Test HPV DNA (HR) zamiast cytologii – nowa era diagnostyki raka szyjki macicy

euroimmun.pl 3 godzin temu

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, ang. human papilloma virus) należy do najczęstszych patogenów przenoszonych drogą płciową i jest główną przyczyną raka szyjki macicy. Nowe wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) wskazują test HPV DNA (HR, ang. high risk) jako podstawowe badanie przesiewowe w diagnostyce raka szyjki macicy, które powinno zastąpić tradycyjną (konwencjonalną) cytologię. Test HPV DNA (HR) jest dwukrotnie skuteczniejszy od tradycyjnej cytologii, zarówno pod względem czułości, jak i specyficzności. 17 stycznia 2025 roku Ministerstwo Zdrowia (MZ) zaprezentowało i skierowało do konsultacji publicznej projekt wdrożenia testu HPV DNA (HR) jako powszechnego badania przesiewowego.

Znaczenie chorobotwórcze wirusa HPV

Zakażenie HPV jest najczęstszą wirusową infekcją przenoszoną drogą płciową. w tej chwili znanych jest ponad 200 typów tego wirusa, które klasyfikuje się na dwie grupy w zależności od zagrożenia dla zdrowia: wysokiego ryzyka (onkogenne) oraz niskiego ryzyka. Infekcja HPV odpowiada za ponad 95% przypadków raka szyjki macicy. Genotypowanie wirusa HPV pozwala na identyfikację konkretnych typów, co ułatwia skuteczniejsze monitorowanie ryzyka u pacjentek. Z punktu widzenia zdrowia publicznego szczególnie istotne są typy onkogenne, takie jak HPV 16 i 18, odpowiedzialne za ponad 70% przypadków raka szyjki macicy.

Szacuje się, iż około 80% osób aktywnych seksualnie ulega zakażeniu HPV w pewnym momencie życia, jednak nowotwór szyjki macicy rozwija się tylko u niewielkiego odsetka kobiet. Zakażenie to zwykle przebiega bezobjawowo i samoistnie ustępuje w ciągu 12–24 miesięcy, często pozostając niewykryte. U kobiet, u których infekcja utrzymuje się dłużej, ryzyko rozwoju zmian przedrakowych znacząco wzrasta. Warto zaznaczyć, iż zmiany przedrakowe można usunąć, co sprawia, iż badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy odgrywają kluczową rolę w profilaktyce tego nowotworu.

Rak szyjki macicy – statystyki zachorowań w Polsce

Rak szyjki macicy zajmuje czwarte miejsce wśród najczęściej diagnozowanych nowotworów u kobiet na świecie. Z danych Krajowego Rejestru Nowotworów wynika, iż w latach 2010–2020 był ósmą najczęstszą przyczyną zgonów (17 793 zgony) oraz dziewiątym najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym u kobiet w Polsce (29 668 przypadków).

Profilaktyka, w tym szczepienia przeciwko wirusowi HPV, badania przesiewowe oraz leczenie zmian przedrakowych, jest skuteczną i ekonomiczną metodą zapobiegania rakowi szyjki macicy. W początkowym stadium rak szyjki macicy zwykle przebiega bezobjawowo, dlatego regularne badania profilaktyczne odgrywają kluczową rolę w jego wczesnym wykrywaniu. Rozwojowi nowotworu można zapobiec, jeżeli infekcja HPV zostanie wykryta we wczesnym stadium, a leczenie rozpocznie się odpowiednio wcześnie.

Nowe wytyczne PTGiP – bezpłatny test HPV DNA (HR) w badaniach przesiewowych

W styczniu tego roku skierowano do 21-dniowych konsultacji publicznych projekt rozporządzenia MZ dotyczący świadczeń gwarantowanych w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Proponowane zmiany przewidują zastąpienie tradycyjnej cytologii testem HPV DNA (HR). Zgodnie z projektem świadczenie to będzie finansowane przez NFZ i dostępne dla kobiet w wieku od 25 do 64 lat. Test będzie przeprowadzany co pięć lat i może być uzupełniony cytologią płynną (LBC, ang. liquid-based cytology), wykonaną z tej samej próbki w razie uzyskania wyniku dodatniego. W przypadku wykrycia zmian na szyjce macicy w badaniu cytologicznym pacjentka zostanie skierowana na dalszą diagnostykę – kolposkopię. Zmiany mają wejść w życie 14 dni po opublikowaniu rozporządzenia MZ.

