Dokładnie 4 lutego obchodziliśmy Światowy Dzień Walki z Rakiem. Tego dnia w wielu polskich aptekach pojawiły się plakaty zachęcające do robienia badań. To jedna z odsłon drugiej edycji akcji „Wiem o Raku”, organizowanej przez Częstochowską Okręgową Izbę Aptekarską. Profilaktyka onkologiczna to w aptekach nowość.
– Każda apteka z terenu naszej izby, która zgłosi chęć udziału w II edycji akcji „Wiem o Raku” otrzyma plakat informujący o możliwości wykonania badań profilaktycznych. Po przejściu na stronę lub wczytaniu kodu QR uwidocznionych na plakacie, pacjent jest kierowany do przeglądarki wskazującej świadczeniodawcę, u którego można wykonać finansowaną kolonoskopię, cytologię lub mammografię – mówi mgr farm. Karolina Wotlińska-Pełka, Prezes Częstochowskiej ORA.
- Czytaj również: Bezpieczeństwo i komfort pacjenta onkologicznego – życie bez bólu po radioterapii
To ona stoi za inicjatywą angażowania aptek w profilaktykę onkologiczną. W ubiegłym roku za jej sprawą do aptek trafiły plakaty i ulotki z adresami placówek, w których można wykonać finansowane badania z zakresu profilaktyki onkologicznej. W tym roku są to plakaty z odnośnikiem do wyszukiwarki takich placówek. Kampania realizowana jest ze środków izby aptekarskiej, przy wsparciu patronów. Apteki chętnie się w nią włączają. Materiały nie zajmują dużo miejsca i są bardzo czytelne – były konsultowane z ekspertami w dziedzinie komunikacji.
Mgr farm. Karolina Wotlińska-Pełka przekonuje, iż zaangażowanie farmaceutów w edukację i profilaktykę onkologiczną może uratować życie niejednego pacjenta. W swojej codziennej praktyce zawodowej widzi jak kilka wiedzą oni o nowotworach. Często zbyt późno zgłaszają się do lekarza, bagatelizują objawy.
– Nie wiem, czy widział Pan osobę z czerniakiem wielkości piłki do ping-ponga. Ja widziałam takich pacjentów kilku. Nikt tym osobom nigdy nie pokazał, iż zmiany skórne mogą być niebezpieczne i powinny być badane. Zapłacili za to życiem. Informacja i świadomość jest bezcenna – mówi farmaceutka.
Dlaczego nie ja?
Zwykło się mówić, iż „rak nie wybiera”. Ryzyko zachorowania na którąś z form choroby nowotworowej dotyczy każdego. Przekonała się o tym też kilkukrotnie pani Karolina. Do zainicjowania akcji i wprowadzenia profilaktyki onkologicznej do aptek skłoniły ją osobiste doświadczenia.
– W naszej izbie, kilku farmaceutów odeszło z powodu choroby nowotworowej. Dwie historie dotknęły mnie osobiście, byli to farmaceuci, których znałam. Kasia była ode mnie młodsza o kilka lat, ale w wirze pracy zapomniała o sobie. Była osobą o ogromnej empatii, zawsze koleżeńska, chętna, by pomóc. Zupełnie przypadkowo wykryty przy okazji przeziębienia nowotwór, miał już przerzuty i po pół roku Kasi nie było już z nami. Historia Marka była nieco inna. Zmagał się z nowotworem od dłuższego czasu, ale ostatecznie przegrał tę walkę – opowiada farmaceutka.
- Czytaj również: Farmaceuta potrzebuje pomocy w walce z okrutnym nowotworem!
Do dziś pamięta rozmowę z Kasią w gliwickim szpitalu i słowa kazania z jej pogrzebu. Ksiądz wspominał, iż zadała pytanie – dlaczego ja? I sama odpowiedziała – a dlaczego nie?
– Nigdy tego nie zapomnę, pomimo upływu kilkunastu lat. To był dla mnie punkt zwrotny, zrozumiałam, iż tak jak może to spotkać każdego, tak i każdy powinien móc zapobiec późnemu wykryciu nowotworu – mówi pani Karolina.
