Według nowego międzynarodowego badania prowadzonego przez badaczy z USA, Hiszpanii i Brazylii, ultra przetworzona żywność – bogata w węglowodany i tłuszcze – uzależnia podobnie jak papierosy czy alkohol. Zdaniem naukowców uznanie takiej żywności (w tym m.in. słodyczy i czipsów) za substancje uzależniające może przyczynić się do poprawy zdrowia ludzi na całym świecie.
Uzależnione dzieci
Przełomowe wyniki metaanalizy opublikowano w specjalnym wydaniu British Medical Journal w artykule "Społeczne, kliniczne i polityczne implikacje uzależnienia od ultra przetworzonej żywności". Naukowcy szacują, iż uzależnienie od żywności ultra przetworzonej występuje u 14 proc. dorosłych i 12 proc. dzieci.
To wielkości zbliżone do poziomu uzależnienia dorosłych od innych dopuszczonych prawem substancji. W przypadku alkoholu jest to 14 proc., a od papierosów – 18 proc. populacji. "Poziom domniemanego uzależnienia u dzieci jest bezprecedensowy" – czytamy w British Medical Journal.
– Chociaż ludzie mogą rzucić palenie, picie i hazard, nie mogą przestać jeść – mówi współautorka badania Alexandra DiFeliceantoniom, wyjaśniając, dlaczego tak trudno jest zerwać z tym nałogiem. Naukowcy próbują ustalić, które produkty spożywcze mają największy potencjał uzależniający i dlaczego tak jest.
Dlaczego wysoko przetworzona żywność uzależnia?
– Większość żywności, którą uważamy za naturalną lub minimalnie przetworzoną, dostarcza energii w postaci węglowodanów lub tłuszczu, ale nie obu naraz – wyjaśnia DiFeliceantonio, upatrując m.in. w tym odpowiedzi na to, dlaczego taka żywność może uzależniać.
Oto niektóre z kluczowych wniosków płynących z badania:
spożywanie ultra przetworzonej żywności bogatej w rafinowane węglowodany (tj. cukry proste, np. białe pieczywo, biały cukier) z dodatkiem tłuszczów trans daje uczucie dużej satysfakcji, co sprawia, iż sięgamy po nią kompulsywnie i uzależniamy się od niej.
Węglowodany proste i tłuszcze trans w połączeniu wywołują podobny wyrzut dopaminy jak spożywanie alkoholu i palenie papierosów. Mają nadmierny wpływ na układy nagrody w mózgu, co może zwiększać potencjał uzależniający tych pokarmów.
Zachowania dotyczące żywności ultra przetworzonej u niektórych osób spełniają kryteria diagnostyczne zaburzeń związanych z zażywaniem substancji psychoaktywnych.
Wspomniane kryteria zawarte są w skali oceniającej uzależnienie od jedzenia – YFAS (Yale Food Adiction Scale). Objawami uzależnienia od żywności są m.in.:
impulsywność
rozregulowanie emocji
problemy zdrowotne (fizyczne i psychiczne)
symptomy związane z odstawieniem
nadmierne spożycie
brak kontroli nad ilością spożywanego jedzenia
zwiększony apetyt.
Nadmierne spożywanie wysoko przetworzonej żywności może prowadzić nie tylko do problemów zdrowotnych takich jak: otyłość, choroby metaboliczne, choroby krążenia, ale też zaburzeń funkcji poznawczych i ogólnego obniżenia jakości życia.
Ultra przetworzona żywność: co to takiego?
Ultra przetworzona żywność to żywność produkowana przemysłowo, zawierająca składniki normalnie niedostępne w domowych kuchniach, m.in. rafinowane węglowodany, tłuszcze trans. Jest głównym źródłem tych szkodliwych substancji.
Przykładami żywności ultra przetworzonej są sklepowe ciastka, czekolada, czipsy, gotowe produkty (np. mrożona pizza), krakersy itp.
Oczywiście żywność naturalna lub minimalnie przetworzona także może zawierać węglowodany i tłuszcz, ale rzadko zdarza się, by zawierała je jednocześnie.
We wspomnianym artykule podano przykłady:
100 g jabłka zawiera 55 kcal z węglowodanów i 1,5 kcal z tłuszczu (około 36:1)
100 g łososia zawiera 0 kcal z węglowodanów i 73 kcal z tłuszczu (około 0:1).
100 g tabliczki czekolady (żywność ultra przetworzona) zawiera 237 kcal z węglowodanów i 266 kcal z tłuszczu (1:1).
Zdaniem naukowców edukacja dotycząca szkodliwości i potencjalnie uzależniających adekwatności żywności wysoko przetworzonej może prowadzić do pozytywnych zmian na całym świecie, łącznie z wprowadzeniem prozdrowotnej polityki, np. poprzez ustalenie podatku od cukru. Mając świadomość, jak uzależniające jest takie jedzenie, warto też dobrze przemyśleć, czy – lub jak często – chcemy ją podawać naszym dzieciom.
