Martwy ząb to stosowane powszechnie określenie zęba, w którym doszło do martwicy miazgi. Jest to poważny problem stomatologiczny, który wymaga szybkiej interwencji. Martwica miazgi zębowej nie tylko zwiększa ryzyko zakażeń i rozwoju przewlekłych stanów zapalnych, ale także może mieć wpływ na zdrowie ogólne pacjenta.
Miazga zęba to silnie unerwiona i unaczyniona tkanka znajdująca się w komorze oraz kanałach zęba. Jej funkcje są najważniejsze dla prawidłowego rozwoju i utrzymania żywotności zęba. Odpowiada nie tylko za percepcję bodźców (ciepło, zimno, ból), ale również za odżywianie tkanek zęba i mechanizmy obronne przed bakteriami.
W wyniku działania różnych czynników może jednak dojść do uszkodzenia i w konsekwencji – do obumarcia miazgi. Nieleczona martwa miazga staje się potencjalnym źródłem infekcji, która może rozszerzać się na otaczające tkanki przyzębia, zatoki, a choćby cały organizm, powodując poważne powikłania ogólnoustrojowe.
Przyczyny martwego zęba
Martwica miazgi może mieć charakter pierwotny (wynikający bezpośrednio z uszkodzenia miazgi) lub wtórny (jako efekt długotrwałego procesu chorobowego). Jakie są zatem najczęstsze przyczyny martwego zęba?
• Głębokie ubytki próchnicowe
Zaawansowana próchnica prowadzi do zakażenia miazgi przez bakterie próchnicotwórcze. Dochodzi do zapalenia, a w dalszej kolejności do martwicy miazgi na skutek odpowiedzi zapalnej organizmu i braku przestrzeni na rozwijający się obrzęk wewnątrz zamkniętej komory zęba.
• Urazy mechaniczne
Nawet pozornie niegroźny uraz mechaniczny zęba może prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych w obrębie wierzchołka korzenia. Następuje zatrzymanie dopływu krwi do miazgi, co skutkuje jej niedokrwieniem i obumarciem. Typowym przykładem są martwe zęby u sportowców lub dzieci po urazach w obrębie twarzoczaszki.
• Wielokrotne lub nieprawidłowe leczenie stomatologiczne
Rozległa preparacja zęba pod wypełnienie lub koronę może spowodować termiczne lub mechaniczne uszkodzenie miazgi. W przypadku braku odpowiedniego chłodzenia narzędzi lub zbyt głębokiego borowania dochodzi do jej trwałego podrażnienia.
• Bruksizm
Przewlekłe zgrzytanie i zaciskanie zębów oraz nadmierne siły żucia powodują mikrourazy, które mogą prowadzić do zapalenia miazgi. Stan ten, jeżeli utrzymuje się długo, skutkuje jej martwicą.
Jakie są objawy martwego zęba?
Martwica miazgi może mieć zarówno przebieg przewlekły, jak i ostry. Objawy kliniczne, które mogą świadczyć o obumarciu zęba, to:
• brak reakcji na bodźce termiczne (ciepło, zimno) – jeżeli ząb nie reaguje na takie bodźce, świadczy to o utracie funkcji nerwowej miazgi,
• zmiana koloru korony zęba – ząb staje się szarawy, brunatny lub żółty w wyniku rozpadu hemoglobiny i przenikania barwników do zębiny,
• samoistny ból zęba lub ból podczas nagryzania – związany z zapaleniem tkanek okołowierzchołkowych,
• obrzęk dziąsła i uczucie napięcia w okolicy zęba – sugeruje obecność ropnia lub infekcji,
• przetoka ropna – widoczny pęcherzyk na dziąśle, z którego okresowo wydobywa się ropa,
• nieprzyjemny zapach z ust – wynikający z rozkładu tkanek martwiczych i obecności bakterii beztlenowych.
Martwy ząb – leczyć czy wyrywać?
Współczesna stomatologia daje bardzo wysoką skuteczność leczenia martwych zębów. Ekstrakcja zęba traktowana jest jako ostateczność, gdy niemożliwe jest skuteczne oczyszczenie kanałów lub ząb nie nadaje się do odbudowy protetycznej.