Mogłoby się wydawać, iż onkologia to obszar zainteresowania i kompetencji farmaceutów klinicznych. W końcu leczenie nowotworów realizowane jest w programach lekowych i interwencjach medycznych przypisanych szpitalom. Gdzie tu więc miejsce dla aptek ogólnodostępnych?
Im wcześniej tym lepiej
Dawno minęły już czasy gdy diagnoza potwierdzająca nowotwór, była równoznaczna z wyrokiem. Postęp medycyny sprawił, iż odpowiednio wczesne zdiagnozowanie raka daje duże szanse na wyleczenie. W niektórych przypadkach nowotwór staje się chorobą przewlekłą, wymagającą stałego leczenia, ale pozwalającą na normalne funkcjonowanie.
– Co jednak ważne, to czas reakcji. Farmaceuci mogą więc, co oczywiste wspierać w zakresie lekowym podobnym do przeglądu lekowego czy konsultacji farmaceutycznej, usłudze „Nowy Lek”. Możemy też wspierać w zakresie pielęgnacji skóry, szczególnie przy radioterapii, leczenia ran, też pooperacyjnych – mówi pani Karolina.
- Czytaj również: Nawet 90 proc. nowotworów zależy od czynników, na które mamy wpływ
Podkreśla też, iż w profilaktyce ważna jest informacja. Odpowiednio zaprojektowane materiały edukacyjne, pozwalają dotrzeć do pacjenta i zmotywować go do działania – badani profilaktycznego czy zmiany stylu życia. Materiały takie muszą uwzględniać uwarunkowania kulturowo-społeczne.
– Niestety nie wystarczy wręczenie ulotki, ona musi zwracać uwagę, motywować do działania. Ważna jest też proaktywna postawa, czyli wychodzenie z inicjatywą i motywujący dialog. Materiał nie powinien też przytłaczać informacjami, niezrozumiałą i demotywującą treścią. Po prostu nie może straszyć, jeżeli ma być skuteczny – wyjaśnia farmaceutka.
Przekaz i zaangażowanie
Szefowa Częstochowskiej Okręgowej Rady Aptekarskiej podkreśla, iż w tego typu działaniach i kampaniach, ważne jest, by wiedzieć, co robić, a czego nie. Właśnie po to, by się tego dowiedzieć, rozpoczęła studia podyplomowe „Zarządzanie promocją zdrowia i profilaktyką chorób.”
– Dzięki nim poznaję strukturę systemu związanego z działaniami państwa, ale też możliwości, które chcę wykorzystać w aktywnościach projektowanych dla aptek – mówi farmaceutka.
Profilaktyka onkologiczna to nie tylko badania. Też zdrowy styl życia, czyli profilaktyka pierwotna. Czynniki środowiskowe i nasze wybory przeważają w obszarze ryzyka onkologicznego. Stąd potrzeba edukacji o tym, jakich czynników ryzyka unikać – otyłość, nikotynizm, używki, alkohol, nadmierne opalanie.
– To są aktywności, jakie mogą z powodzeniem realizować farmaceuci. Oczywiście włączyć w to można działania związane ze szczepieniami p/HPV. A ponieważ wiele osób odwiedza codziennie apteki, miejscem dla tych działań powinny być właśnie one – mówi pani Karolina.
- Czytaj również: Nowotwory będą kosztowały świat 25 bilionów dolarów w ciągu najbliższych 30 lat
O tym, iż to dobre podejście świadczą gesty pacjentów, po zeszłorocznej edycji akcji, którzy wracali do aptek z podziękowaniami.
– Większość wyników jest korzystna, takie też są statystyki. Jednak zdarzały się sytuacje, w kilku przypadkach po kolonoskopii, iż okazało się konieczne usunięcie polipów – przyznaje farmaceutka.
Profilaktyka onkologiczna w aptece
Działania mgr farm. Karoliny Wotlińskiej-Pełki doceniają też organizacje pacjenckie. Ciepło na jej temat wypowiada się Prezes Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej – pani Dorota Korycińska.
