Polski system wsparcia socjalnego kryje w sobie prawdziwą perłę, o której istnieniu świadomość ma zaledwie garstka uprawnionych beneficjentów. Mowa o dodatku aktywizacyjnym, który w nadchodzącym 2025 roku osiągnie wartość choćby 831 złotych miesięcznie, stanowiąc istotny zastrzyk finansowy dla osób wracających na rynek pracy po okresie bezrobocia. Co szczególnie istotne, świadczenie to nie jest obwarowane żadnymi kryteriami dochodowymi, a proces aplikowania o nie charakteryzuje się względną prostotą procedur administracyjnych.
Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce
Dodatek aktywizacyjny to element polityki państwa mający na celu zachęcenie bezrobotnych do aktywnego poszukiwania zatrudnienia i szybszego powrotu na rynek pracy. Jego idea opiera się na prostym założeniu – osoby, które były zarejestrowane jako bezrobotne i otrzymywały zasiłek, a następnie znalazły zatrudnienie, otrzymują dodatkowe wsparcie finansowe na starcie nowej pracy. Jest to swoista nagroda za aktywność zawodową i jednocześnie pomoc w pierwszym, często trudnym okresie readaptacji do życia zawodowego.
Mechanizm działania dodatku jest ściśle powiązany z zasiłkiem dla bezrobotnych, którego wysokość od czerwca 2024 roku została ustalona na poziomie 1662 złotych brutto przez pierwsze trzy miesiące uprawnienia, a następnie 1305,20 złotych brutto w kolejnych miesiącach. Dodatek aktywizacyjny działa więc jako uzupełnienie dochodów dla osób, które zamiast dalszego pobierania zasiłku, zdecydowały się podjąć pracę zarobkową.
Warto podkreślić istotne rozróżnienie w zasadach przyznawania tego świadczenia w zależności od sposobu znalezienia zatrudnienia. Osoby, które samodzielnie znalazły nową pracę, mają prawo do otrzymywania dodatku przez połowę okresu, w którym przysługiwałby im zasiłek dla bezrobotnych. Natomiast beneficjenci, którzy znaleźli zatrudnienie dzięki skierowaniu z powiatowego urzędu pracy, mogą liczyć na dodatek przez cały okres, w którym normalnie pobieraliby zasiłek. To istotna różnica, która premiuje współpracę z instytucjami rynku pracy.
System przewiduje również elastyczne rozwiązania dla osób podejmujących zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy. W takich przypadkach wysokość dodatku aktywizacyjnego jest obliczana jako różnica między rzeczywistym wynagrodzeniem a minimalnym wynagrodzeniem krajowym. Dzięki takiemu podejściu, osoby pracujące na część etatu również mogą skorzystać z dodatkowego wsparcia, co znacząco poprawia ich sytuację finansową w początkowym okresie zatrudnienia.
Procedura ubiegania się o dodatek aktywizacyjny rozpoczyna się od zarejestrowania swojego statusu jako osoby bezrobotnej w powiatowym urzędzie pracy adekwatnym dla miejsca zamieszkania. Po podjęciu zatrudnienia, należy złożyć formalny wniosek o przyznanie dodatku, dołączając do niego dokumenty potwierdzające fakt zatrudnienia, takie jak kopia umowy o pracę oraz informacja o wysokości otrzymywanego wynagrodzenia. Po weryfikacji dokumentów, urząd pracy wydaje decyzję o przyznaniu świadczenia, które zwykle wypłacane jest z dołu, za okresy miesięczne.
Prawodawca przewidział jednak pewne ograniczenia w dostępie do tego świadczenia. Dodatek aktywizacyjny nie przysługuje osobom, które zostały zatrudnione przez swojego byłego pracodawcę, jeżeli stosunek pracy z tym podmiotem ustał w ciągu ostatnich sześciu miesięcy przed datą rejestracji bezrobotnego. Ta regulacja ma zapobiegać potencjalnym nadużyciom systemu i fikcyjnym rozwiązaniom stosunku pracy w celu uzyskania dodatkowych świadczeń.
Ponadto, uprawnionymi do otrzymania dodatku nie są osoby, które podjęły pracę w zagranicznej firmie niezarejestrowanej w Polsce i nieopłacającej składek w polskim systemie ubezpieczeń społecznych. Dodatek nie przysługuje również osobom przebywającym na urlopie bezpłatnym, które faktycznie nie świadczą pracy, oraz tym, które nie dopełniły formalności i nie były zarejestrowane w urzędzie pracy pomiędzy kolejnymi umowami o pracę.
