Głos jest podstawowym narzędziem umożliwiającym i wspierającym funkcjonowanie współczesnego społeczeństwa opartego na komunikacji. Jego zaburzenia mają negatywny wpływ na wiele obszarów aktywności człowieka, powodując określone konsekwencje psychiczne, społeczne, zawodowe i znacząco oddziaływają na jakość życia.
– Głos to nie tylko fenomen mechaniczno-akustyczny, ale także przekaźnik nastroju i emocji. Zasady jego emisji są przedmiotem badań naukowych z zakresu laryngologii, foniatrii i audiologii, a także fizyki, akustyki, fonetyki, lingwistyki, psychologii. Głos – podobnie jak słuch – ma najważniejsze znaczenie dla rozwoju współczesnego społeczeństwa opartego na wymianie informacji – mówi prof. Henryk Skarżyński, dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, konsultant krajowy w dziedzinie otorynolaryngologii.
Światowy Dzień Głosu, obchodzony corocznie 16 kwietnia, to międzynarodowe święto mające ma na celu promowanie wiedzy o adekwatnej higienie narządu głosu – najważniejsze dla nauczycieli, aktorów, śpiewaków oraz wszystkich, którzy zawodowo używają tego narządu. W tym roku hasło przewodnie World Voice Day 2024 brzmi: „RESONATE. EDUCATE. CELEBRATE!”. Włączmy się aktywnie w obchody tego święta.
To doskonała okazja do przypomnienia, jak ważne jest, aby nie tylko zawodowi mówcy, ale każdy z nas dbał o swój głos na co dzień.
Grafika promująca tegoroczny Światowy Dzień Głosu (źródło: worldvoiceday.org).Jak dbać o zdrowie głosu
Mówimy, nie zastanawiając się nad tym, w jaki sposób głos wydobywa się z gardła. Tymczasem narząd głosotwórczy jest jak instrument dęty. Proces powstawania głosu zaczyna się w układzie oddechowym, gdzie wytwarza się strumień powietrza wydechowego o odpowiednim ciśnieniu. Trafia on do krtani, gdzie powstaje ton krtaniowy. Ostatecznie w przestrzeniach artykulacyjo-rezonansowych formuje się barwa głosu i tworzą głoski mowy. Wydobywanie głosu zgodne z prawami fizjologii oraz wymogami estetycznymi to sztuka niełatwa, aczkolwiek niezbędna w wielu zawodach (śpiewacy, aktorzy, spikerzy, politycy, wykładowcy i nauczyciele).
Głos to jedno z najważniejszych narzędzi komunikacyjnych człowieka, a jego zaburzenia mogą niekorzystnie wpłynąć na wiele obszarów aktywności człowieka, obniżając jakość życia, nie tylko tego zawodowego. – Głos to narzędzie pracy, ale również istotny element osobowości każdego z nas i sposób na wyrażanie emocji. Zaburzenia głosu mogą pogarszać jakość życia, zdolność komunikacji oraz negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne – podkreśla prof. Henryk Skarżyński.
Przestrzegaj kilku prostych zasad:
• nawodnienie
Pij dużo wody. Nawodnienie pomaga utrzymać odpowiednią wilgotność strun głosowych, co jest najważniejsze dla ich zdrowia.
• unikaj nadmiernego hałasu
Pracując w hałaśliwych środowiskach lub podczas imprez, staraj się nie podnosić głosu. Krzyk może prowadzić do przeciążenia strun głosowych.
• odpoczynek dla głosu
Regularne dawanie odpoczynku swojemu głosowi pomaga zapobiegać przeciążeniu i uszkodzeniom.
• prawidłowa technika mówienia i śpiewania
Pracuj z logopedą lub trenerem głosu, aby nauczyć się technik, które pozwalają korzystać z głosu w sposób zdrowy i efektywny.
• zdrowa dieta
Unikaj jedzenia, które może podrażniać gardło, jak bardzo kwaśne, pikantne czy gorące potrawy. Refluks żołądkowo-przełykowy może również wpływać na stan strun głosowych.