Ich celem jest skuteczniejsze wykrywanie zmian przednowotworowych oraz zmniejszenie liczby zachorowań na raka szyjki macicy w Polsce, co przyczyni się do poprawy przeżywalności Polek. Nowy program profilaktyczny nie wyklucza stosowania cytologii klasycznej. Placówki medyczne będą miały okres przejściowy na dostosowanie się do nowych procedur.

Test HPV DNA lepszy od cytologii

Cytologia konwencjonalna, wykorzystywana przez dekady jako podstawowe narzędzie przesiewowe, cechuje się ograniczoną czułością – na poziomie 60–80%. Polega na mikroskopowej analizie komórek nabłonka szyjki macicy. Nie wykrywa bezpośrednio wirusa HPV, ale ocenia zmiany w strukturze komórek, które mogą sugerować infekcję lub inne nieprawidłowości. Jest to metoda subiektywna – materiał ocenia specjalista, co może skutkować fałszywie negatywnymi wynikami.

Przeczytaj wywiad o diagnostyce w kierunku infekcji HPV

Rozwój medycyny pozwolił na wprowadzenie znacznie dokładniejszych metod diagnostycznych. Test HPV DNA to zaawansowane badanie molekularne, które wykrywa obecność wirusa brodawczaka ludzkiego w materiale pobranym z szyjki macicy. Dzięki zastosowaniu technologii molekularnej ryzyko błędów jest minimalne, a czułość badania przekracza 90%. Wynik testu umożliwia nie tylko potwierdzenie obecności wirusa, ale także określenie jego potencjalnego ryzyka kancerogenezy. Zgodnie z proponowanym algorytmem diagnostycznym, jeżeli test wykaże obecność onkogennych typów wirusa, takich jak 16 lub 18, z tej samej próbki wykonywana jest cytologia płynna. W razie dodatniego wyniku badanie należy powtórzyć po sześciu miesiącach, aby monitorować rozwój zakażenia.

Próbka do badania genetycznego w kierunku HPV jest pobierana w gabinecie ginekologicznym w taki sam sposób jak przy cytologii – przez lekarza lub położną. Dodatkowym atutem testu HPV DNA jest możliwość samodzielnego pobrania materiału przez pacjentkę przy użyciu zestawu do tzw. self-samplingu. Co więcej, tę samą próbkę można wykorzystać do wykonania cytologii płynnej, co eliminuje konieczność ponownej wizyty w gabinecie. w tej chwili jednak opcja samopobrania materiału nie została uwzględniona w rozporządzeniu MZ. Materiał do badania w ramach bezpłatnych programów profilaktycznych będzie pobierany w gabinetach lekarskich lub położniczych. Włączenie self-samplingu do świadczeń gwarantowanych jest planowane w przyszłości.

Genotypowanie wirusa HPV – cenne wsparcie w walce z rakiem szyjki macicy

Firma EUROIMMUN oferuje nowoczesny test, który umożliwia jednoczesne wykrywanie i typowanie kilkudziesięciu wariantów wirusa HPV w ramach jednej analizy. Wynik badania dostarcza szczegółowych informacji o obecności konkretnych typów wirusa (status dodatni lub ujemny) oraz klasyfikuje je jako warianty o wysokim lub niskim ryzyku onkologicznym.

Test EUROArray HPV, stosowany w laboratorium EUROIMMUN DNA, umożliwia identyfikację 30 wariantów wirusa, w tym wszystkich typów zaliczanych do grupy wysokiego ryzyka:

HPV wysokiego ryzyka: 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68, 73, 82;
HPV niskiego ryzyka: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81, 89.

Podsumowanie

Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami PTGiP z grudnia 2024 roku test HPV DNA (HR) został wskazany jako preferowane narzędzie przesiewowe w diagnostyce raka szyjki macicy. Jego wybór wynika z wyższej czułości, specyficzności oraz umiejętności wcześniejszego wykrywania onkogennych typów wirusa. Włączenie testu HPV DNA (HR) do świadczeń gwarantowanych w ramach programów zdrowotnych stanowi przełomowy krok w profilaktyce raka szyjki macicy. Zmiana ta może znacząco zmniejszyć liczbę zachorowań i zgonów związanych z tym nowotworem.