Znaczenie dodatku aktywizacyjnego wykracza daleko poza wymiar czysto finansowy. To narzędzie pełni istotną funkcję społeczną, ułatwiając powrót na rynek pracy osobom, które z różnych przyczyn znalazły się w trudnej sytuacji zawodowej. Dla wielu bezrobotnych, szczególnie tych długoterminowych, początkowy okres zatrudnienia wiąże się z licznymi wydatkami – zakup odpowiedniej odzieży, organizacja dojazdów, czasem zmiana miejsca zamieszkania czy konieczność zapewnienia opieki nad dziećmi. Dodatkowe 831 złotych miesięcznie stanowi w takich przypadkach realną pomoc, umożliwiającą spokojniejsze przejście przez okres adaptacji do nowych warunków.
Eksperci rynku pracy zgodnie podkreślają pozytywny wpływ takich rozwiązań na całościowy obraz gospodarki. Dodatek aktywizacyjny przyczynia się do zmniejszenia liczby osób długotrwale korzystających z zasiłków, co odciąża system pomocy społecznej i generuje oszczędności w budżecie państwa. Równocześnie, poprzez zachęcanie bezrobotnych do podejmowania zatrudnienia, program ten zwiększa podaż pracy w sektorach borykających się z niedoborami pracowników, co szczególnie istotne w obliczu wyzwań demograficznych stojących przed polską gospodarką.
Warto również zwrócić uwagę na psychologiczny aspekt tego rozwiązania. Długotrwałe bezrobocie często prowadzi do obniżenia samooceny, poczucia wykluczenia społecznego oraz utraty motywacji do działania. Dodatek aktywizacyjny, jako element polityki aktywizacji zawodowej, daje osobom bezrobotnym dodatkowy bodziec do przerwania cyklu bierności zawodowej i powrotu na rynek pracy. Rozpoczęcie nowej pracy, połączone z otrzymywaniem dodatkowego wsparcia finansowego, może znacząco poprawić dobrostan psychiczny beneficjentów i przyczynić się do ich pełniejszej integracji społecznej.
Z perspektywy makroekonomicznej, zwiększenie zatrudnienia poprzez efektywne programy aktywizacyjne przekłada się na wzrost konsumpcji wewnętrznej, zwiększenie wpływów podatkowych oraz redukcję wydatków na świadczenia socjalne. Dodatek aktywizacyjny stanowi więc swoistą inwestycję państwa w kapitał ludzki, która w dłuższej perspektywie przynosi wymierne korzyści dla całego społeczeństwa.
Niestety, pomimo niewątpliwych zalet tego rozwiązania, wciąż stosunkowo kilka osób uprawnionych korzysta z możliwości uzyskania dodatku aktywizacyjnego. Wynika to głównie z niedostatecznej informacji na temat tego świadczenia oraz braku świadomości wśród potencjalnych beneficjentów co do przysługujących im praw. Powiatowe urzędy pracy podejmują działania mające na celu zwiększenie świadomości w tym zakresie, jednak wciąż istnieje potrzeba szerszej kampanii informacyjnej, która dotarłaby do wszystkich zainteresowanych.
Warto zauważyć, iż dodatek aktywizacyjny jest szczególnie istotny w kontekście obecnych wyzwań rynku pracy, związanych z transformacją cyfrową i energetyczną gospodarki. Wiele osób bezrobotnych staje przed koniecznością przekwalifikowania się i podjęcia zatrudnienia w zupełnie nowych dla siebie branżach. W takich przypadkach, dodatkowe wsparcie finansowe w początkowym okresie może zadecydować o powodzeniu całego procesu zmiany ścieżki zawodowej.
Dodatek aktywizacyjny jest również ważnym elementem lokalnych strategii przeciwdziałania bezrobociu, szczególnie w regionach borykających się z wyższą niż przeciętna stopą bezrobocia. Samorządy, we współpracy z powiatowymi urzędami pracy, mogą wykorzystywać to narzędzie jako element szerszych programów aktywizacji zawodowej, skierowanych do grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem z rynku pracy.
Podsumowując, dodatek aktywizacyjny stanowi jedno z najbardziej efektywnych, choć niedostatecznie znanych, narzędzi wspierających powrót osób bezrobotnych na rynek pracy. Kwota 831 złotych miesięcznie może wydawać się nieduża, jednak dla osób rozpoczynających nową pracę po okresie bezrobocia stanowi istotne wsparcie finansowe, umożliwiające stabilizację sytuacji materialnej w pierwszych, często najtrudniejszych miesiącach zatrudnienia.
Każda osoba spełniająca warunki uprawniające do otrzymania tego świadczenia powinna rozważyć złożenie odpowiedniego wniosku w powiatowym urzędzie pracy. Procedura jest stosunkowo prosta, a korzyści – zarówno finansowe, jak i społeczne – znaczące. Dodatek aktywizacyjny to przykład dobrze zaprojektowanego instrumentu polityki społecznej, który przynosi korzyści nie tylko indywidualnym beneficjentom, ale także całemu społeczeństwu i gospodarce.
