Opiekun, który przychodzi do apteki i prosi o „coś na odporność” dla swojego dziecka oczekuje preparatu na niechorowanie. Liczy, iż farmaceuta zaproponuje coś, co spowoduje, iż dziecko przestanie chorować. Zdecydowanie odporność u dzieci to temat złożony i przede wszystkim długofalowy. Wpływ na nią ma wiele czynników, których nie można kupić w aptece. Można do nich zaliczyć m.in.: regularną aktywność fizyczną, odpowiednią ilość snu i odpoczynku, zbilansowaną dietę (w tym prawidłowe nawodnienie) i odpowiednią higienę (w tym higienę jamy ustnej i profilaktykę próchnicy). Co zatem zaproponować opiekunowi, który zwraca się do farmaceuty z prośbą o pomoc?
Witamina D3 u dzieci
Każdorazowo w takiej sytuacji warto zapytać opiekuna, czy podaje dziecku witaminę D3. Zdarza się, iż opiekun jest zaskoczony informacją, iż u starszych dzieci również należy suplementować witaminę D3. Dlatego też warto przypominać o jej wielokierunkowym wpływie na organizm człowieka i konieczności suplementacji zgodnie z aktualnymi wytycznymi. Witamina D3 najczęściej kojarzy się z homeostazą wapnia, krzywicą u dzieci i nieprawidłowym wzrostem. Co ciekawe, wykazano również korelację pomiędzy niedoborem witaminy D3 a zwiększonym ryzykiem próchnicy u dzieci. W kontekście odporności witamina D3 również odgrywa dużą rolę. Jej niedobór prowadzi do częstszych infekcji górnych dróg oddechowych [1].
Kwasy omega-3
Kwasy omega-3 oddziałują na układ nerwowy dziecka wspierając m.in. funkcje mózgu i narządu wzroku. Ponadto, ze względu na swoje działanie przeciwzapalne, mają korzystny wpływ na układ immunologiczny. Tym samym zmniejszają ryzyko infekcji oraz poprawiają zdolność organizmu do zwalczania infekcji. Podstawowym źródłem kwasów omega-3 w diecie są ryby. Jednak jeżeli dziecko nie spożywa ich wystarczająco dużo, warto zadbać o dobry jakościowo suplement diety z kwasami omega-3 [6].
Probiotyki u dzieci
Tezę, iż odporność bierze się z jelit, słyszał już chyba każdy. Korelacja mikrobioty jelitowej z funkcjonowaniem układu odpornościowego została bowiem udowodniona naukowo. Wpływ na skład mikrobioty jelitowej ma przede wszystkim prawidłowa, zbilansowana i różnorodna dieta. Chcąc uzupełnić mikrobiotę jelitową poprzez suplementację probiotyku należy wybrać preparat zawierający szczep o udokumentowanych adekwatnościach. Takim szczepem jest Lactobacillus rhamnosus GG ATCC 53103 z udowodnionym korzystnym wpływem na zapobieganie infekcjom górnych dróg oddechowych i ostrym objawom biegunki rotawirusowej [4][5].
Laktoferyna
Niewątpliwie laktoferyna ma duży wpływ na odporność u dzieci. Jest to białko, które m.in. naturalnie obecne jest w mleku kobiecym oraz ślinie, łzach, wydzielinach błony śluzowej nosa i narządów płciowych. Laktoferyna odgrywa istotną rolę w obronie gospodarza poprzez szereg funkcji fizjologicznych, w tym działanie przeciwwirusowe, przeciwdrobnoustrojowe, antyoksydacyjne i immunomodulacyjne. Laktoferyna jest jednym z pierwszych czynników uwalnianych przez neutrofile po zetknięciu z patogenami [2].
Witamina C
Wokół witaminy C krąży wiele dyskusji, czy jej suplementacja rzeczywiście poprawia odporność i zmniejsza częstotliwość infekcji. Witamina C niewątpliwie ma wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego i bierze udział w wielu procesach biochemicznych, a jej podaż jest konieczna. Z uwagi na fakt, iż witamina C jest obecna w wielu pokarmach będących podstawą naszej diety (m.in. w ziemniakach, papryce i natce pietruszki), jej niedobór jest raczej rzadko spotykany. Dodatkową suplementację witaminy C zaleca się jedynie osobom eksponowanym na duży stres (np. żołnierzom) i duży wysiłek fizyczny (sportowcom).
