Zalecenie to opiera się na systematycznym przeglądzie i metaanalizie 15 kontrolowanych badań z randomizacją (RCT), które wykazały, iż błonnik rozpuszczalny może przynieść korzyści pacjentom z IBS. Błonnik nierozpuszczalny nie poprawia znacząco objawów IBS oraz może nasilać wzdęcia i bóle brzucha.
Zespół jelita nadwrażliwego to powszechnie diagnozowane zaburzenie interakcji jelita–mózg, które może mieć istotny wpływ na jakość życia. W wieloczynnikowej patogenezie IBS odgrywają rolę: zaburzona mikrobiota jelitowa, wzrost przepuszczalności jelit i aktywacja immunologiczna błony śluzowej, zaburzenia czucia trzewnego, zmieniona ruchliwość jelit, interakcje mózgowo-jelitowe. Większość terapii stosowanych w IBS poprawia ogólne objawy u mniej niż połowy pacjentów, z zyskiem terapeutycznym większym o 7–15 proc. w porównaniu z placebo.
Większość pacjentów z IBS kojarzy występowanie objawów żołądkowo-jelitowych z rodzajem spożywanego pokarmu. Coraz więcej dowodów naukowych przemawia za czasowym wprowadzeniem modyfikacji dietetycznych, takich jak dieta low FODMAP, czy na stałe diety bogatej w błonnik rozpuszczalny jako podstawowego leczenia objawów IBS.
American Gastroenterological Association (AGA) opublikowało w marcu 2022 r. aktualizację wytycznych dotyczących praktyki klinicznej, której celem jest przedstawienie zaleceń odnoszących się do roli diety w leczeniu IBS. Zalecenia w zakresie najlepszych praktyk zostały opracowane na podstawie przeglądu istniejącej literatury w połączeniu z opinią ekspertów, aby zapewnić oparte na faktach (EBM), praktyczne porady dotyczące roli diety w leczeniu pacjentów z IBS. Jedynie trzy rodzaje diet są rekomendowane pacjentom z IBS: dieta low FODMAP, dieta ze zwiększoną zawartością błonnika rozpuszczalnego oraz zalecenia dietetyczne NICE.
Istotne jest wykluczenie zaburzonych zachowań żywieniowych i zaburzeń odżywiania przed wprowadzeniem restrykcyjnej diety. jeżeli to możliwe, ścisła kooperacja z dietetykiem klinicznym może pomóc zoptymalizować wyniki. Konkretne interwencje dietetyczne powinny być podejmowane czasowo. jeżeli nie ma odpowiedzi klinicznej, interwencja dietetyczna powinna zostać porzucona na rzecz innego postępowania, na przykład innej diety, leków lub innej formy terapii. Chociaż badania obserwacyjne wykazały, iż większość pacjentów z IBS odczuwa subiektywną poprawę dzięki diecie bezglutenowej, to badania RCT przyniosły niejednoznaczne wyniki.
Dieta low FODMAP jest w tej chwili najsilniej opartą na dowodach interwencją dietetyczną w przypadku IBS. Składa się ona z następujących 3 faz:
1) eliminacji/ograniczenia produktów FODMAP (nie dłużej niż 4–6 tygodni),
2) ponownego wprowadzenia (reintrodukcji) tych pokarmów (6–10 tygodni),
3) personalizacji opartej na wynikach ponownego wprowadzenia.
Jeśli objawy nie uległy poprawie w pierwszej fazie diety, restrykcje FODMAP należy przerwać, a pacjent powinien przejść do innej opcji leczenia. Tylko pacjenci, którzy zareagowali na fazę eliminacji, mogą przejść do fazy drugiej, czyli ponownego wprowadzenia FODMAP. Podczas tej fazy ograniczanie FODMAP jest kontynuowane, a jednocześnie stosuje się prowokację pokarmami zawierającymi pojedynczy FODMAP spożywanymi w rosnących ilościach w ciągu 3 dni. Przez cały czas rejestrowane są reakcje. W ten sposób każdy pacjent z IBS zyskuje zrozumienie swoich specyficznych tolerancji i nietolerancji. Informacje te są następnie wykorzystywane w fazie trzeciej – personalizacji – do dywersyfikacji spożycia FODMAP i opracowania zindywidualizowanego planu dietetycznego do długotrwałego stosowania. Próby reintrodukcji z podwójnie ślepą próbą zidentyfikowały fruktany, mannitol i galaktooligosacharydy jako FODMAP, które najczęściej wywołują nawracające objawy u pacjentów z IBS.
Porady dotyczące zdrowego odżywiania opisane w wytycznych NICE Excellence Guidelines są również korzystne dla pacjentów z IBS.
Błonnik pokarmowy jest definiowany jako węglowodan, który nie jest wchłaniany ani trawiony w jelicie cienkim i którego stopień polimeryzacji wynosi 3 lub więcej jednostek monomerycznych.
FDA zaleca, aby wszyscy codziennie spożywali 25–35 g błonnika. Błonnik rozpuszczalny znajduje się w psyllium, łupinach babki płesznik, błonniku kukurydzianym, polikarbofilu wapnia, metylocelulozie, otrębach owsianych oraz miąższu owoców i warzyw, a błonnik nierozpuszczalny w otrębach pszennych, pełnych ziarnach oraz skórkach i nasionach owoców i warzyw.
Niedawna metaanaliza oceniająca 5 badań dotyczących łupin babki jajowatej (ispagul) nie wykazała korzyści w zakresie całkowitych objawów IBS w porównaniu z placebo. Wybór błonnika rozpuszczalnego powinien być dokonany szczególnie wśród pacjentów z IBS z przewagą zaparć (IBS-C). Najlepszą opcją dla pacjentów z IBS jest codzienne spożywanie rozpuszczalnego, probiotycznego błonnika, który nie powodowałby nasilenia wzdęć i biegunki.