Symptomy, które powinny zaniepokoić
Problemy z głosem, takie jak chrypka czy przewlekłe zmęczenie głosowe, mogą być pierwszym sygnałem poważniejszych schorzeń. – Istnieje wiele czynników, które mogą powodować zaburzenia w emisji głosu i zmieniać jego brzmienie. Są to m.in. stres, siedzący tryb życia, przekrzykiwanie hałasu, który towarzyszy nam od rana do wieczora. Bardzo często mówimy, nie zastanawiając się nad tym, w jaki sposób wydobywa się głos. Tymczasem narząd głosotwórczy to wyjątkowo czuły instrument w ludzkim organizmie. Wiele osób, w szczególności profesjonalistów pracujących głosem na co dzień wymaga terapii, która wspiera ich, aby mogli w odpowiedni sposób zadbać o głos i korzystać z niego we adekwatny sposób – wyjaśnia prof. Henryk Skarżyński.
Przede wszystkim zwróć uwagę na następujące objawy:
• chroniczna chrypka
Jeśli chrypka utrzymuje się dłużej niż dwie tygodnie, koniecznie skonsultuj się z lekarzem.
• trudności w połykaniu
Problemy z połykaniem mogą wskazywać na schorzenia gardła lub krtani.
• zmiana tonu głosu
Nagła zmiana barwy głosu, która nie jest związana z przeziębieniem, może być sygnałem poważniejszych problemów.
• zmęczenie głosu
Jeśli czujesz zmęczenie podczas mówienia lub śpiewania, może to oznaczać przeciążenie strun głosowych.
• ból gardła lub krtani
Ból podczas mówienia nie jest normalnym stanem i wymaga konsultacji lekarskiej.
– Obecnie mamy dostęp do wielu terapii, które przywracają adekwatne napięcie w obrębie traktu głosowego. Bardzo ważne jest jednak uświadomienie tego pacjentowi, a także zbudowanie z nim porozumienia i zaufania. O wynikach terapii decyduje jeszcze jeden istotny element – kontrola słuchowa. Bez tych wszystkich czynników terapia nie będzie skuteczna – mówi prof. Henryk Skarżyński.
Na jakie schorzenia najczęściej narażony jest dziś ludzki głos?
Schorzenia głosu mogą wynikać z wielu przyczyn, takich jak nadużywanie go, nieodpowiednie techniki mówienia, czynniki środowiskowe, a także stan zdrowia ogólnego.
Oto kilka najczęstszych schorzeń:
• zapalenie strun głosowych – często wynika z przeciążenia głosu, jak również z infekcji wirusowych lub bakteryjnych;
• polipy i guzki na strunach głosowych – pojawiają się głównie u osób, które intensywnie używają głosu (np. śpiewacy, nauczyciele), są to zgrubienia wynikające z przewlekłego przeciążenia;
• refluks krtaniowo-przełykowy – kwas żołądkowy cofający się do krtani może uszkadzać struny głosowe;
• zaburzenia nerwowe – mogą wpływać na kontrolę mięśni potrzebnych do mówienia i śpiewania, prowadząc do drżenia głosu lub choćby do chwilowej utraty zdolności mówienia;
• nowotwór krtani – choć rzadszy, jest poważnym schorzeniem i może być spowodowany długotrwałym paleniem tytoniu czy ekspozycją na inne szkodliwe substancje.
Które z tych schorzeń wymagają natychmiastowej reakcji w formie konsultacji i ewentualnej interwencji specjalisty?
• Chroniczna chrypka trwająca dłużej niż dwa tygodnie.
• Polipy czy guzki na strunach głosowych, które mogą wymagać interwencji chirurgicznej, szczególnie jeżeli wpływają na zdolność mówienia lub śpiewania.
• Nagłe utraty głosu lub zmiany w barwie głosu, które mogą wskazywać na poważniejsze problemy.
• Ból i dyskomfort przy używaniu głosu.
• Objawy refluksu krtaniowo-przełykowego mogące wskazywać na konieczność zmiany diety lub stylu życia.
Jak utrzymywać głos w dobrej formie?
Jeśli chcesz utrzymać głos w dobrej kondycji, zastosuj się na co dzień do poniższych zaleceń.
• Pij dużo wody – utrzymuje nawilżenie strun głosowych.
• Ogranicz alkohol i kofeinę – mogą one prowadzić do odwodnienia.
• Unikaj palenia – dym tytoniowy jest bardzo szkodliwy dla strun głosowych.
• Używaj prawidłowych technik głosowych – zwłaszcza jeżeli twoja praca wymaga intensywnego mówienia lub śpiewania. Rozważ konsultacje z logopedą lub trenerem głosu.
• Zapewnij odpowiedni odpoczynek dla głosu – unikaj przemęczenia, zwłaszcza w przypadku odczuwania zmęczenia czy dyskomfortu.
• Utrzymuj ogólną kondycję zdrowotną – zdrowa dieta i unikanie infekcji także przyczyniają się do zdrowia głosu.
Które zawody są najbardziej narażone na problemy z głosem i jak można temu przeciwdziałać?
To przede wszystkim te zawody, w których głos jest kluczowym narzędziem pracy. Oto kilka przykładów:
• nauczyciele – spędzają dużo czasu mówiąc, często w hałaśliwym środowisku, co zwiększa ryzyko przeciążeń i uszkodzeń strun głosowych;
• śpiewacy – profesjonalni wykonawcy muzyczni używają swojego głosu intensywnie i często, co może prowadzić do zmęczenia i uszkodzeń strun głosowych;
• aktorzy – regularne występy, zarówno na scenie teatralnej, jak i w filmie, wymagają intensywnego używania głosu, co może skutkować przeciążeniem;
• przewodnicy turystyczni – muszą mówić głośno i wyraźnie przez wiele godzin, często w hałaśliwych miejscach publicznych lub na otwartym powietrzu;
• pracownicy call center – długie godziny spędzone na mówieniu przez telefon mogą prowadzić do zmęczenia głosu i innych problemów związanych z przeciążeniem narządu głosowego;
• adwokaci – częste przemówienia w sądzie oraz rozmowy z klientami wymagają intensywnego korzystania z głosu;
• trenerzy i instruktorzy fitness – ich praca wymaga, aby byli słyszalni dla dużych grup uczestników, często w głośnym środowisku;
• duchowni – regularne przemawianie podczas nabożeństw i innych zgromadzeń religijnych również stawia wysokie wymagania wobec zdolności głosowych;
• dziennikarze radiowi i telewizyjni – ich praca polega na ciągłym mówieniu, co może prowadzić do zmęczenia i innych problemów głosowych.
Osoby pracujące w tych zawodach powinny szczególnie dbać o zdrowie swojego głosu, stosując odpowiednie techniki mówienia i regularnie relaksując głos, a także konsultując się z logopedami czy foniatrami, by zapobiegać poważniejszym problemom.
***
Światowy Dzień Głosu został ustanowiony na 16 kwietnia każdego roku wraz z głównych celami, jakimi są zwiększenie świadomości społecznej na temat znaczenia głosu i zachowania czujności na problemy głosowe.
Obchody rozpoczęły się w Brazylii w 1999 roku jako Narodowy Dzień Głosu Brazylii. Był to wynik mieszanej inicjatywy lekarzy, logopedów i nauczycieli śpiewu, którzy należeli do dawnego stowarzyszenia „Sociedade Brasileira de Laringologia e Voz – SBLV” (Brazylijskie Towarzystwo Laryngologii i Głosu), pod przewodnictwem dr Nedio Steffena. W ślad za tą brazylijską inicjatywą poszły inne kraje, takie jak Argentyna i Portugalia, a Narodowy Dzień Głosu Brazylii stał się Międzynarodowym Dniem Głosu. W Stanach Zjednoczonych Amerykańska Akademia Otolaryngologii – Chirurgii Głowy i Szyi oficjalnie uznała to święto w 2002 roku i w tym samym roku wydarzenie otrzymało nazwę „Światowego Dnia Głosu”.
Światowy Dzień Głosu to okazja nie tylko do przypomnienia o konieczności dbania o narząd głosu, ale także okazja do świętowania unikalności każdego z nas – głos każdego człowieka jest niepowtarzalny, podobnie jak linie papilarne.
Foto: pixabay.com
