W gabinecie fizjoterapeuty uroginekologicznego coraz częściej pojawiają się pacjentki z problemami o charakterze dysfunkcji seksualnych. Rosnąca świadomość dotycząca wpływu mięśni dna miednicy na funkcjonowanie narządów zlokalizowanych w miednicy mniejszej powoduje, iż fizjoterapeuta staje się ważnym członkiem zespołu interdyscyplinarnego zajmującego się takimi problemami jak: anorgazmia, dyspareunia, wulwodynia czy pochwica. W naszych rozważaniach zajmiemy się dziś pochwicą.
Pochwica – co to jest?
Pochwica (inaczej waginizm), czyli dysfunkcja polegająca na mimowolnym skurczu mięśni dna miednicy zlokalizowanych w okolicy wejścia do pochwy. Obserwowano także występowanie skurczu mięśni przywodzących ud, mięśni pośladkowych oraz mięśni prostych brzucha. Taki stan uniemożliwia penetrację pochwy, zarówno przy współżyciu płciowym, jak i w badaniu ginekologicznym. Waginizm może występować jako dysfunkcja pierwotna wówczas, kiedy występowała od początku życia seksualnego lub wtórna, kiedy pojawiła się w późniejszym czasie jako odpowiedź na inne czynniki. Dysfunkcja ta może prowadzić do trudności w przeprowadzaniu stosunku seksualnego, badań ginekologicznych, a także do innych problemów zdrowotnych związanych z funkcjonowaniem układu rozrodczego. Zwykle pochwica pierwotna dotyczy nastolatek lub młodych kobiet, pochwica wtórna natomiast może pojawiać się po uszkodzeniach w obszarze krocza, traumie czy jako konsekwencja schorzeń np. ginekologicznych. Co niezwykle istotne pochwica jest problemem, który ma wiele wymiarów tak jak istnieje wiele czynników które mogą ją powodować. Skupimy się na dwóch wymiarach: fizjoterapeutycznym oraz psychologicznym.
Aspekt fizjoterapeutyczny pochwicy:
Fizjoterapia w leczeniu pochwicy odgrywa kluczową rolę. Skurcz mięśni pochwy może wynikać z nieprawidłowej pracy mięśni dna miednicy, a zaburzenia w ich funkcji mogą powodować, iż stosunek seksualny będzie bolesny lub niemożliwy do przeprowadzenia. Poza aktywnością seksualną niemożliwe staje się przeprowadzenie badania ginekologicznego tak istotnego w kontekście zdrowotnym, bolesne czy niemożliwe staje się użycie tamponu podczas menstruacji czy włożenie preparatów dopochwowych np. podczas infekcji. Podstawą fizjoterapii w tym przypadku jest wnikliwie i z dużymi pokładami empatii przeprowadzony wywiad oraz badanie fizykalne. W terapii często skupiamy się na nawiązaniu bezpiecznej i uważnej relacji fizjoterapeuta – pacjentka co pozwoli przeprowadzić adekwatną ocenę dolegliwości bólowych, dobrać zakres badania fizykalnego, również badania per vaginam i/lub per rectum.
Terapia kobiet z pochwicą – co warto wprowadzić?
- Ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe: Celem tych ćwiczeń jest odprężenie ciała, a szczególnie okolicy miednicy. Wykonywanie głębokich, świadomych oddechów oraz technik relaksacyjnych pozwala na poprawę świadomości swojego ciała i regulację napięcia psychofizycznego.
- Trening mięśni dna miednicy: Fizjoterapeuta może zaplanować indywidualny program ćwiczeń, który będzie nakierowany na występujące zaburzenia funkcji mięśni dna miednicy.
- Terapię manualną, uzupełnioną zastosowaniem pomocy terapeutycznych takich jak np.: pelvic wand czy dilatory celem poprawy trofiki tkanek, ich dokrwienia oraz odżywienia.
Pochwica jest schorzeniem klasyfikowanym jako ból genitalno – miedniczy, a więc podejście terapeutyczne musi uwzględniać wieloaspektowość dolegliwości i nie skupiać się jedynie na aspekcie biologicznym, ale obejmować też czynniki psychologiczne i społeczne, które mogą modulować doznania bólowe.
Aspekt psychologiczny pochwicy:
Pochwica może mieć także wymiar psychologiczny, gdyż może być wynikiem przebytego stresu, traumy, lęku lub być objawem towarzyszącym innym problemom emocjonalnym, które z kolei mogą być związane z seksualnością i wcześniejszymi trudnymi doświadczeniami intymnymi.
- Lęk i trauma
Pochwica może wynikać z lęku przed bólem, przemocą seksualną w przeszłości, doświadczeniem traumy czy przekroczonymi granicami w relacjach intymnych. W takich przypadkach ważne jest przepracowanie traumatycznych wspomnień i emocji związanych z seksualnością, w tym poprzez terapię poznawczo-behawioralną, psychoterapię czy inne techniki mające na celu udzielenie wsparcia emocjonalnego.
- Strach przed utratą kontroli i wstyd
Problem z pochwicą często bywa związany z poczuciem wstydu lub obawą przed utratą kontroli nad ciałem. W takich sytuacjach terapia psychologiczna koncentruje się na rozwoju poczucia własnej wartości, akceptacji ciała i normalizacji reakcji seksualnych.
- Relacje i komunikacja
Złe relacje lub trudności w komunikacji z partnerem mogą pogłębiać problem pochwicy. Terapia par może być pomocna w nauce lepszej komunikacji, budowania zaufania i rozwiązania problemów w sferze intymnej.
Najczęściej stosowanym podejściem psychoterapeutycznym w terapii zaburzeń seksualnych jest terapia poznawczo-behawioralna: Celem terapii poznawczo-behawioralnej jest zmiana negatywnych przekonań i myśli, które mogą utrzymywać napięcie w okolicy miednicy. Praca nad lękiem, traumą, wstydem, a także nad zrozumieniem własnej seksualności może przynieść długotrwałe efekty terapeutyczne.
Kompleksowe podejście:
W leczeniu pochwicy najskuteczniejsze jest zintegrowane podejście, które łączy fizjoterapię z psychoterapią i wsparciem ginekologicznym. Praca nad funkcją mięśni dna miednicy, poprawą świadomości ciała po wykluczeniu problemów ginekologicznych powinna być wspierana przez pracę nad emocjami, przekonaniami i relacjami z partnerem. Działania te, podejmowane równolegle, mogą znacząco poprawić jakość życia seksualnego oraz zdrowie fizyczne i psychiczne pacjentek z pochwicą.
Współpraca z zespołem specjalistów (fizjoterapeuta, psychoterapeuta, ginekolog) jest kluczowa dla uzyskania optymalnych rezultatów w terapii dysfunkcji seksualnych.
Jeśli chcesz poszerzyć swoją wiedzę z zakresu fizjoterapii w terapii dysfunkcji seksualnych, ale również chcesz przyjrzeć się swoim zasobom, umiejętnościom komunikacyjnym w relacji z pacjentem i znacząco je poprawić zapraszam Cię na szkolenie Fizjoterapia uroginekologiczna kobiet w ujęciu holistycznym: dysfunkcje seksualne psychologia i seksuologia.
