Wielu z nas lubi wykonywać swoje obowiązki starannie i rzetelnie. Jednak u niektórych ta potrzeba zamienia się w dążenie do ideału, które zaczyna szkodzić, zamiast pomagać. Perfekcjonizm może motywować do rozwoju i osiągania sukcesów, ale w nadmiarze staje się źródłem stresu, frustracji, a choćby zaburzeń nastroju.
W artykule wyjaśniamy, na czym polega perfekcjonizm, jakie ma dobre i złe strony, a także jak wpływa na zdrowie psychiczne.
Na czym polega perfekcjonizm?
Perfekcjonizm w psychologii oznacza tendencję do stawiania sobie niezwykle wysokich wymagań, często nierealnych do spełnienia. To także przekonanie, iż wartość człowieka zależy od jego osiągnięć i tego, jak ocenia go otoczenie. Perfekcjonista często nie potrafi zaakceptować żadnego błędu i nieustannie porównuje się z innymi. choćby sukcesy bywają dla niego źródłem napięcia – bo zawsze znajdzie coś, co można było zrobić lepiej.
Czy perfekcjonizm to dobra cecha?
W umiarkowanej formie perfekcjonizm może być atutem – stawia na rzetelność, systematyczność i dokładność. Pozwala to osiągać sukcesy, rozwijać umiejętności i dbać o jakość wykonywanych zadań. Jednak dążenie do ideału może z czasem zamienić się w pułapkę, która odbiera euforia z życia i prowadzi do przeciążenia psychicznego. Problem pojawia się wtedy, gdy tendencja do stawiania sobie niezwykle wysokich wymagań i dążenie do realizacji ambitnych celów, odbywa się kosztem własnego komfortu, a perfekcjonizm staje się nadrzędną zasadą życia i prowadzi do lęku, stresu oraz poczucia winy przy każdym, choćby drobnym błędzie.
Perfekcjonizm – objawy i problemy
Jak zachowuje się perfekcjonista? Najczęstsze objawy perfekcjonizmu to:
- obsesyjne dążenie do perfekcji w każdym zadaniu,
- trudność w akceptacji błędów,
- poczucie winy lub wstydu, gdy coś nie wyjdzie idealnie,
- unikanie wyzwań ze strachu przed porażką,
- przewlekłe zmęczenie psychiczne i fizyczne.
W praktyce oznacza to, iż dążenie do ideału generuje problemy na wielu płaszczyznach życia: w pracy, w relacjach i w codziennym funkcjonowaniu.
Perfekcjonizm – pozytywne i negatywne strony
Nie ulega wątpliwości, iż perfekcjonizm w psychologii ma również pozytywne aspekty – pozwala wyznaczać ambitne cele, być systematycznym i skutecznym. Jednak dążenie do ideału ujawnia problemy wówczas, gdy staje się obsesją. Nieustanna presja, by być „najlepszym”, prowadzi do napięcia emocjonalnego i poczucia ciągłej walki.
Negatywne konsekwencje:
- perfekcjonizm a stres – nadmierna presja prowadzi do ciągłego napięcia,
- perfekcjonizm i skutki zdrowotne – przewlekły stres sprzyja bezsenności, dolegliwościom żołądkowym, problemom z układem krążenia i osłabieniu odporności,
- ryzyko wypalenia zawodowego i emocjonalnego,
- większa podatność na lęki i depresję.
Czy perfekcjonizm to zaburzenie psychiczne?
Psychologia traktuje perfekcjonizm raczej jako cechę osobowości, która może przybierać adaptacyjne (pomocne) lub dezadaptacyjne (szkodliwe) formy. W skrajnych przypadkach mówi się o perfekcjonizmie jako zaburzeniu osobowości, zwłaszcza gdy towarzyszy mu chroniczny stres, problemy w relacjach czy zaburzenia nastroju. Wtedy staje się on utrwalonym schematem myślenia i zachowania, który utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Perfekcjonizm sam w sobie nie jest jednostką chorobową, ale w skrajnej formie może prowadzić do zaburzeń nastroju, lękowych czy depresyjnych.
Z czego bierze się perfekcjonizm?
Wpływ mają zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe. Perfekcjonizm może być efektem wychowania w atmosferze wysokich oczekiwań, krytyki czy porównań z innymi. Czasami jest wynikiem potrzeby kontroli i lęku przed odrzuceniem.
Perfekcjonizm często ma swoje korzenie w dzieciństwie. Nadmiernie krytyczni lub wymagający rodzice, brak poczucia akceptacji czy presja otoczenia mogą sprawić, iż dziecko zaczyna wierzyć, iż tylko „bycie idealnym” zapewnia miłość i poczucie wartości. Z czasem te schematy utrwalają się i wpływają na dorosłe życie.
Perfekcjonizm a prokrastynacja
Choć może się wydawać, iż perfekcjoniści są pracowici i zawsze kończą zadania na czas, rzeczywistość bywa odwrotna. Wbrew pozorom perfekcjoniści nie zawsze są produktywni. Często zdarza się, iż zamiast działać, odwlekają realizację zadań z obawy, iż efekt nie będzie wystarczająco dobry. Strach przed popełnieniem błędu sprawia, iż odkładają rozpoczęcie działań, aby uniknąć ewentualnej porażki. W ten sposób perfekcjonizm często łączy się z prokrastynacją.
Więcej o tym przeczytasz tutaj: prokrastynacja – odkładanie wszystkiego na potem.
Perfekcjonizm – jak sobie radzić?
Jeśli perfekcjonizm zaczyna przeszkadzać w codziennym życiu, warto szukać wsparcia. Pomocne mogą być:
- praca nad akceptacją błędów i niedoskonałości,
- nauka wyznaczania realistycznych celów,
- praktyka „wystarczająco dobrego” podejścia, zamiast obsesji na punkcie ideału,
- rozwijanie samoświadomości i uważności,
- psychoterapia, która pozwala zmieniać schematy myślenia.
Najlepszą drogą bywa psychoterapia, w której pacjent uczy się zauważać źródła swoich przekonań, zmieniać sposób myślenia o sukcesie i porażce oraz budować zdrowsze podejście do siebie i innych. Najważniejszym krokiem jest uświadomienie sobie, iż dążenie do ideału nie zawsze prowadzi do szczęścia.
Profesjonalne wsparcie we Wrocławiu
Jeśli masz wrażenie, iż perfekcjonizm przejmuje kontrolę nad Twoim życiem, warto poszukać profesjonalnej pomocy. W gabinecie SuperEgo oferujemy wsparcie w pracy nad lękiem, stresem czy schematami myślowymi, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. Doświadczony psycholog w naszym gabinecie we Wrocławiu pomoże Ci przyjrzeć się przekonaniom i nauczyć się wprowadzać realne zmiany w nadmiernym dążeniu do ideału i jego konsekwencjami.
Znajdź równowagę i odzyskaj poczucie satysfakcji z życia dzięki psychoterapii w poradni we Wrocławiu.