Leczenie kanałowe jest procedurą polegającą na całkowitym usunięciu obumarłej miazgi, dokładnym oczyszczeniu, zdezynfekowaniu oraz szczelnym wypełnieniu systemu kanałów korzeniowych biokompatybilnym materiałem, zwykle gutaperką.
Wyjątkami, w przypadku których usunięcie zęba może być bardziej uzasadnione niż leczenie kanałowe, są:
• pionowe złamanie korzenia,
• zaawansowana resorpcja wewnętrzna lub zewnętrzna,
• niemożliwość odnalezienia i opracowania wszystkich kanałów (np. zrosty, zwapnienia),
• brak dostatecznej ilości zdrowych tkanek do odbudowy zęba.
Warto jednak pamiętać, iż zachowanie zęba własnego pacjenta ma ogromne znaczenie dla stabilności zgryzu, zapobiega migracjom zębów sąsiednich i przeciwnych, a także pozwala uniknąć kosztów związanych z leczeniem implantologicznym.
Diagnoza i leczenie martwego zęba
Proces diagnostyczny martwicy miazgi rozpoczyna się od dokładnego badania klinicznego z oceną reakcji zęba na bodźce termiczne i elektryczne. W dalszej kolejności wykonuje się RTG zęba lub pantomogram. U niektórych pacjentów, zwłaszcza w skomplikowanych przypadkach, pomocne są badania CBCT (tomografia stożkowa), która daje trójwymiarowy obraz zęba i otaczających go struktur.
Leczenie martwego zęba obejmuje:
• uzyskanie dostępu do komory i kanałów korzeniowych zęba,
• usunięcie martwej tkanki z wnętrza zęba,
• poszerzenie i oczyszczenie mechaniczne kanałów,
• dezynfekcję kanałów,
• wypełnienie kanałów dzięki specjalistycznych materiałów,
• odbudowę korony zęba – z użyciem materiałów kompozytowych, wkładów z włókna szklanego lub koron protetycznych, w zależności od stopnia zniszczenia zęba.
Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym, a dzięki nowoczesnych technikom i zastosowaniu mikroskopów stomatologicznych możliwe jest skuteczne leczenie choćby bardzo skomplikowanych przypadków.
Czy możliwe jest wybielanie martwego zęba?
Martwy ząb często ulega przebarwieniu w wyniku przemian hemoglobiny, produktów rozkładu miazgi oraz wchłaniania barwników ze środowiska, stanowiąc poważny problem estetyczny. Na szczęście możliwe jest wybielanie zębów martwych – dzięki technice wybielania wewnętrznego.
Wybielanie wewnętrzne polega na wprowadzeniu środka wybielającego (najczęściej nadtlenku wodoru lub karbamidu) wewnątrz zęba – po wcześniejszym upewnieniu się, iż kanały korzeniowe zostały szczelnie i prawidłowo wypełnione. Środek pozostawia się w komorze zęba na określony czas, po czym dentysta ocenia efekt i ewentualnie powtarza procedurę. Po zakończonym procesie ząb jest szczelnie zamykany trwałym materiałem estetycznym. W niektórych przypadkach wybielanie wewnętrzne może być uzupełnione klasycznym wybielaniem zewnętrznym.
W przypadkach, gdy martwy ząb po leczeniu kanałowym i ewentualnym wybielaniu wewnętrznym przez cały czas odbiega kolorem lub kształtem od pozostałych zębów, rozwiązaniem mogą być licówki. To cienkie płatki specjalnych materiałów stomatologicznych, np. porcelany, mocowane na przednią powierzchnię zęba, które skutecznie maskują przebarwienia, ubytki szkliwa, a także poprawiają kształt i symetrię uśmiechu. Licówki są szczególnie polecane w odcinku estetycznym (zęby przednie) – dzięki nim choćby martwy ząb może wyglądać naturalnie i harmonijnie.
Martwica zęba – mimo iż często nie daje objawów bólowych – stanowi realne zagrożenie dla zdrowia jamy ustnej i całego organizmu. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie – przede wszystkim kanałowe – pozwalają na jego uratowanie i dalsze funkcjonowanie w łuku zębowym. Oczywiście warto pamiętać, iż kluczem do zdrowego uśmiechu na długie lata są prawidłowa higiena jamy ustnej oraz regularne wizyty u stomatologa.
