Tatuaż to ozdoba skóry, ale także kontakt z chemią. Mimo iż większość tatuowanych nie zgłasza żadnych problemów zdrowotnych, badacze coraz częściej koncentrują się na ryzyku, jakie mogą nieść ze sobą pigmenty wprowadzone w głąb skóry. Z tego artykułu dowiesz się, jak to ryzyko ograniczyć.
Spis treści
- Tatuaże zyskują popularność, ale czy są bezpieczne?
- Co tak naprawdę znajduje się w tuszach do tatuażu?
- Jak organizm reaguje na tatuaż?
- Problemy diagnostyczne i maskowanie zmian
- Rekomendacje dla osób planujących tatuaż
Tatuaże zyskują popularność, ale czy są bezpieczne?
Tatuaże stają się coraz bardziej popularne. Ozdoby w formie rysunków na skórze noszą osoby pochodzące z różnych środowisk i w każdym wieku. Warto jednak pamiętać, iż kiedy idziemy na tatuaż, to wybieramy nie tylko wzór, ale też decydujemy się na kontakt z tuszem, który będzie przez lata pozostawał w naszym organizmie. W świetle nowych badań warto zastanowić się, czy ten stały kontakt może mieć negatywne konsekwencje dla zdrowia, czyli czy tatuaże są bezpieczne.
Co tak naprawdę znajduje się w tuszach do tatuażu?
Współczesne tatuaże są znacznie większe i bardziej kolorowe niż w przeszłości, a wykorzystywane do ich wykonania tusze zawierają takie same substancje jak tusze do drukarek czy lakiery samochodowe. Są to mieszaniny różnych pigmentów (np. barwniki azowe), sadzy, tlenków metali i domieszki śladowych metali ciężkich, jak ołów, nikiel, chrom, arsen czy kadm, których obecność stwierdzono w około 9 proc. europejskich barwników.
Niektóre z tych substancji są znane z potencjalnej toksyczności w innych zastosowaniach, dlatego już teraz w Unii Europejskiej toczą się prace nad ograniczeniem najbardziej podejrzanych pigmentów w tuszach do tatuażu i makijażu permanentnym. Zajmuje się tym Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA). Z kolei niemiecki BfR (Bundesinstitut für Risikobewertung) publikuje materiały edukacyjne oraz rekomendacje dotyczące oceny ryzyka tuszów. Tyle iż rynek tatuaży, regulowany w Europie od 2022 roku, jest częściowo zdecentralizowany – szczególnie poza UE kontrola nad jakością tuszu czy warunkami higieny bywa mniej rygorystyczna. A np. w USA rynku tuszy do tatuaży nie objęto dotąd nadzorem.
Jak organizm reaguje na tatuaż?
Kiedy pigment trafia pod skórę (zwykle do warstwy skóry adekwatnej), organizm próbuje go zwalczać: makrofagi (komórki układu odpornościowego) pochłaniają cząsteczki tuszu. Część z nich jest wydalana, ale wiele pozostaje w skórze – to dlatego tatuaż jest trwały. Co ważne, najmniejsze cząstki tuszu mogą migrować dalej – do węzłów chłonnych – i tam się akumulować, wywołując przewlekły stan zapalny lub reakcję obronną. To może stanowić tło, które w teorii sprzyja mutacjom komórkowym lub zaburzeniom regulacji wzrostu komórkowego.
W literaturze medycznej od lat pojawiają się pojedyncze opisy przypadków czerniaka, raka skóry lub innych nowotworów, które rozwinęły się w obrębie tatuażu. Dotychczas opublikowano kilka badań wykazujących zwiększone ryzyko nowotworzenia u osób z tatuażami. Według amerykańskiej publikacji z 2024 roku tatuaże mogą zwiększać ryzyko chłoniaków nie-Hodgkinowskich, szwedzcy naukowcy powiązali tatuaże ze zwiększonym ryzykiem białaczek, a tegoroczna duńska publikacja sugeruje, iż osoby z tatuażami większymi od dłoni mają dwukrotnie wyższe ryzyko zachorowania na chłoniaki.
Według badaczy jedną z przyczyn zwiększonego ryzyka nowotworów hematologicznych może być przenikanie tuszu ze skóry do regionalnych węzłów chłonnych, wywołujące przewlekły stan zapalny. Wyniki badań dotyczących ryzyka nowotworów skóry, w tym czerniaka, u osób z tatuażami pozostają sprzeczne. Udowodniono natomiast, iż tatuaż może opóźniać rozpoznanie czerniaka rozwijającego się w jego obrębie lub utrudniać prawidłową diagnostykę węzłów chłonnych ze względu na ich zabarwienie tuszem. Choć opisane w literaturze przypadki są ciekawe, z reguły nie pozwalają potwierdzić, iż przyczyną są tatuaże. Mogą być one związane również z innymi czynnikami, np. ekspozycją na słońce.
