Cywilizacja Majów, rozwijająca się na przestrzeni ponad 3500 lat na obszarze dzisiejszego Meksyku, Gwatemali, Belize, Hondurasu oraz Salwadoru, była jedną z najbardziej rozwiniętych kultur prekolumbijskiej Ameryki. Majowie osiągnęli wysoki poziom wiedzy w zakresie m.in. astronomii, matematyki, architektury, ale także medycyny, nie wyłączając stomatologii.
Zachowane znaleziska archeologiczne wskazują na to, iż Majowie stosowali zaawansowane techniki dentystyczne, w których istotne znaczenie miały zarówno cele lecznicze, jak i zdobnicze. Praktyki dentystyczne Majów miały też znaczenie religijne – zmiana wyglądu zębów mogła być elementem rytuałów przejścia lub sposobem na pozyskanie przychylności bogów.
Techniki leczenia zębów i narzędzia stomatologiczne
W prowadzonych zabiegach stomatologicznych Majowie wykorzystywali narzędzia wykonane z kości zwierzęcych oraz obsydianu (naturalnego „szkła” powstającego w wyniku natychmiastowego stygnięcia lawy). Stosowali techniki, które pozwalały łagodzić dolegliwości bólowe i pokonać infekcje jamy ustnej. Odkrycia archeologiczne potwierdzają, iż leczenie próchnicy było praktykowane poprzez usuwanie chorych tkanek twardych oraz stosowanie naturalnych środków antyseptycznych, takich jak ekstrakty roślinne.
Jak potwierdzają znaleziska, Majowie posługiwali się prostymi, ale efektywnymi narzędziami dentystycznymi. Były to przede wszystkim ostre wiertła wykonane z obsydianu (pozwalały na precyzyjne nawiercanie szkliwa zębów), dłuta wykonane z kości zwierząt (służyły one do tworzenia wzorów na zębach oraz ich piłowania) oraz naturalne żywice i lepiszcze (stosowane do mocowania inkrustacji).
Dbałość o higienę jamy ustnej i leczenie bólu
Ważnym elementem higieny jamy ustnej wśród Majów było żucie substancji pochodzenia roślinnego, które z jednej strony działały bakteriobójczo, a z drugiej zapewniały świeży oddech. Nie jest wykluczone, iż Majowie stosowali także prymitywne formy past do zębów przygotowywanych na bazie popiołu drzewnego oraz różnych minerałów.
W celu łagodzenia bólu i leczenia stanów zapalnych jamy ustnej Majowie stosowali różnorodne rośliny o adekwatnościach leczniczych. W ich medycynie popularne były zioła i substancje o działaniu przeciwbólowym i antyseptycznym, takie jak np. chili (miało działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne), kora i żywice drzew (stosowane do dezynfekcji jamy ustnej), w tym liście i kora chlebowca (używane w zwalczaniu infekcji).
Stomatologia estetyczna Majów
Podobnie jak współcześnie, w kulturze Majów kładziono duży nacisk na aspekt estetyczny. O ile jednak dziś estetyka w stomatologii najczęściej oznacza uzyskanie promiennego uśmiechu i zachowanie równych, naturalnie białych zębów, w cywilizacji Majów celem była modyfikacja zębów, która z jednej strony miała znaczenie społeczne, a z drugiej rytualne.
Majowie stosowali inkrustacje dentystyczne – zęby przednie zdobili półszlachetnymi kamieniami, takimi jak jadeit, piryt czy turkus. Zabieg taki polegał na nawierceniu niewielkiego otworu w powierzchni zęba i osadzeniu w nim kamyka przy pomocy naturalnych żywic roślinnych. Badania wskazują, iż technika ta była precyzyjna, a ingerencja w szkliwo minimalna, co potwierdza, iż Majowie posiadali znaczną wiedzę w zakresie anatomii zębów.
Inną popularną praktyką było piłowanie zębów, co pozwało uzyskać zaostrzone kształty, a choćby tworzenie na zębach charakterystycznych wzorów. Zabiegi takie miały znaczenie rytualne, ponadto podnosiły atrakcyjność. Dlatego poddawali się nim przede wszystkim przedstawiciele wyższych warstw społecznych, co potwierdza ich prestiżowy charakter.
Implantacje zębów w cywilizacji Majów
Majowie stosowali jedne z najwcześniejszych technik implantacji stomatologicznej w historii. Odkrycia archeologiczne potwierdzają, iż brakujące zęby zastępowali implantami wykonanymi z takich materiałów jak muszle, kości zwierzęce oraz kamienie półszlachetne.
Najbardziej znanym przykładem implantacji w kulturze Majów jest czaszka odnaleziona na terenie Hondurasu, w której trójkątne fragmenty muszli zostały osadzone w kości szczęki w miejsce utraconych zębów. Przeprowadzone badania obrazowe wykazały, iż tkanka kostna wokół tych implantów zrosła się z nimi, co potwierdza, iż technika ta była skuteczna, trwała i – przynajmniej do pewnego stopnia – biologicznie kompatybilna. Badacze zakładają, iż implantacja w kulturze Majów miała nie tylko funkcję praktyczną, ale także estetyczną i rytualną, podkreślając status społeczny – przynależność do elity.
Źródła: Michale D. Coe, „The Maya”
Moreno J. E., „Dental Modification and Ritual Practices in Ancient Maya Civilization”
