Wskaźnik paluch–ramię (ang. toe-brachial index – TBI) to coraz częściej stosowane badanie w diagnostyce chorób naczyń obwodowych, szczególnie u pacjentów, u których klasyczne metody, takie jak wskaźnik kostka–ramię (ABI), mogą być niewiarygodne. TBI oferuje lekarzom cenne narzędzie do oceny stanu ukrwienia kończyn dolnych, a jego zastosowanie może przyczynić się do wcześniejszego wykrywania chorób niedokrwiennych, poprawy strategii leczenia ran i zapobiegania amputacjom. Artykuł ten omawia podstawy badania TBI, jego praktyczne zastosowanie, interpretację wyników oraz znaczenie kliniczne.
Czym jest wskaźnik paluch–ramię (TBI)?
TBI to stosunek skurczowego ciśnienia krwi mierzonego na dużym palcu stopy do najwyższego ciśnienia skurczowego mierzonego na ramieniu. Wskaźnik ten służy jako miara perfuzji dystalnych części kończyny dolnej – przede wszystkim stopy – i umożliwia ocenę drożności tętnic, które zaopatrują stopę w krew. W przeciwieństwie do ABI, TBI nie jest podatny na błędy związane ze zwapnieniem tętnic, które powodują ich sztywność i fałszywie wysokie odczyty ciśnienia, uniemożliwiając ich kompresję mankietem pomiarowym. Dzięki temu TBI jest szczególnie przydatny u pacjentów z cukrzycą, chorobami nerek i osobami starszymi – grupami szczególnie narażonymi na neuropatie i makroangiopatie.
Kiedy warto wykonać badanie TBI?
Badanie TBI powinno być wykonywane w ściśle określonych sytuacjach klinicznych, w których istnieje ryzyko niedokrwienia kończyn dolnych lub gdy tradycyjny ABI może być niewiarygodny. Do wskazań należą:
- Cukrzyca typu 1 i 2
Cukrzyca prowadzi do zwapnienia tętnic obwodowych (mediokalcyfikacja), co powoduje, iż ABI często wykazuje wartości powyżej 1,3 mimo obecnej niedrożności naczyń. TBI pozwala na ocenę perfuzji pomimo tych zniekształceń.
- Podejrzenie choroby tętnic obwodowych (PAD) przy jednoczesnym ABI >1,3
Taka wartość ABI sugeruje, iż tętnice są niekompresyjne i wynik nie odzwierciedla rzeczywistego przepływu krwi. W takiej sytuacji TBI może potwierdzić obecność niedokrwienia.
- Pacjenci z przewlekłymi ranami, owrzodzeniami, stopą cukrzycową
TBI pomaga przewidzieć potencjał gojenia się ran i ryzyko ich pogorszenia, co jest istotne w decyzji o zastosowaniu leczenia zachowawczego, zabiegowego czy konieczności amputacji.
- Osoby z objawami chromania przestankowego lub bólu spoczynkowego kończyn dolnych, których ABI jest w normie lub zawyżony.
- Pacjenci po zabiegach rewaskularyzacyjnych
TBI może służyć do monitorowania skuteczności zabiegu i oceny ponownego ryzyka niedokrwienia.
Jak przebiega badanie TBI?
Badanie TBI wymaga specjalistycznego sprzętu, ale może być wykonywane w warunkach ambulatoryjnych. Jego przeprowadzenie obejmuje kilka kroków:
Przygotowanie pacjenta
Pacjent powinien znajdować się w pozycji leżącej na plecach (pozycja supinacyjna) przez co najmniej 10 minut przed rozpoczęciem badania, aby układ krążenia się ustabilizował. Ważne jest, aby pacjent był zrelaksowany, a kończyny dolne nie były uciskane przez ubranie.
Pomiar ciśnienia na ramieniu
Wykonywany jest przy użyciu klasycznego mankietu oraz detektora Dopplera lub czujnika PPG. Pomiar wykonuje się na obu ramionach, a do dalszych obliczeń przyjmuje się wyższą z dwóch wartości.
Pomiar ciśnienia na paluchu
Na duży palec stopy zakłada się mankiet oraz czujnik fotopletyzmograficzny (PPG), który rejestruje pulsacyjne zmiany objętości krwi. Mankiet pompuje się do wartości przewyższającej ciśnienie skurczowe, a następnie powoli spuszcza powietrze, obserwując moment powrotu fali tętna – to oznacza ciśnienie skurczowe w tętnicy palucha.
