Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne jako wsparcie rozwoju dziecka

W polskich szkołach nauczyciele prowadzą nie tylko obowiązkowe zajęcia edukacyjne, wychowawcze i opiekuńcze. Uczniowie mogą korzystać również z zajęć, które są zaprojektowane tak, by skuteczniej odpowiadać na ich indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne. Przykładem takich zajęć są zajęcia korekcyjno-kompensacyjne.

Czym są zajęcia korekcyjno-kompensacyjne?

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne należą do katalogu zajęć specjalistycznych, będących jedną z form pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Zgodnie z rozporządzeniem regulującym ten aspekt działania polskich szkół, pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana jest z uwagi na m.in. niepełnosprawność, niedostostosowane społeczne, zaburzenia zachowania emocji i zachowania, szczególne uzdolnienia, trudności w uczeniu się, niepowodzenia edukacyjne, zaburzenia sprawności językowej, zaniedbania środowiskowe, doświadczenie traumy, kryzysu lub choroby przewlekłej. Adresatem zajęć korekcyjno-kompensacyjnych mogą więc być uczniowie, którzy z jakiegoś powodu zmagają się z trudnościami w opanowywaniu poszczególnych treści edukacyjnych lub określonym obszarze funkcjonowania, najczęściej związanym z nabywaniem nowych umiejętności i wiadomości.

Zgodnie z rozporządzeniem, uczestników takich zajęć w jednej grupie nie może być więcej niż 5. Szkoła ma obowiązek zapewnić możliwość uczestnictwa w zajęciach uczniom, którzy posiadają takie zalecenie w dokumencie poradni psychologiczno-pedagogicznej, np. orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego lub opinii w sprawie objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Brak takiego dokumentu nie wyklucza jednak możliwości korzystania z zajęć korekcyjno-kompensacyjnych – do dyrektora szkoły mogą o nie zawnioskować rodzice, nauczyciele/opiekunowie lub pełnoletni uczeń, jeżeli uznają, iż jest taka potrzeba.

Godzinowy wymiar zajęć dla danego ucznia ustala dyrektor, kierując się możliwościami szkoły w tym zakresie. Zgodnie z rozporządzeniem, godzina zajęć korekcyjno-kompensacyjnych trwa 45 minut; można ją realizować w czasie krótszym lub dłuższym, dostosowanym do indywidualnych potrzeb ucznia, z zachowaniem łącznego tygodniowego wymiaru zajęć. Uczestnictwo w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych w szkole jest nieodpłatne i dobrowolne – rodzice/opiekunowie lub pełnoletni uczeń nie muszą wyrażać zgody na zajęcia zaproponowane przez szkołę. Dyrektor ma obowiązek pisemnie poinformować o przydzielonych formach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w tym zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych.

Jak prowadzić zajęcia korekcyjno-kompensacyjne?

O istocie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych wiele mówi sama ich nazwa – są to działania, które opierają się na korekcie funkcji sprawiających uczniowi najwięcej kłopotów i kompensowaniu doświadczanych trudności przez lepiej rozwinięte umiejętności. Z tego względu, podstawą planowania działań w ramach zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, podobnie jak innych zajęć specjalistycznych, jest diagnoza potrzeb i możliwości podopiecznego, jego mocnych i słabszych stron. Dzięki przeprowadzonej diagnozie dowiemy się, które z obszarów funkcjonowania ucznia stanowią dobry punkt wyjścia do pracy i możemy się na nich oprzeć, a które wymagają usprawniania, rozwijania i doskonalenia. Planując zajęcia, bazujemy na danych z diagnozy i uwzględniamy zalecenia poradni wyszczególnione w orzeczeniu lub opinii.

Pracując na podstawie dokumentu, często znajdziemy w nim takie cele do pracy, jak:
• rozwijanie percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej
• doskonalenie analizy i syntezy słuchowej
• rozwijanie sprawności grafomotorycznej
• stymulowanie rozwoju procesów poznawczych
• ćwiczenie i doskonalenie umiejętności czytania, pisania, umiejętności matematycznych
• wspieranie funkcjonowania uwagi.