– To dzięki Pani Prezes Wotlińskiej kilka lat temu zrozumiałam, iż apteka to coś więcej niż sprzedaż leków. „Pani Magister” to nie sprzedawca, a usługa farmaceutyczna, nie sprowadza się tylko do wytwarzania leków recepturowych. Dzięki tej nabytej wiedzy śmiało sugeruję czy wręcz polecam chorym wyjaśnianie wątpliwości zdrowotnych w kwestii zażywanych leków właśnie w aptece – mówi Prezes Korycińska.
Zapewnia, iż apteka to odpowiedni adres do skonsultowania i sprawdzenia czasami pokaźnych rozmiarów apteczek domowych. Przekonuje, iż to też adekwatne miejsce do prowadzenia profilaktyki zdrowotnej.
– Wszak do apteki każdy z nas chodzi bardzo często. Częściej niż do lekarza. To ogromny potencjał, bo aż 2 mln osób dziennie odwiedza apteki, co słusznie zauważyła Pani Prezes Częstochowskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej, inicjując kampanię „Zrób badania, wygraj życie!”. Jest dla mnie zaszczytem, iż pani Karolina Wotlińska-Pełka zwróciła się do mnie – reprezentantki pacjentów onkologicznych o wsparcie w zakresie treści, które powinni otrzymać pacjenci w ramach tej rewelacyjnej kampanii. Cieszę się, iż w aptekach są rozdawane ulotki nie tylko promujące badania profilaktyczne, ale również wskazujące miejsca, gdzie można je na danym obszarze wykonać. Jestem przekonana, iż kampania odniesie sukces, wszak pacjenci obdarzają farmaceutów niespotykanie wysokim zaufaniem, jednocześnie uznając ich za niezwykle kompetentnych – mówi pani Dorota Korycińska.
Jeszcze więcej profilaktyki…
Przeprowadzone kilka lat temu badania pokazały, iż 74,5% Polaków ma do najbliższej apteki około 5 minut pieszo. Z kolei zgodnie z europejskimi danymi, niemal wszyscy mieszkańcy Europy (99%) są w stanie dotrzeć do apteki w ciągu 30 minut, a ponad połowa (58%) mieszka w miejscu oddalonym od najbliższej apteki o 5 minut. Farmaceuci są więc jednymi z najbardziej dostępnych przedstawicieli systemu ochrony zdrowia. Dlaczego więc tego nie wykorzystać?
– Profilaktyka w Polsce wymaga zmian, wprowadzenia nowych rozwiązań i za takie uważam działania na poziomie aptek, przy mocnym wsparciu autorytetu farmaceuty. Nowotwory są trzecim czynnikiem śmiertelności w Polsce. Co do chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych mamy już wiele merytorycznych podstaw, jakie można wykorzystać w aptekach. Onkologia to kolejny etap, niejedyny z resztą, warto by był również aktywizowany wśród farmaceutów i warto by był finansowany. Po to, żebyśmy sami również nie zapominali się badać, bo warto dbać o swoje zdrowie i długo się nim cieszyć – mówi pani Karolina.
By to osiągnąć farmaceutka chce zaprojektować z organizacjami pacjenckimi działania możliwe do realizacji w aptekach. Skorzystanie z ich doświadczeń pozwoli na przygotowanie najskuteczniejszych interwencji. Mają to być to aktywności najbardziej skuteczne z punktu widzenia pacjenta. Ale też ocenione przez farmaceutów przez pryzmat możliwości realizacji w aptece i zakotwiczone w planie Programu Polityki Zdrowotnej.
– Chcę by te działania, stały się fundamentem Programu Polityki Zdrowotnej z zakresu onkologii, zgodnego z rekomendacjami Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, a realizowanego w aptekach. Oczywiście to bardzo ambitny plan, do jego realizacji potrzebujemy partnera, który o taki program może wnioskować, ale dziś już wiem, co w takim programie powinno się znaleźć – mówi farmaceutka.
Natomiast w ramach trwającej w tej chwili akcji „Wiem o Raku”, już 11 lutego 2025 r. w ramach akcji organizowane jest sympozjum „Profilaktyka onkologiczna – szanse i nadzieje”. Wydarzenie odbędzie się w Audytorium Maximum Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie.
©MGR.FARM