Ogólna konkluzja badaczy jest taka, iż istnieją sygnały, które warto badać dalej, ale na dziś nie mamy pewnych dowodów, iż tatuaż sam w sobie powoduje raka. Znaczenie ma raczej profil chemiczny tuszu, powierzchnia tatuażu, czas ekspozycji i indywidualne uwarunkowania.
Problemy diagnostyczne i maskowanie zmian
Tatuaże mogą „ukrywać” zmiany skórne. Pigment może maskować znamiona czy plamy, utrudniając wczesne wykrycie niepokojących objawów. Ponadto, jeżeli tusz migruje do węzłów chłonnych, w badaniach obrazowych (np. PET, tomografia) węzły mogą wyglądać nietypowo, co może utrudniać diagnostykę nowotworową.
Czy w związku z tym należy tatuaże usuwać? Naukowcy są bardzo ostrożni. Wykazano bowiem, iż laserowe rozkładanie niektórych barwników, np. czerwonego i pomarańczowego, prowadzi do uwalniania rakotwórczych substancji. Podobnie szkodliwy efekt wywołuje ekspozycja tatuaży na promieniowanie UV.
Rekomendacje dla osób planujących tatuaż
Czy można zminimalizować ryzyko powikłań po tatuowaniu? Specjaliści zachęcają, by planując wykonanie tatuażu, kierować się następującymi zasadami:
- Wybierać sprawdzone, bezpieczne studio z dobrymi opiniami.
- Unikać tatuowania w obszarach znamion, pieprzyków czy miejsc wrażliwych.
- Zdecydować się na mały, prosty wzór z jak najmniejszą ilością barwnika (np. czarnych), aby ograniczyć ilość szkodliwych substancji wprowadzanych do organizmu.
- Unikać tatuowania w ciąży i podczas karmienia piersią.
- Poprosić o informacje o składzie tuszu – te oparte na certyfikowanych pigmentach są bezpieczniejsze.
- Regularnie monitorować skórę – co kilka miesięcy oceniać tatuaż i otaczającą skórę.
- Jeśli pojawiają się dziwne objawy (zapalne grudki, przebarwienia, bolesność), skonsultować się z dermatologiem.
Tatuaże są przede wszystkim formą sztuki i wyrazem osobistej ekspresji. Z dostępnych badań wynika, iż choć istnieją przesłanki potwierdzające istnienie potencjalnego ryzyka, aktualne dane epidemiologiczne nie potwierdzają jednoznacznie, iż tatuaże powodują nowotwory. Ale lepiej wiedzieć, co się nosi pod skórą i robić to świadomie. Odpowiedni wybór tuszów, higiena, czujność i ograniczenie powierzchni tatuażu pomagają zminimalizować ryzyko.
Bibliografia
- Lebhar, J., et al. (2024). Skin cancers arising within tattoos: A systematic review. (przegląd systematyczny). PMC+1
- Nielsen, C., et al. (2024). Tattoos as a risk factor for malignant lymphoma. eClinicalMedicine / The Lancet family. The Lancet
- Clemmensen, S.B., et al. (2025). Tattoo ink exposure is associated with lymphoma and skin cancers. PMC+1
- McCarty, R.D., et al. (2024/2025). Tattoos and risk of hematologic cancer / melanoma: population-based case-control/cohort studies. PMC+1
- Negi, S., et al. (2022). Tattoo inks are toxicological risks to human health. (przegląd toksykologiczny). PubMed
- Abed, M.S., et al. (2024). Heavy metals in cosmetics and tattoos: a review of historical background, health impact, and regulatory limits. ScienceDirect
- Capucetti, A., et al. (2025). Tattoo ink induces inflammation in the draining lymph nodes. bioRxiv
- Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR). (2025). Questions and answers about tattoo inks (PDF).
Bundesinstitut für Risikobewertung - European Chemicals Agency (ECHA). ECHA
- Brusasco, M., et al. (2025). Melanoma Arising in Tattoos: A Case Series and Scoping Review.
PMC - Zaraska M. Cancer Link to Body Ink: What to Know About New Tattoo Data. medscape.com
