Stan zapalny - co to takiego?
Stan zapalny jest mechanizmem obronnym - reakcją układu odpornościowego np. na infekcję lub uszkodzenie komórek. To zjawisko zalicza się do tzw. odporności wrodzonej i w prawidłowych warunkach ulega samoistnemu wygaszeniu.
Kiedy komórki układu odpornościowego rozpoznają zagrożenie, w organizmie rozwija się stan zapalny. W pierwszej kolejności następuje reakcja odporności wrodzonej, aktywowane są m.in. neutrofile. Następnie organizm sięga po mechanizmy odporności nabytej - wtedy do walki wkraczają limfocyty B. Obok nich działają również cytokiny zapalne - białka sygnałowe wytwarzane przez komórki układu odpornościowego, które nasilają stan zapalny, pomagając organizmowi walczyć z zagrożeniem (np. infekcją lub urazem). Dodatkowo organizm wytwarza plazmocyty, czyli komórki pamięci, które pomogą przy ponownym zetknięciu się z określonym patogenem.Reklama
Czynników indukujących stan zapalny jest jednak bardzo wiele. Stan zapalny w naszym organizmie może też zostać wywołany lub nasilony przez silnie stresujące zdarzenie, niewłaściwą dietę czy np. zbyt małą ilość snu.
Przewlekły stan zapalny charakteryzuje się jednocześnie przebiegającymi naprawą i uszkodzeniem tkanek. To niebezpieczna sytuacja, w której organizm nie radzi sobie z czynnikiem chorobotwórczym i traktuje własne tkanki jako ciała obce. Przewlekły stan zapalny jest przyczyną chorób autoimmunologicznych takich jak choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, a choćby stwardnienie rozsiane. Udowodniono także, iż towarzyszy licznym chorobom związanym z wiekiem, np. chorobom układu krążenia, otyłości, cukrzycy, demencji, chorobom zwyrodnieniowym stawów, osteoporozie, miażdżycy, a także nowotworom.
Rozpoznanie wczesnych objawów przewlekłego stanu zapalnego stwarza możliwość wyeliminowania jego przyczyn nie tylko poprzez leczenie farmakologiczne, ale również zmiany trybu życia.
Nietypowe objawy przewlekłego stanu zapalnego
Objawy stanu zapalnego kojarzą nam się na ogół z bólem lub typowymi symptomami infekcji wirusowych czy bakteryjnych. Ale przewlekły stan zapalny bywa podstępny - nie daje wyraźnych i typowych sygnałów. O tym, iż układ odpornościowy działa na wysokich obrotach, mogą świadczyć m.in. stan skóry czy zmiany w samopoczuciu. Sprawdź, jakim stanom warto przyjrzeć się bliżej.
Problemy skórne
Przewlekły stan zapalny może objawiać się poprzez:
nawracające wysypki,przewlekłe swędzenie bez przyczyny,łuszczenie się skóry,zaczerwienienie, trądzik dorosłych,zaostrzenia chorób takich jak łuszczyca czy egzema.
Te dolegliwości zwykle leczone są dermatologicznie - tabletki, maści, kosmetyki mają zmniejszyć objawy. Rzadko zgłębia się przyczynę, a przecież skóra wchodzi w skład układu odpornościowego i odgrywa w nim bardzo istotną rolę. Zawiera komórki odpornościowe, m.in. komórki Langerhansa (odmiana komórek dendrytycznych), które wykrywają zagrożenia. Uczestniczy w odpowiedzi zapalnej i może "alarmować" organizm o infekcji lub urazie. Dlatego podane powyżej zmiany skórne powinny stanowić dla nas sygnał alarmowy.
Silny i bolesny PMS
Nasilone objawy PMS u kobiet mogą mieć związek z przewlekłym stanem zapalnym. Według Amerykańskiego Kolegium Położników i Ginekologów, aż 85 proc. miesiączkujących kobiet doświadcza symptomów PMS w każdym cyklu. Badanie z 2016 roku wykazało, iż wyższy poziom białek zapalnych wiąże się z większym ryzykiem objawów takich jak skurcze, bóle pleców, wahania nastroju, wzdęcia, napady głodu i tkliwość piersi.
Wrażliwe zęby, dolegliwości jamy ustnej
Powszechnie wiadomo, iż zła higiena jamy ustnej może prowadzić do stanów zapalnych w innych częściach ciała. Jednak działa to również w drugą stronę. Stany zapalne dziąseł, częste krwawienia podczas mycia zębów czy nieprzyjemny zapach z ust mogą być nie tylko objawami miejscowymi. Przewlekłe zapalenie przyzębia jest powiązane z podwyższonym poziomem markerów zapalnych we krwi (CRP, fibrynogen), a choćby zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.