Obliczenie wskaźnika TBI
Wzór jest prosty: TBI = (ciśnienie skurczowe na paluchu) / (najwyższe ciśnienie skurczowe na ramieniu).
Wynik ten interpretuje się w kontekście ogólnego stanu pacjenta.
Badanie jest całkowicie nieinwazyjne, bezbolesne i nie wiąże się z ryzykiem powikłań. Może być wykonywane wielokrotnie – także do monitorowania postępów terapii.
Interpretacja wyników TBI
Prawidłowa interpretacja wyniku TBI wymaga uwzględnienia kilku progów diagnostycznych:
- > 0,7 – norma – wskazuje na prawidłowy przepływ krwi w naczyniach dystalnych stopy. Ryzyko niedokrwienia jest niewielkie.
- 0,64–0,7 – strefa graniczna: mogą występować początkowe zmiany niedokrwienne, zwłaszcza w przypadku współistniejących objawów (np. rany, ból spoczynkowy, chromanie).
- < 0,64 – patologicznie niska wartość: wskazuje na obecność PAD i wymaga dalszej diagnostyki, np. badania dopplerowskiego tętnic kończyn dolnych lub angio-TK.
- < 0,3 – krytyczne niedokrwienie: bardzo niskie wartości wiążą się ze znacznym ryzykiem martwicy tkanek, opóźnionym gojeniem i koniecznością interwencji chirurgicznej lub endowaskularnej.
- Ciśnienie na paluchu <30 mmHg – oznacza bardzo niską perfuzję i minimalne szanse na gojenie się ran bez leczenia inwazyjnego.
Interpretacja musi zawsze uwzględniać kontekst kliniczny – obecność objawów, stan skóry, współistniejące choroby, wiek i mobilność pacjenta.
Znaczenie kliniczne TBI
Znaczenie TBI w codziennej praktyce medycznej stale rośnie. Badanie to znajduje zastosowanie w:
- Diagnostyce i monitorowaniu PAD
TBI umożliwia wykrycie choćby subklinicznych postaci choroby tętnic obwodowych u pacjentów, u których inne metody zawodzą. Dzięki temu możliwe jest wdrożenie leczenia na wcześniejszym etapie choroby.
- Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego
Niskie TBI koreluje z większym ryzykiem zawału serca, udaru mózgu i zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, co potwierdzają badania populacyjne. Wartość <0,64 wiąże się z 2–3-krotnie wyższym ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych.
- Planowanie leczenia ran i amputacji
W praktyce chirurgii naczyniowej oraz opiece nad ranami, TBI pomaga przewidzieć efekty terapii i podjąć decyzję o sposobie leczenia – czy będzie to leczenie zachowawcze, rewaskularyzacja, czy amputacja.
- Ocena skuteczności leczenia
Zarówno w terapii farmakologicznej (np. cilostazol), jak i po zabiegach wewnątrznaczyniowych czy chirurgicznych, TBI służy do monitorowania poprawy przepływu krwi.
Podsumowanie
Badanie wskaźnika paluch–ramię (TBI) to nieocenione narzędzie diagnostyczne we współczesnej angiologii i diabetologii. Jego szczególna wartość polega na umiejętności wykrywania zaburzeń ukrwienia kończyn dolnych w sytuacjach, gdy inne metody (jak ABI) są niewystarczające lub dają zafałszowane wyniki. TBI pozwala nie tylko na dokładną ocenę ryzyka niedokrwienia, ale także na przewidywanie zdolności gojenia ran oraz zapobieganie poważnym powikłaniom, takim jak amputacje.
Dzięki swojej nieinwazyjności, prostocie wykonania i wysokiej czułości, badanie TBI powinno być rutynowo stosowane w opiece nad pacjentami z chorobami naczyń, cukrzycą i przewlekłymi ranami stóp. Jego wprowadzenie do praktyki klinicznej może znacząco poprawić jakość życia pacjentów i zmniejszyć koszty leczenia powikłań niedokrwiennych.
Bibliografia
![Kąpielisko Lazurowe Wybrzeże w Czarnej Sędziszowskiej. Znamy datę otwarcia [ZDJĘCIA]](https://static.korso.pl/korsokolbuszowskie/articles/image/32e68a19-5ac6-4f06-ab13-8b2b628ff5c3)
