W nocy z soboty na niedzielę, z 25 na 26 października, przestawimy zegarki z godz. 3:00 na 2:00. Choć wiele osób cieszy się z „dodatkowej” godziny snu, dla naszego organizmu to niekoniecznie dobra wiadomość. Czy wiesz, kto najbardziej odczuwa skutki zmiany czasu z letniego na zimowy i jak można je zniwelować?
Pierwsze pomysły przesuwania zegarów pojawiły się już w XVIII wieku – Benjamin Franklin sugerował, iż wcześniejsze wstawanie pozwoli oszczędzać świece. Jednak systemowa zmiana czasu została wprowadzona dopiero w XX wieku, po raz pierwszy w Niemczech i Austro-Węgrzech w 1916 roku. Celem była oszczędność energii elektrycznej w czasie I wojny światowej.
W Polsce zmiana czasu obowiązuje od wielu dekad. w tej chwili odbywa się dwa razy w roku:
- na czas letni – w ostatnią niedzielę marca (zegarki przesuwamy o godzinę do przodu),
- na czas zimowy – w ostatnią niedzielę października (zegarki cofamy o godzinę).
W całej Unii Europejskiej system został ujednolicony w 1980 roku, by uniknąć chaosu w transporcie i handlu międzynarodowym.
Dlaczego wciąż zmieniamy czas?
Głównym celem była kiedyś oszczędność energii – przesunięcie aktywności na godziny z większym dostępem do światła dziennego miało zmniejszyć zużycie prądu. Dziś jednak eksperci podkreślają, iż współczesne korzyści są minimalne. Nowoczesne budynki, klimatyzacja i urządzenia elektryczne zużywają energię niezależnie od pory dnia.
Kto zyskuje na zmianie czasu?
- Branża turystyczna i gastronomiczna – dłuższe wieczory w czasie letnim sprzyjają aktywności na świeżym powietrzu.
- Sektor handlu i rozrywki – większa liczba klientów po pracy.
- Kraje położone na północy Europy – przesunięcie czasu ułatwia korzystanie ze światła dziennego.
Zmiana czasu a zdrowie – komu to szkodzi najbardziej?
Coraz więcej badań naukowych potwierdza, iż przestawienie zegarów negatywnie wpływa na zdrowie i samopoczucie, szczególnie w pierwszych dniach po zmianie. Jakie są konsekwencje zmiany czasu?
1. Zaburzenia rytmu dobowego i problemy ze snem
Organizm człowieka działa zgodnie z naturalnym rytmem dnia i nocy. Przestawienie zegara powoduje rozregulowanie wewnętrznego zegara biologicznego, przez co trudniej zasnąć, a sen staje się płytszy i mniej regenerujący.
2. Większe ryzyko zawałów i udarów
Badania wykazały, iż w dniach po zmianie czasu rośnie liczba incydentów sercowo-naczyniowych. Szczególnie niebezpieczne jest wiosenne przesunięcie zegara, gdy tracimy godzinę snu, ale także jesienna zmiana potrafi wywołać stres fizjologiczny.
3. Spadek koncentracji i więcej wypadków
W pierwszych dniach po zmianie czasu notuje się więcej wypadków drogowych i urazów w pracy. Zmęczenie i gorsza koncentracja sprawiają, iż kierowcy i pracownicy są mniej czujni.
4. Pogorszenie nastroju
Zmiana rytmu dnia, krótszy dzień i mniejsza ilość światła słonecznego sprzyjają jesiennej chandrze i depresji sezonowej. Najbardziej odczuwają to osoby starsze, dzieci i tzw. sowy, czyli ludzie, którzy późno kładą się spać.
Kto lepiej, a kto gorzej znosi zmianę czasu?
| Osoby zdrowe, aktywne | zazwyczaj szybka adaptacja w ciągu 1–2 dni |
| Dzieci i seniorzy | dłuższy okres przystosowania, senność w ciągu dnia |
| Osoby z chorobami serca | zwiększone ryzyko zawału i nadciśnienia |
| Pracownicy zmianowi | zaburzenia rytmu snu i zmęczenie |
| Osoby z depresją sezonową | pogłębienie objawów, spadek energii |
Czy Unia Europejska zlikwiduje zmianę czasu?
W 2018 roku Komisja Europejska zapowiedziała koniec sezonowych zmian czasu. Rok później Parlament Europejski poparł projekt, zakładając, iż od 2021 roku każde państwo członkowskie wybierze stały czas – letni lub zimowy. Jednak do dziś propozycja utknęła w Radzie UE. Państwa nie mogą się porozumieć, który czas byłby lepszy.
- Stały czas letni oznaczałby jaśniejsze wieczory, ale ciemne poranki zimą.
- Stały czas zimowy odwrotnie: szybciej robiłoby się jasno rano, ale wieczory byłyby krótsze.
Polska popiera zniesienie zmiany czasu, ale do decyzji potrzebny jest wspólny wybór wszystkich państw Unii. W 2025 roku temat wraca do debaty w Parlamencie Europejskim – możliwe, iż decyzja zapadnie do 2026 roku.
Jak przygotować organizm do zmiany czasu?
Choć zmiana czasu może wydawać się błahostką, nasz organizm potrzebuje kilku dni, by się przestawić. Oto kilka sprawdzonych sposobów:
- Zacznij wcześniej – przez 2–3 dni kładź się spać i wstawaj 15–20 minut wcześniej (lub później).
- Korzystaj ze światła dziennego – poranny spacer pomoże zsynchronizować rytm dobowy.
- Unikaj ekranów przed snem – niebieskie światło zaburza produkcję melatoniny.
- Pamiętaj o regularnych posiłkach – jedz o stałych porach, choćby jeżeli zegar się zmienia.
- Nie planuj ważnych decyzji i podróży zaraz po zmianie – daj sobie czas na adaptację.
Czy to już ostatnia zmiana czasu?
Coraz więcej Europejczyków ma dość przestawiania zegarków. Argumenty zdrowotne, brak realnych oszczędności energii i dezorganizacja życia codziennego sprawiają, iż zniesienie zmiany czasu wydaje się kwestią czasu – choć wciąż brakuje politycznego konsensusu.
Na razie pozostaje nam przyzwyczaić się do październikowego cofania zegarów i pamiętać, iż choć zyskujemy godzinę snu, nasz organizm potrzebuje chwili, by ten „prezent” przyjąć bez szkody dla zdrowia.
