Autoagresja u dzieci
Wielu ludzi gdy słyszy słowo „autoagresja” lub widzą osoby samookaleczające się myśli: „ Po co on to robi?” „Dlaczego nie rozwiąże po prostu swojego problemu”, „Ja to bym zrobił inaczej”, „Lubi to”, „Z własnego wyboru niszczy swoje ciało, chce tylko zwrócić na siebie uwagę”. Czy myślisz podobnie?
Autoagresja to działania, które prowadzą do spowodowania psychicznej lub fizycznej szkody, agresja skierowana na siebie samego. Autoagresja jest pojęciem szerokim i określenie jej granic jest trudne, obejmuje bowiem zachowania zarówno powszechnie uznawane za normalne (np. ćwiczenie ponad swoje możliwości), które powodują jednak pewne deformacje ciała i mogą być przejawem zaburzeń psychicznych, jak i działania uważane za patologiczne (samookaleczenia). Osoba z różnych przyczyn atakuje samą siebie, co powoduje oprócz fizycznych obrażeń, również pogłębienie obecnych już psychicznych problemów.
Rodzaje autoagresji u dzieci
Autoagresja może być bezpośrednia (samookaleczenie, samooskarżanie) oraz pośrednia (jednostka wymusza, prowokuje i poddaje się agresji innych). Występuje także autoagresja werbalna polegająca na zaniżaniu swej samooceny, poprzez wmawianie sobie własnej małej wartości, częstą krytykę siebie i swojego zachowania. Autoagresja niewerbalna zaś to samookaleczenie – uszkodzenie ciała, które może mieć formę powierzchownych lub głębokich ran ciętych, wbijanie ostrych przedmiotów w ciało, połykanie ich, przypalanie, obgryzanie paznokci i opuszków palców, przymus uszkadzania skóry oraz przymus wyrywania sobie włosów.
Przyczyny autoagresji u dzieci
Najczęstszą przyczyną autoagresji jest psychiczny uraz, z którym dziecko nie potrafi sobie emocjonalnie poradzić. Może to być: poniżanie dziecka, ignorowanie jego potrzeb, niewłaściwe postawy rodzicielskie (odrzucenie, zaniedbanie, nadopiekuńczość, nadmierne wymagania, brak akceptacji), trudna sytuacja ekonomiczna rodziny, samotność. Powodem może być również brak rodziców (śmierć, rozwód, pobyt w domu dziecka, szpitalu), molestowanie seksualne, znęcanie się fizyczne i/lub psychiczne.
Ofiara przemocy czuje złość, nienawiść do siebie, bezsilność, a także lęk, wstyd i winę. Wówczas raniąc się, wymierzają sobie karę. Zadawanie sobie bólu fizycznego jest sposobem na przerwanie bólu emocjonalnego, odwrócenie od niego uwagi, rozładowanie napięcia.
Zachowania autoagresywne mogą być związane również z chorobami wrodzonymi. Przy zaobserwowaniu niepokojących objawów autoagresji u dziecka warto udać się na konsultację do specjalisty jakim jest psycholog kliniczny, psychoterapeuta dziecięcy lub udać się do poradni psychologiczno-pedagogicznej lub poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży.
Cele terapii dzieci z autoagresją
Celem terapii powinna być nauka konstruktywnego rozwiązywania problemów – komunikowania swoich potrzeb w społecznie akceptowany sposób, a także bezpiecznego wyrażania negatywnych emocji. Terapia osób autoagresywnych powinna obejmować całą rodzinę, ponieważ obecność tego zaburzenia świadczy zwykle o problemach wewnątrz rodziny. Działalność terapeutyczna to: praca z psychoterapeutą (a czasami z psychiatrą) oraz praca socjoterapeutyczna, mająca poprawić funkcjonowanie jednostki w społeczeństwie.
Efektywna może okazać się terapia poprzez twórczość oraz terapia skierowana na ciało. Terapia behawioralna może pełnić funkcję wspierającą. Leczenie farmakologiczne natomiast występuje wówczas, gdy pojawiają się symptomy depresji lub chorób psychicznych.
Ważne, aby wszelkie zachowania autoagresywne nie były lekceważone. Pozornie niewinne objawy świadczyć mogą o poważnych zaburzeniach lub prowadzić do nich. Ważne jest też wsparcie osób bliskich, zrozumienie i nie piętnowanie osoby za to co robi. Bardzo ważne jest także, by nie wymuszać na dziecku obietnicy, iż nigdy więcej tego nie zrobi, ponieważ jest to poza jego kontrolą, a złamanie obietnicy może mu dać poczucie, iż jest nieskuteczne i pogłębić problemy z nastrojem i samooceną. Także rodzice nie powinni obwiniać siebie nawzajem. Dbajmy o emocje swoje i dzieci.
