„Ból, który doprowadza do łez”, „nocne męki z powodu bólu nóg”, „nieustająca sztywność” – tak opisują swoje dolegliwości osoby cierpiące na stwardnienie rozsiane (SM). Wśród licznych symptomów, wiele z nich wskazuje, iż to właśnie ból nóg jest pierwszym zwiastunem choroby. Czym adekwatnie jest SM? To przewlekła, autoimmunologiczna choroba atakująca układ nerwowy, która zwykle manifestuje się u osób w wieku między 20 a 40 rokiem życia. Jednym z najczęściej zgłaszanych i wyjątkowo uciążliwych objawów jest właśnie ból kończyn dolnych.
Wczesne dolegliwości i ich znaczenie
Wielu pacjentów trafiających do lekarzy z rozpoznaniem SM najpierw zgłasza bóle nóg oraz zawroty głowy – oznaki wynikające z zaburzeń krążenia i uszkodzenia nerwów. Te symptomy powinny być dla wszystkich sygnałem alarmowym.
– Osoby, które gwałtownie otrzymały odpowiednią terapię, pozostają aktywne zawodowo, prowadzą normalne życie społeczne, mogą założyć rodzinę i realizować swoje pasje, podobnie jak zdrowi ludzie – podkreśla Malina Wieczorek, prezes fundacji „SM – walcz o siebie”.
Do pierwszych oznak związanych z nogami należą m.in.: drżenie mięśni, osłabienie siły, mrowienie, drętwienie, sztywność oraz problemy z równowagą, a także sam ból.
W większości przypadków te dolegliwości utrzymują się i nasilają wraz z przebiegiem choroby. Wynika to z tym, iż pacjenci często unikają aktywności fizycznej, co pogarsza krążenie w nogach i prowadzi do dalszej degeneracji układu nerwowego, tworząc błędne koło.
Bolesna spastyczność mięśni – najważniejszy problem
Ból nóg wiążący się z SM jest efektem nadmiernego napięcia mięśni ud i łydek, określanego jako spastyczność. Chorzy określają go jako przeszywający i palący, utrudniający codzienne funkcjonowanie, a często choćby doprowadzający do płaczu. Najczęściej dolegliwości nasilają się po wysiłku fizycznym, w nocy oraz podczas zmian temperatur.
Spastyczność jest jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności u osób z SM, wpływając nie tylko na ruch, ale także na pracę pęcherza moczowego. Niekontrolowane skurcze mogą powodować szybkie, bolesne ruchy mięśni, a ból może mieć charakter stały – pulsuący, kłujący lub palący. Dotyczy on około 12-28% pacjentów. Lekarze zakładają, iż jego geneza związana jest z uszkodzeniem rdzenia kręgowego i dróg przewodzenia bólu.
Zespół niespokojnych nóg (ZNN) wśród chorych na SM
Pacjenci z SM znacznie częściej niż osoby zdrowe doświadczają zespołu niespokojnych nóg – neurologicznego schorzenia objawiającego się silną potrzebą ciągłego poruszania nogami, co przynosi ulgę w postaci redukcji pieczenia, mrowienia czy palenia.
Bolesne odczucia często nasilają się podczas odpoczynku, zwłaszcza w pozycji siedzącej lub leżącej, a u niektórych utrudniają sen, prowokując bezsenność lub mimowolne ruchy nocne. Niestety, nie ma skutecznego, jednoznacznego leczenia ZNN, więc pacjenci skupiają się na łagodzeniu objawów poprzez różne metody, takie jak ćwiczenia, odpoczynek z uniesionymi nogami, okłady z lodu oraz zwiększone spożycie płynów, które także pomagają zapobiegać groźnym powikłaniom jak zakrzepica czy zatorowość płucna.
Różnorodność dolegliwości bólowych w SM
Z badań epidemiologicznych wynika, iż ból występuje u ponad połowy pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, a jego częstotliwość sięga choćby 86%. Charakter tych dolegliwości może być stały lub powracający, ale niezależnie od rodzaju – znacząco obniża to komfort życia.
Wśród najczęstszych bólów towarzyszących SM wyróżnia się:
- nerwoból twarzy,
- objaw Lhermitte’a (przeszywający ból przy pochylaniu głowy),
- dyzystezję kończyn (nieprzyjemne odczucia dotykowe),
- bóle oczu,
- bóle mięśniowo-szkieletowe,
- bóle głowy.
Czynniki wpływające na nasilenie bólu to m.in. podeszły wiek, długi czas trwania choroby i jej postać bez remisji. Kobiety doświadczają tych dolegliwości znacznie intensywniej niż mężczyźni. Leczenie koncentruje się głównie na niwelowaniu objawów przy użyciu środków przeciwbólowych, ponieważ całkowite wyeliminowanie przyczyny bólu w SM nie jest w tej chwili możliwe.
