W trakcie pandemii grafen stał się popularnym tematem teorii spiskowych. Miał być składnikiem szczepionek przeciw COVID-19, a następnie tabletek z jodkiem potasu. Tym razem różne wpisy w mediach społecznościowych twierdzą, iż jest on obecny w popularnym leku na przeziębienie. Dowodem na stawianą tezę ma być fakt, iż nadruk znajdujący się na tabletkach jest przyciągany przez magnes. Podobnie jak w poprzednich przypadkach, doniesienia te są całkowicie fałszywe, a substancją wykazującą adekwatności magnetyczne jest tlenek żelaza stosowany jako barwnik.
Fałsz
Więcej o naszym systemie oceniania:Gripex Max
Wpisy sugerujące obecność grafenu w Gripexie pojawiły się głównie na Twitterze (1, 2) oraz na Facebooku (1, 2, 3, 4). Dowodem na to miałoby być reagowanie nadruku na pole magnetyczne.
źródło: TwitterZe składem Gripexu można zapoznać się, czytając ulotkę lub Charakterystykę Produktu Leczniczego (ChPL). W jego składzie nie ma grafenu. Substancjami aktywnymi leku są paracetamol, chlorowodorek pseudoefedryny i bromowodorek dekstrometorfanu.
Dodatkowo rdzeń tabletki tworzą powidon, celuloza mikrokrystaliczna, skrobia żelowana, krospowidon, krzemionka koloidalna bezwodna i kwas stearynowy. Są to substancje odpowiadające za lepkość i wiązanie produktu, jego wypełnienie, zapobieganie zbrylaniu, a także przyspieszające jego rozkład w układzie pokarmowym (co wpływa na dostępność substancji leczniczej).
Otoczka leku zawiera hypromelozę, dwutlenek tytanu (E 171), tartrazynę (E 102) i makrogol 400. Do nadrukowania nazwy handlowej użyto tuszu Opacode Black S-1-17823 (skład: szelak, tlenek żelaza (E 172), alkohol N-butylowy, alkohol izopropylowy, wodorotlenek amonu, glikol propylenowy). To właśnie tlenek żelaza odpowiada za reakcję nadruku na pole magnetyczne.
Wszechobecny grafen
Wcześniej użytkownicy twierdzili, iż substancja ta znajduje się również w węglu aktywowanym (1) i nurofenie (1, 2). Ten ostatni przypadek opisywała redakcja Reutersa. Podobnie jak w przypadku Gripexu i węgla aktywowanego, Nurofen zawiera w swoim składzie tlenek żelaza.
źródło: Facebook
źródło: FacebookCzy tlenek żelaza jest szkodliwy?
Barwniki na bazie tlenków żelaza dają szeroką gamę kolorów: od żółtego i pomarańczowego przez czerwony i brązowy po czarny. Są popularne ze względu na swoją niską cenę, stabilność chemiczną oraz brak toksyczności – są nierozpuszczalne w wodzie i słabo wchłanialne (pomiędzy 0,01% a 2,4%).
Toksyczność substancji zależy ściśle od przyjętej dawki. Dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) dla tlenku żelaza wynosi 0,5 mg/kg masy ciała. W badaniach na szczurach LD50 (medialną dawkę śmiertelną) określono powyżej 10 g/kg. Dla przeciętnego człowieka byłaby to dawka przekraczająca pół kilograma.
Omnia sunt venena, nihil est sine veneno. Sola dosis facit venenum (Paracelsus)
Tłumaczenie:
Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni truciznę (Paracelsus)
Należy pamiętać, iż choćby woda przyjęta w nadmiarze może prowadzić do zaburzeń wodno-elektrolitowych, w tym głównie do hiponatremii (obniżony poziom sodu w surowicy). W wyniku zatrucia wodnego może dojść do śmiertelnego w skutkach obrzęku mózgu. Dlatego rozważania na temat szkodliwości danej substancji powinny być poruszane w kontekście dawki. W postach dezinformujących na tematy medyczne takich informacji najczęściej nie znajdziemy.
Grafen popularnym tematem teorii spiskowych
Teorie spiskowe, w których bohaterem był grafen, stały się popularne po wybuchu pandemii COVID-19. O jego obecności w szczepionkach przekonywał nieżyjący już Zbigniew Hałat (polecamy lekturę naszego wcześniejszego tekstu pt. Zbigniew Hałat twierdzi, iż w szczepionkach jest grafen. To nieprawda). Narracja ta była częścią teorii spiskowej mówiącej o depopulacji ludzkości, a grafen rzekomo zawarty w szczepionkach miał być wykorzystywany do kontroli ludzkości poprzez nadajniki 5G.
W drugiej połowie zeszłego roku, w związku z działaniami wojskowymi prowadzonymi w rejonie Zaporoskiej Elektrowni Atomowej, MSWiA podjęło decyzję o przekazaniu Państwowej Straży Pożarnej tabletek zawierających jodek potasu. Była to standardowa procedura stosowana na wypadek wystąpienia ewentualnego zagrożenia radiacyjnego. Wówczas również pojawiła się narracja o grafenie w tabletkach mająca na celu zniechęcić obywateli do profilaktyki jodowej i podważyć zaufanie do władz państwowych.
Podsumowanie
Gripex Max, podobnie jak występujące w innych narracjach Nurofen, Węgiel Aktywowany, szczepionki przeciw COVID-19 i jodek potasu, nie zawiera w swoim składzie grafenu. Za reakcję na pole magnetyczne odpowiada tlenek żelaza zawarty w tuszu, którym wykonano nadruk. Jest to barwnik powszechnie stosowany w produktach leczniczych. Narracje dotyczące grafenu mają za zadanie obniżyć zaufanie do firm farmaceutycznych, władz państwowych i lekarzy. Mimo iż dezinformacja o rzekomo niebezpiecznej substancji w popularnym leku na przeziębienie nie wydaje się niebezpieczna, sprawia ona, iż jej odbiorca jest bardziej podatny na dezinformację w innych tematach, jak np. szczepionki czy wojna w Ukrainie. Treści takie polaryzują też obywateli, wywołując podziały społeczne.
Źródła:
ChPL: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/19586/characteristic
Ceneo: https://www.ceneo.pl/123180773#tab=spec
Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14356007.n20_n02
EFSA: https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.2903/j.efsa.2015.4317
INCHEM: https://inchem.org/documents/jecfa/jeceval/jec_1137.htm
diagnostyka: https://diag.pl/pacjent/artykuly/hiponatremia-czyli-niedobor-sodu-jak-uzupelnic-sod-w-organizmie/
Scientific American: https://www.scientificamerican.com/article/strange-but-true-drinking-too-much-water-can-kill/
