Non-adherence wyzwaniem dla sektora ochrony zdrowia

termedia.pl 2 tygodni temu

Zdjęcie: Senat

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia zaledwie około 50 proc. pacjentów stosuje się do zaleceń terapeutycznych, co przekłada się na zwiększenie liczby hospitalizacji oraz wzrost kosztów dla systemu ochrony zdrowia. W Polsce straty z tego tytułu sięgają choćby 6 mld zł rocznie. Zdaniem specjalistów zwiększenie wytrwałości terapeutycznej wymaga kompleksowego podejścia, a także systemowego wsparcia.

Podczas posiedzenia senackiej Komisji Zdrowia 18 marca jej uczestnicy, m.in. eksperci medyczni, lekarze klinicyści, przedstawiciele resortu zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, zwracali uwagę, iż przestrzeganie przez pacjentów przewlekle chorych, m.in. na choroby sercowo-naczyniowe, psychiczne czy cukrzycę, poświęconych im terapii w znaczący sposób wpływa na wyniki leczenia. W Europie choćby co drugi pacjent z chorobą przewlekłą nie przestrzega zaleceń dotyczących przyjmowania leków, zmiany stylu życia, diety, aktywności fizycznej czy regularnych wizyt kontrolnych.

Promowanie zdrowego trybu życia od dziecka

W ocenie przewodniczącej Komisji Zdrowia senator Beaty Małeckiej-Libery po latach koncentrowania się na leczeniu klinicznym i wdrażaniu nowoczesnych technologii nadszedł czas na podjęcie energicznych działań związanych z profilaktyką i edukacją zdrowotną. Jej zdaniem dla poprawy zdrowia Polaków niezwykle ważna jest edukacja, prowadzona już od małego dziecka, promowanie zdrowego trybu życia czy budowanie dobrej i skutecznej relacji lekarz–pacjent. Konieczne jest też uświadamianie pacjentom poważnych konsekwencji wynikających z niestosowania się do zaleceń terapeutycznych.

Senator Beata Małecka-Libera zapowiedziała powołanie zespołu, który podejmie pracę nad opracowaniem katalogu niezbędnych działań zarówno krótkofalowych, jak i długoterminowych i systemowych, które wpłyną na poprawę adherence w Polsce. Do udziału w pracach zespołu zaprosi przedstawicieli instytucji odpowiedzialnych za kształtowanie polityki zdrowotnej w Polsce, organizacji pacjenckich, towarzystw naukowych, ekspertów medycznych – lekarzy i pielęgniarki, farmaceutów.

Temat adherencji podczas polskiej prezydencji

Przewodnicząca Komisji Zdrowia poinformowała też, iż w maju, w ramach polskiej prezydencji, w parlamencie odbędzie się spotkanie poświęcone problemom zdrowia, podczas którego intensyfikacja działań na rzecz poprawy adherence w skali europejskiej będzie ważnym tematem.

Małecka-Libera przypomniała, iż 27 marca będzie obchodzony Światowy Dzień Adherence. – Cieszę się, iż Polska również tym tematem się zainteresowała, że ma swoje prace naukowe na ten temat, i iż będzie mogła jako kraj uczestniczyć w tym projekcie. Chcielibyśmy także, aby temat adherencji był jednym z wątków pojawiających się w czasie debat podczas polskiej prezydencji – powiedziała senator.

Zadanie dla POZ

Podczas debaty głos zabrał wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny. Podkreślił, iż polski system jest tak ukształtowany, iż kwestia stosowania się do zaleceń lekarzy i przestrzegania terminów badań leży w gestii lekarzy rodzinnych. Przytoczył zapis, w którym wskazał, iż „podstawowa opieka zdrowotna ma na celu zapewnienie edukacji świadczeniodawcy w zakresie odpowiedzialności za zdrowie i kształtowanie świadomości prozdrowotnej”.

– Ten zapis ustawowy jest bardzo ważny, ale wiemy, jak to wygląda w praktyce – ile osób przyjmowanych jest przez lekarza rodzinnego zwłaszcza w okresach infekcyjnych, i ile ten lekarz może poświęcić czasu w wizytę i edukację pacjenta. Dlatego powinniśmy odbierać to jako zadanie placówek POZ, a nie samego lekarza. Musimy zadbać o to, aby odpowiednia wiedza docierała do pacjenta, nie tylko w czasie wizyty w gabinecie lekarskim, ale również w samej poradni, czy podczas organizacji różnych akcji edukacyjnych – powiedział wiceszef resortu.

– Niewątpliwie jest to zakres pracy dla lekarzy POZ, którzy są najbliżej pacjenta – zaznaczył, dodając, iż innym rozwiązaniem mającym na celu zmotywowanie pacjenta do stosowania się do zaleceń lekarza są programy kompleksowego leczenia.

– Bardzo istotny jest ten kontakt pacjenta z lekarzami, którzy sprawują opiekę i opracowują program leczenia. Pacjent wie, iż o ile nie będzie stosował się do zaleceń, to z niego wypadnie. Jednak nie będzie to skuteczne w takiej powszechnej profilaktyce i w powszechnym stosowaniu leków. Nie można przecież uzależniać leczenia cukrzycy od tego, czy pacjent bierze wszystkie leki, tak jak powinien. Natomiast kompleksowa opieka, którą preferuje NFZ, i którą wspiera Ministerstwo Zdrowia, jest elementem niosącym tę część profilaktyki wtórnej – tłumaczył wiceminister Konieczny.

Specjalistów niepokoi niski poziom przestrzegania zaleceń terapeutycznych

Podczas posiedzenia senatorowie wysłuchali ekspertów z dziedziny medycyny, zdrowia publicznego i ekonomii zdrowotnej, którzy przedstawili aktualne dane dotyczące wpływu adherence na wyniki leczenia oraz konsekwencje zdrowotne, społeczne i ekonomiczne wynikające z niskiego poziomu przestrzegania zaleceń terapeutycznych.

– W Europie 50–60 proc. pacjentów z chorobami przewlekłymi nie przestrzega zaleceń terapeutycznych, podobnie jak 60 proc. pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, czyli co czwarty pacjent z nowo zdiagnozowaną chorobą nie realizuje recepty po pierwszej wizycie lekarskiej, co oznacza, iż w ogóle nie podejmuje leczenia. 50 proc. chorych z nadciśnieniem tętniczym przestaje przyjmować zapisane im leki już w pierwszym roku od rozpoznania. Dotyczy to przede wszystkim osób młodych. Skłonność do leczenia rośnie wraz z wiekiem, kiedy trudniej jest już leczyć chorobę przewlekłą – tłumaczył prof. Piotr Dobrowolski z Samodzielnej Pracowni Lipidowej oraz Zakładu Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia Narodowego Instytutu Kardiologii.

Specjaliści wskazali, iż niedostateczne przestrzeganie zaleceń prowadzi do powikłań, przedłużania się procesu leczenia, a w końcu pogorszenia stanu zdrowia pacjentów i ryzyka ich przedwczesnej śmierci. Z tego powodu rośnie również liczba hospitalizacji, zwiększa się obciążenie systemu ochrony zdrowia. Przyczyny tego zjawiska są wielowymiarowe i obejmują m.in. brak zrozumienia zaleceń medycznych, trudności finansowe, niedostateczne wsparcie w procesie leczenia, bariery w dostępie do usług zdrowotnych czy psychiczny opór przed przyjęciem do wiadomości swojej choroby.

W samej Europie, z powodu nieprzestrzegania zaleceń umiera rocznie około 200 tys. osób. Według badań z powodu nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych kraje europejskie tracą 80–125 mld euro rocznie. W Polsce straty z tego tytułu sięgają choćby 6 mld zł rocznie.

Odpowiedzialność za zdrowie

Prof. Janusz Heitzman z Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wskazał na niekorzystną sytuację, o ile chodzi o bezpieczeństwo zdrowotne w rozumieniu efektywności zawodowej.

– Efektywność zawodowa zmierzona jest w obszarze zdrowia psychicznego w zakresie liczby osób niepełnosprawnych z powodu zaburzeń zdrowia psychicznego oraz liczby osób, które przerywają pracę z powodu zaburzeń psychicznych. Dane są przerażające. Ostatnie lata to 26 milionów dni zwolnienia z powodu zaburzeń psychicznych w ciągu roku. Jednocześnie, jeżeli na jeden milion naszej populacji przypada tylko 90 psychiatrów, to nie ma możliwości, aby system był w stanie zapewnić każdemu pacjentowi poczucie odpowiedzialności za zdrowie – powiedział specjalista, dodając, iż zaburzeniom psychicznym towarzyszą również choroby współistniejące, co prowadzi do skrócenia długości życia od 10 do choćby 20 proc.

Prof. Heitzman podkreślił, iż bardzo istotne jest dzielenie się odpowiedzialnością za zdrowie, jednak „nie może być tak, iż system całkowicie przejmie odpowiedzialność za zdrowie człowieka, wyłączając z odpowiedzialności indywidualną osobę, która z tego systemu korzysta”.

– Na przyszłość warto się zastanowić, czy osoba, która nie przestrzega zleceń lekarskich, powinna być bardziej edukowana przez system, a te osoby, które ich przestrzegają, powinny być w jakiś sposób premiowane i nagradzane – powiedział ekspert.

Wnioski

Zdaniem specjalisów dla poprawy adherence i przestrzegania zaleceń terapeutycznych należy podjąć działania obejmujące m.in.:

edukację pacjentów,
zwiększające aktywne zaangażowanie ich w proces leczenia,
wzmocnienie współpracy i komunikacji między lekarzem a pacjentem,
personalizację terapii i uproszczenie schematów leczenia,
zwiększenie dostępności wsparcia psychologicznego,
rozwój zintegrowanej opieki nad pacjentem,
wykorzystanie technologii mobilnych i telemedycyny,
wdrażanie rozwiązań systemowych wspierających skuteczność prewencji i leczenia chorób przewlekłych.