W przypadku dzieci należałoby się jednak skonsultować z pediatrą, farmaceutą lub dietetykiem i zastanowić nad tym, ile witaminy C dziecko jest w stanie realnie przyjąć w ciągu dnia z pożywieniem. W sytuacji, kiedy dziecko jest typowym „niejadkiem”, uzupełnienie witaminy C w postaci racjonalnej suplementacji rzeczywiście może przynieść realne korzyści. Autorzy przeglądu Cochrane z 2013 roku są zdania, że, choć wyniki badań nie są spójne, ale z uwagi na wysokie bezpieczeństwo, można rekomendować witaminę C w okresie większego narażenia na infekcje, jednak w niezbyt wysokich dawkach i z założeniem, żeby pacjent sam sprawdził, czy w jego przypadku taka suplementacja rzeczywiście przyniesie wymierne korzyści [3].
Witamina B2
Krótkotrwały niedobór ryboflawiny znacząco upośledza zdolność makrofagów do indukowania prawidłowej odpowiedzi immunologicznej. Podczas gdy wzbogacenie ryboflawiną zmniejsza prozapalną aktywację makrofagów [7]. Ponadto ryboflawina aktywuje aktywność fagocytarną neutrofili oraz stymuluje namnażanie neutrofili i monocytów [8].
Podsumowując, opiekunowi proszącemu o preparat wspierający odporność dziecka, zawsze należy wytłumaczyć, na czym w ogóle polega budowanie odporności i co zrobić, żeby organizm dziecka jak najlepiej walczył z atakującymi go patogenami. Warto zapytać o suplementację witaminy D3 oraz o dietę dziecka w kontekście witaminy C oraz kwasów omega-3. w tej chwili na rynku mamy spory wybór wśród preparatów dla dzieci, które poprawiają odporność – najlepiej wybrać ten o bogatszym składzie i wielokierunkowym działaniu, który jest dopasowany do potrzeb dziecka. Oprócz składu ważnym aspektem jest również postać preparatu.
Bardziej nowoczesne postaci, jak np. tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, granulaty doustne, czy tabletki do rozgryzania i żucia sprawiają, iż łatwiej jest podać preparat dziecku, które nie potrafi jeszcze połknąć tabletki, ma odruch wymiotny po podaniu zawiesiny lub w podróży, gdy można gwałtownie podać preparat bez konieczności popicia wodą. Preparaty o przyjemnym smaku (np. truskawkowym) są chętniej przyjmowane przez dzieci i łatwiej wtedy zachować Compliance.
Piśmiennictwo
-
Mailhot, G., & White, J. H. (2020). Vitamin D and Immunity in Infants and Children. Nutrients, 12(5), 1233. https://doi.org/10.3390/nu12051233
-
Berthon, B. S., Williams, L. M., Williams, E. J., & Wood, L. G. (2022). Effect of Lactoferrin Supplementation on Inflammation, Immune Function, and Prevention of Respiratory Tract Infections in Humans: A Systematic Review and Meta-analysis. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 13(5), 1799–1819. https://doi.org/10.1093/advances/nmac047
-
Hemilä, H., & Chalker, E. (2013). Vitamin C for preventing and treating the common cold. The Cochrane database of systematic reviews, 2013(1), CD000980. https://doi.org/10.1002/14651858.CD000980.pub4
-
Sindhu, K. N., Sowmyanarayanan, T. V., Paul, A., Babji, S., Ajjampur, S. S., Priyadarshini, S., Sarkar, R., Balasubramanian, K. A., Wanke, C. A., Ward, H. D., & Kang, G. (2014). Immune response and intestinal permeability in children with acute gastroenteritis treated with Lactobacillus rhamnosus GG: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America, 58(8), 1107–1115. https://doi.org/10.1093/cid/ciu065
-
Hojsak, I., Snovak, N., Abdović, S., Szajewska, H., Misak, Z., & Kolacek, S. (2010). Lactobacillus GG in the prevention of gastrointestinal and respiratory tract infections in children who attend day care centers: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Clinical nutrition (Edinburgh, Scotland), 29(3), 312–316. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2009.09.008
-
Gutiérrez, S., Svahn, S. L., & Johansson, M. E. (2019). Effects of Omega-3 Fatty Acids on Immune Cells. International journal of molecular sciences, 20(20), 5028. https://doi.org/10.3390/ijms20205028
-
Mazur-Bialy, A. I., Pochec, E., & Plytycz, B. (2015). Immunomodulatory effect of riboflavin deficiency and enrichment – reversible pathological response versus silencing of inflammatory activation. Journal of physiology and pharmacology : an official journal of the Polish Physiological Society, 66(6), 793–802.
-
Suwannasom, N., Kao, I., Pruß, A., Georgieva, R., & Bäumler, H. (2020). Riboflavin: The Health Benefits of a Forgotten Natural Vitamin. International journal of molecular sciences, 21(3), 950. https://doi.org/10.3390/ijms21030950