Co więcej, niedawne badania pokazują, iż dentyści mogą odegrać kluczową rolę w wykrywaniu chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca, która ściśle wiąże się ze stanem zapalnym. Niekontrolowany poziom glukozy we krwi może prowadzić do objawów w jamie ustnej, takich jak wrażliwe dziąsła, infekcje zębów (nie zawsze bolesne) oraz utrata kości wokół zębów. "Cukrzycę typu 2 często rozpoznajemy najpierw w jamie ustnej" - mówi dentystka z Houston, dr Carol Alvarado. "Pacjenci często choćby nie wiedzą, iż coś się dzieje" - dodaje. Dlatego tak istotne są regularne kontrole dentystyczne - przynajmniej co sześć miesięcy, a w razie potrzeby częściej.
Problemy w toalecie
Zaparcia mogą być objawem przewlekłego stanu zapalnego, ponieważ przewlekłe zapalenie zaburza funkcjonowanie układu odpornościowego i hormonalnego, co wpływa na pracę jelit. Stan zapalny może powodować obrzęk i podrażnienie tkanek przewodu pokarmowego, spowalniając ruchy perystaltyczne jelit, które są niezbędne do prawidłowego przesuwania stolca. Dodatkowo zapalenie tarczycy (np. w chorobie Hashimoto) prowadzi do niedoczynności tarczycy, co powoduje ogólne spowolnienie procesów metabolicznych, w tym trawienia i motoryki jelit. W efekcie stolec staje się twardszy i trudniejszy do wydalenia, co objawia się zaparciami.
Mgła mózgowa i zaburzenia nastroju
Ostatnio bardzo modne określenie na zaburzenia koncentracji - mgła mózgowa - może świadczyć o przewlekłym stanie zapalnym organizmu. jeżeli zauważasz u siebie "brak ostrości myślenia", kłopoty z zapamiętywaniem prostych rzeczy czy logicznym formułowaniem myśli, rozważ wykonanie badań. Spadek wydajności intelektualnej może świadczyć o tym, iż cytokiny prozapalne, takie jak interleukina-6 (IL-6) czy TNF-α, przekraczają barierę krew-mózg i wpływają na neuroprzekaźniki odpowiadające za nastrój i pamięć. Szczególnej uwagi wymaga sytuacja, gdy bez ewidentnych stresów zewnętrznych zaczynasz odczuwać niepokój, wahania nastroju i objawy charakterystyczne dla depresji.
Przewlekłe zmęczenie
Zmęczenie, które nie ustępuje mimo odpoczynku, to kolejny subtelny sygnał przewlekłego zapalenia. To nie jest zwykłe znużenie po dniu pracy - to głęboka, uporczywa forma wyczerpania, która wpływa na codzienne funkcjonowanie. jeżeli masz trudności z porannym wstawaniem, nie masz energii, a choćby długi sen jej nie przywraca, skonsultuj się z lekarzem.
Zaburzenia snu
Cytokiny zapalne zakłócają rytmy okołodobowe i mogą wpływać na poziom melatoniny, zakłócając naturalny cykl snu i czuwania. Bezsenność lub częste wybudzanie się w nocy mogą świadczyć o przewlekłym stanie zapalnym.
Niska lub nieznacznie podwyższona temperatura ciała
Jednym z bardziej osobliwych objawów jest przewlekłe utrzymywanie się stanu podgorączkowego (np. 37,1-37,5 st.) lub - przeciwnie - nienaturalnie niska temperatura ciała (poniżej 36 st.), której nie da się łatwo wytłumaczyć. Organizm, próbując "wypalić" stan zapalny, może utrzymywać subtelnie podniesioną temperaturę, co często jest niezauważane lub bagatelizowane.
Niezrozumiałe wahania masy ciała
Zmiany masy ciała - zarówno nagły przyrost, jak i niewyjaśniony spadek - mogą być skutkiem przewlekłego stanu zapalnego. Cytokiny zaburzają gospodarkę hormonalną (zwłaszcza leptyny, greliny, insuliny), a także wpływają na mikrobiotę jelitową, która reguluje metabolizm i uczucie sytości. Może się to objawiać wzmożonym apetytem, zachciankami (np. na cukier), ale też zupełnym brakiem łaknienia.
Jak wykrywa i jak leczy się przewlekły stan zapalny?
Badania laboratoryjne oraz ocena objawów to podstawa w wykrywaniu przewlekłych stanów zapalnych. W rutynowych testach często sprawdza się poziom białka C-reaktywnego (CRP) oraz odczyn Biernackiego (OB), które rosną, gdy w organizmie toczy się stan zapalny. W bardziej szczegółowej diagnostyce można także oznaczać cytokiny prozapalne, takie jak IL-6 czy TNF-α, które dokładniej obrazują aktywność zapalną. Dodatkowo pomocne bywają badania takie jak poziom ferrytyny, która w przewlekłym zapaleniu może być podwyższona.
Gdy diagnoza przewlekłego zapalenia zostanie postawiona, leczenie koncentruje się na usunięciu przyczyn stanu zapalnego oraz zmianie stylu życia. Podstawą jest wprowadzenie diety przeciwzapalnej, bogatej w warzywa, owoce oraz zdrowe tłuszcze.
Źródła:
The Association of Inflammation with Premenstrual Symptoms [do.i.: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27135720/].
Inflammatory Markers and Risk of Type 2 Diabetes [ do.i.: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3526249/].
CZYTAJ TAKŻE:
