Brodawczak płaskonabłonkowy jamy ustnej to łagodna zmiana nowotworowa wywoływana przez wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Chociaż zwykle nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, może budzić niepokój pacjentów i powodować dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu. W niektórych przypadkach wymaga specjalistycznej diagnostyki oraz leczenia chirurgicznego.
Zmiany rozrostowe błony śluzowej jamy ustnej mogą mieć różnorodny charakter – od stanów zapalnych po nowotwory łagodne i złośliwe. Jedną z najczęściej występujących łagodnych zmian, wywołanych infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), jest brodawczak płaskonabłonkowy (łac. papilloma planoepitheliale).
U większości pacjentów brodawczak jamy ustnej nie daje objawów bólowych i nie prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Niemniej jednak, jego obecność w jamie ustnej może być źródłem niepokoju ze względu na potencjalne ryzyko transformacji nowotworowej, zwłaszcza w kontekście zakażenia onkogennymi typami wirusa HPV.
Zakażenie wirusem HPV – główna przyczyna brodawczaków jamy ustnej
HPV (Human Papillomavirus) to wirus DNA należący do rodziny Papillomaviridae. Obecnie znanych jest ponad 200 typów HPV, z których większość to typy niskiego ryzyka, wywołujące głównie zmiany skórne (np. kurzajki i brodawki) oraz zakażenia zlokalizowane w obrębie narządów płciowych (kłykciny kończyste). Istnieją jednak również typy wysokiego ryzyka, do których zalicza się głównie HPV-16 i HPV-18. Zakażenie tymi odmianami wirusa może prowadzić m.in. do rozwoju raka szyjki macicy, jamy ustnej oraz gardła.
Za większość przypadków złośliwego raka płaskonabłonkowego rejonu głowy i szyi odpowiada wirus HPV-16. Ryzyko zachorowania jest większe u osób narażonych na działanie dodatkowych czynników kancerogennych, m.in. nadużywających alkoholu i palących papierosy.
Brodawczaki jamy ustnej najczęściej są związane z niskoonkogennymi typami wirusa, takimi jak HPV-6 i HPV-11, które wywołują zmiany łagodne.
Wirus HPV. Jak można się nim zarazić? Dlaczego jest groźny?
Obecnie uważa się, iż ponad 50% światowej populacji jest zakażonych wirusem brodawczaka, jednak u większości ludzi występuje on w formie utajonej, a objawy mogą wystąpić dopiero podczas innych chorób powodujących obniżenie odporności organizmu.
Zakażenie HPV następuje głównie poprzez:
• kontakty seksualne (w tym seks oralny),
• kontakt ze skórą lub błoną śluzową osoby zakażonej,
• transmisję wertykalną (z matki na dziecko podczas porodu),
• używanie tych samych przedmiotów higieny osobistej.
Wirus HPV ma zdolność do integracji z DNA komórek nabłonka, co w przypadku onkogennych typów wirusa może prowadzić do mutacji i niekontrolowanego rozrostu komórek. Dlatego infekcja HPV, zwłaszcza przewlekła, jest uznawana za jeden z głównych czynników ryzyka raka jamy ustnej, gardła i krtani.
Jak wygląda brodawczak jamy ustnej?
Brodawczak w jamie ustnej to grudkowo-guzkowa zmiana wystająca ponad powierzchnię zdrowej błony śluzowej. Może przybierać formę małych, białych lub jasnoróżowych grudek o pofałdowanej, karbowanej powierzchni, przypominającej kalafior. zwykle jest miękki w dotyku i połączony ze śluzówką dzięki wąskiej szypuły.
Brodawczak najczęściej jest zlokalizowany na języku, podniebieniu miękkim, języczku oraz na błonie śluzowej warg. Zmiany te rosną powoli i zwykle nie przekraczają 1 cm średnicy.
Czy brodawczak jamy ustnej boli?
Brodawczaki przeważnie nie powodują dolegliwości bólowych. Ich obecność w obrębie jamy ustnej jest często bezobjawowa, a pacjenci mogą nie zdawać sobie sprawy z ich istnienia. Jednak w zależności od lokalizacji i wielkości zmiany, mogą one powodować uczucie dyskomfortu, zwłaszcza podczas jedzenia, mówienia czy połykania.
Należy również pamiętać, iż w przypadku urazu mechanicznego (np. podczas żucia pokarmu), infekcji wtórnej oraz rozrostu powodującego ucisk na otaczające tkanki, może dojść do miejscowego stanu zapalnego, który objawia się bólem i obrzękiem.
Brodawka w jamie ustnej. Na czym polega diagnostyka?
Diagnostyka brodawczaka jamy ustnej opiera się na dokładnym badaniu klinicznym przeprowadzonym przez lekarza stomatologa, laryngologa lub dermatologa. W przypadku wątpliwości co do charakteru zmiany, zaleca się jej usunięcie i przeprowadzenie badania histopatologicznego, które pozwala na ostateczne potwierdzenie rozpoznania oraz wykluczenie ewentualnej transformacji nowotworowej.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy podejrzeniu zakażenia onkogennymi typami HPV, może być wskazane wykonanie badań molekularnych w celu identyfikacji konkretnego typu wirusa.
Brodawczak płaskonabłonkowy jamy ustnej. Leczenie
Wskazaniem do usunięcia brodawczaka jest przede wszystkim jego wielkość i lokalizacja. jeżeli brodawczak jest duży lub znajduje się na widocznym miejscu, pacjent często decyduje się na jego usunięcie ze względów estetycznych. Zmiany usuwa się również w przypadku towarzyszących im dolegliwości – bólu spowodowanego urazem, świądu czy wtórnych nadkażeń bakteryjnych.
Dostępne metody usuwania brodawczaków w jamie ustnej obejmują:
• tradycyjny zabieg chirurgiczny – klasyczne usunięcie skalpelem w znieczuleniu miejscowym,
• elektrokoagulację – zniszczenie tkanek zmiany prądem elektrycznym,
• laseroterapię – jest to metoda nieinwazyjna, ograniczająca krwawienie,
• kriochirurgię – zamrożanie zmiany ciekłym azotem.
Po usunięciu tkanka jest poddawana badaniu histopatologicznemu.
Szczepienie przeciwko HPV – czy chroni przed brodawczakiem w jamie ustnej?
Szczepienia przeciwko HPV skutecznie chronią przed zakażeniem onkogennymi typami wirusa, ale mogą również zmniejszać ryzyko powstawania łagodnych brodawczaków w jamie ustnej. Wskazane są zwłaszcza dla młodzieży przed inicjacją seksualną oraz osób dorosłych, które nie miały wcześniej kontaktu z wirusem.
W Polsce prowadzony jest program bezpłatnych szczepień przeciw HPV dla młodzieży, a więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej ministerstwa zdrowia.
Brodawczak płaskonabłonkowy jamy ustnej jest zmianą łagodną, ale jego obecność wymaga diagnostyki i obserwacji. Choć zwykle nie powoduje bólu, może prowadzić do dyskomfortu oraz ryzyka zakażenia wtórnego. najważniejsze jest jego różnicowanie z innymi zmianami błony śluzowej jamy ustnej oraz ewentualne usunięcie w celu zapobiegania ewentualnym powikłaniom. Regularne wizyty kontrolne u stomatologa oraz profilaktyka w postaci szczepionek przeciwko HPV mogą skutecznie minimalizować ryzyko rozwoju zarówno brodawczaków, jak i wielu nowotworów, w tym raka szyjki macicy, gardła i krtani.