Powyższe cele możemy realizować poprzez dobór ćwiczeń i metod, również z użyciem nowoczesnych technologii. Korzystając z powszechnie dostępnych narzędzi multimedialnych, takich jak Kahoot czy Pszczółka, możemy uatrakcyjnić zajęcia i dostosowywać je do potrzeb podopiecznych. Wykorzystanie multimediów nie może jednak zastąpić metod opartych na aktywnym działaniu i ruchu – są one podstawą dla uczenia się i rozwoju, a im młodsze dziecko, tym większe znaczenie ma poznawanie wielozmysłowe i bezpośrednie doświadczanie. Tutaj mamy do dyspozycji zarówno metody, które weszły już do kanonu terapii i są w użyciu od wielu lat, takie jak Metoda Dobrego Startu, System Motoryczno-Percepcyjny Kepharta, Metoda 18 Struktur Wyrazowych, jak i nowsze propozycje, a wśród nich SensoGimnastyka Mózgu, Teoria Poliwagalna, Metoda Krakowska czy Kinezjologia Edukacyjna. Na wielu młodych ludzi motywująco działają również gry ruchowe, terenowe, łamigłówki umysłowe, rebusy, PUS-y, labirynty, puzzle, podchody, gry karciane czy planszowe.

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne realizujemy zgodnie z zasadami sztuki terapeutycznej, takimi jak:

• stopniowanie trudności,
• przeplatanie ćwiczeń usprawniających zaburzone funkcje ze wzmacniającymi lepiej rozwinięte,
• uwzględnianie zainteresowań ucznia,
• indywidualizacja,
• ciągłość i systematyczność,
• życzliwa atmosfera i pomoc (udzielana do momentu, w którym uczeń jest w stanie samodzielnie wykonać zadanie),
• wspomniane wyżej aktywne działanie i wielozmysłowość.

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w pigułce – o czym należy pamiętać?

• Organizujemy je dla uczniów posiadających wskazanie poradni psychologiczno-pedagogicznej lub na wniosek nauczyciela/rodzica/opiekuna – w zależności od możliwości szkoły.
• Mogą okazać się szczególnie przydatne dla uczniów doświadczających trudności w uczeniu się.
• Grupa uczestników zajęć liczy do 5 osób, godzina zajęć trwa 45 minut.
• Są dobrowolne i nieodpłatne.
• Opierają się na korekcie słabiej rozwiniętych obszarów funkcjonowania ucznia i kompensowanie ich lepiej funkcjonującymi.
• Punktem wyjścia do pracy jest analiza wskazań z dokumentu, jeżeli uczeń go posiada, oraz diagnoza mocnych i słabszych stron.
• Planując zajęcia, realizujemy cele wskazane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną, uwzględniamy wyniki diagnozy, wykorzystujemy mocne strony ucznia, dobieramy ćwiczenia pozwalające rozwinąć obszary słabiej funkcjonujące.
• Zajęcia dobrze jest rozpocząć od porcji ruchu, która pobudza mózg do pracy (sprawdzą się tutaj różnego rodzaju ćwiczenia naprzemienne, zumba dla dzieci czy ćwiczenia z zakresu Body2brain); podczas zajęć wykorzystujemy ćwiczenia rozwijające funkcje, których działanie chcemy usprawnić; muszą również pojawić się zadania budujące u ucznia poczucie sukcesu. Zajęcia warto zakończyć elementem relaksacji lub ulubionymi grami. Dziękujemy uczestnikom zajęć za ich zaangażowanie i doceniamy wysiłek włożony w wykonanie zadań.

Bibliografia:

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1798)
• https://portal.librus.pl/artykuly/zajecia-korekcyjno-kompensacyjne-co-warto-wiedziec, dostęp z dnia 24.08.2025 r.
• A. Borowska-Kociemba, M. Krukowska, Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne. Karty pracy dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, wyd. Harmonia, Gdańsk 2023
• K. Michalec, Głowy łamanie. 100 ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych dla uczniów klas I-III, wyd. Harmonia, Gdańsk 2023
• A. Radwańska, Terapia pedagogiczna. Scenariusze zajęć. Poradnik dla terapeuty i nauczyciela, wyd. Difin SA, Warszawa 2018
  

Autor: Urszula Wesół – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli