niewystarczająca skuteczność i działania uboczne powodują, iż bergamota staje się preparatem pierwszego wyboru.
Obecne na rynku preparaty z polifenoli bergamoty to suplementy diety, ale o udokumentowanym klinicznie działaniu.
Mogą być preparatami z wyboru u osób:
- z grupy niskiego lub umiarkowanego ryzyka sercowo-naczyniowego, o podwyższonym o 20-40% stężeniu LDL,
- nieakceptujących statyn,
- chorych z zespołem metabolicznym i zaburzeniami gospodarki węglowodanowej,
- z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby oraz
- u mężczyzn z zaburzeniami erekcji w przebiegu cukrzycy.
Efekty farmakologiczne preparatów na bazie flawonoidów bergamoty wydają się być porównywalne ze statynami w dawce 10 mg, co może być istotną alternatywą dla stosowania leków konwencjonalnych.
Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.
