Przyjmuje się, iż około 11 procent populacji choruje, czyli jedna na dziesięć osób będzie miała zespół jelita wrażliwego. Dotyczy to głównie osób młodych między 20 a 30 rokiem życia. Jakie są przyczyny zespołu jelita drażliwego? Czy choroba ta ma podłoże psychiczne? Jakie są objawy zespołu jelita drażliwego? Jak zdiagnozować zespół jelita drażliwego? Jak wygląda leczenie? Na te i inne pytania odpowiada lek. med. Jacek Kowerzanow, specjalista gastroenterologii i chorób wewnętrznych.
Co to jest zespół jelita drażliwego?
Zespół jelita drażliwego to choroba przewlekła, która dotyczy zarówno jelita cienkiego, jak i grubego, natomiast nie jest związana ze zmianami organicznymi, czy też biochemicznymi, które zachodzą w naszym organizmie. Choroba ta obniża naszą jakość życia, natomiast nie prowadzi do wyniszczenia. Przyjmuje się, iż około 11 procent populacji choruje, czyli jedna na dziesięć osób będzie miała zespół jelita wrażliwego. Dotyczy to głównie osób młodych między 20 a 30 rokiem życia.
Jedna, główna przyczyna do tej pory nie została poznana. Przyjmuje się, iż duże znaczenie ma tutaj zaburzenie interakcji na osi mózg - jelita. Przyczyny psychologiczne, przede wszystkim czynniki stresogenne mogą doprowadzić do zaburzeń motoryki jelita, bądź tak zwanej nadwrażliwości. W trakcie badań okazało się także, iż w zespole jelita drażliwego dochodzi do zaburzeń, dysbiozy jelitowej w szczególności po infekcji, czyli kiedy pacjent przejdzie zakażenie przewodu pokarmowego (bakteryjne, pasożytnicze lub wirusowe).
Jakie są objawy zespołu jelita drażliwego? Gdzie boli zespół jelita drażliwego?
Głównym i podstawowym, a wręcz potrzebnym do rozpoznania objawem jest ból brzucha. Ból ten powinien być związany z zaburzeniem rytmu wypróżnienia, czyli z zaburzeniem ilości wypróżnienia bądź konsystencji stolca. Znamienne dla tego bólu jest to, iż nie wybudza nas w nocy, a często jego natężenie zmniejsza się czy wręcz ustępuje po wypróżnieniu. Ból może występować w każdym sektorze jamy brzusznej. W praktyce obserwuję, iż pacjenci bardzo często wskazują lewą stroną podbrzusza. W 2016 roku zespół międzynarodowych ekspertów ustanowił tzw. Kryteria Rzymskie IV, grupujące zespół jelita drażliwego na cztery postacie: postać z dominującym zaparciem, postać z dominującą biegunką, postać mieszaną (występujące naprzemiennie luźne wypróżnienia i zaparcia), postać niesklasyfikowaną. Innymi dolegliwościami z przewodu pokarmowego, na które uskarżają się pacjenci to m.in. wzdęcia, uczucie pełności po posiłku i pustego odbijania, bądź też przelewania się w jamie brzusznej. Należy wspomnieć, iż w zespole jelita drażliwego występuje także bardzo dużo objawów pozajelitowych. Około 70 - 90 procent pacjentów ma także objawy z zakresu psychologii i psychiatrii. Głównie spotykamy zespoły depresyjne bądź lękowe. Taki pacjent jest apatyczny, pozbawiony chęci do życia, ma zaburzenia snu, a jednocześnie uskarża się na dolegliwości z przewodu pokarmowego, bądź też bóle głowy, czy pleców.
Diagnostyka tak naprawdę nie jest łatwa i zależy głównie od doświadczenia lekarza. Naszą podstawą jest spełnienie objawów, które zostały opisane w Kryteriach Rzymskich IV. Znamienne jest, iż nie mamy żadnych odstępstw w badaniach laboratoryjnych, a bardzo często także w badaniu fizykalnym. Badając takiego pacjenta zwracamy uwagę na to, czy pozbawiony jest tzw. objawów alarmowych, które mogą budzić podejrzenie jakiejś choroby organicznej bądź tła onkologicznego. Do objawów alarmowych zaliczamy głównie: krwawienie z przewodu pokarmowego, niecharakterystyczny spadek masy ciała, gorączkę, odstępstwa w badaniach laboratoryjnych (świadczące np. o anemii).
Leczenie jest wyzwaniem dla wszystkich specjalisty ze względu na swój przewlekły i nawracających charakter. Od lekarza wymagana jest empatia, zrozumienie i cierpliwość, a od pacjenta rzetelne zastosowanie się do zaleceń. Drugim etapem jest rozważenie psychoterapii behawioralnej bądź też terapii relaksacyjnej. Kolejnym etapem jest farmakoterapia. Mamy różną gamę leków w zależności od postaci i objawów, na które skarży się pacjent. Na dolegliwości bólowe stosujemy leki spazmolityczne i rozkurczowe, czyli te, które działają na mięśniówkę gładką przewodu pokarmowego. W postaci z dominującym zaparciem podajemy leki przeczyszczające bądź też leki z tzw. grupy makrogoli, które zmieniają konsystencję i objętość stolca. W postaci z dominującą biegunką stosujemy leki zapierające, a także antybiotyk, którym leczymy zespół Sibo. Na wzdęcia podajemy simetikon. W każdej grupie powinniśmy rozważyć także leczenie z zakresu psychiatrii. Mówimy tu głównie o lekach z grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych bądź inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny. Jest to choroba przewlekła, z okresami zaostrzenia i remisji, więc bardzo ważne jest to, aby lekarz przeanalizował styl życia swojego pacjenta, czy jest on narażony na czynniki stresogenne, czy dobrze się odżywia i czy regularnie ćwiczy. Okazało się, iż wysiłek fizyczny obniża dolegliwości choroby.
Przede wszystkim dieta powinna być zbilansowana. Posiłki należy spożywać regularnie i w spokoju. Musimy też zwrócić uwagę na to, z jaką postacią zespołu jelita drażliwego mamy do czynienia. W postaci z dominującym zaparciem powinniśmy zwiększyć ilość wypijanych płynów oraz dostarczyć większą ilość błonnika rozpuszczalnego w wodzie. Muszę nadmienić, iż mamy dwa rodzaje błonnika, o czym często zapominamy: błonnik rozpuszczalny w wodzie i błonnik nierozpuszczalny, który jest przez nas niepożądany, gdyż może wręcz wzmóc dolegliwości. Przy zespole jelita drażliwego zalecana jest dieta low FODMAP, czyli uboga w oligo-di i monosacharydy i poliole, które mają adekwatności wzdymające.
Pozostawiam to już do oceny dla pacjentów. Część ekspertów tę kawę ogranicza bądź też wyrzuca z jadłospisu.
Wiem, iż to niełatwe, ale przede wszystkim należy unikać stresu. jeżeli chodzi o zioła, w ostatnim czasie wykorzystuje się olejek mięty pieprzowej bądź też mieszanki ziołowe bogate w melisę czy ostropest. Mój apel do pacjentów, żebyśmy zaopatrywali się w zioła w aptekach bądź w punktach aptecznych. Unikajmy kupowania ich na nieznanych stronach internetowych czy na bazarach, bo możemy nabawić się dużego kłopotu.
Z Joanną Kamińską rozmawiał gastroenterolog lek. med. Jacek Kowerzanow, wykształcony i doświadczony specjalista chorób wewnętrznych oraz gastroenterologii. Specjalizuje się w samodzielnym wykonywaniu badań diagnostycznych i zabiegowych z zakresu endoskopii. Swoje kwalifikacje podnosił podczas wieloletniej praktyki zarówno w szpitalach, jak i poradniach prywatnych (Medicover, Luxmed). Był uczestnikiem licznych kongresów międzynarodowych i krajowych z zakresu gastroenterologii i chorób wewnętrznych. Posiada Certyfikat ukończenia kursu z Zaawansowanych Technik Badań i Zabiegów Endoskopowych oraz Certyfikat w Dziedzinie Ochrony Radiologicznej Pacjenta. Ukończył kurs ECPW w Brukseli, a także podstawowy kurs USG jamy brzusznej Roztoczańskiej Szkoły Ultrasonografii. Ponadto odbył staż z Medycyny Tropikalnej w Madonna University w Nigerii.
