Dlaczego dłonie i stopy marzną?
Kiedy temperatura otoczenia spada, organizm uruchamia mechanizmy obronne, które mają na celu ochronę najważniejszych narządów. Naczynia krwionośne w dłoniach i stopach ulegają skurczowi (wazokonstrykcji), który ogranicza dopływ krwi do obwodowych części ciała. Dzięki temu więcej ciepła trafia do serca, mózgu i płuc — struktur kluczowych dla przeżycia. Skóra kończyn staje się wówczas chłodna, a czasem wręcz lodowata, ale to efekt uboczny działania systemu, który priorytetowo traktuje centralne obszary ciała.
U osób starszych ten mechanizm działa mniej efektywnie. Z wiekiem układ nerwowy i naczyniowy traci elastyczność, a zdolność do szybkiego reagowania na zmiany temperatury słabnie. Badania przeprowadzone w 1997 roku przez U.S. Army Research Institute of Environmental Medicine wykazały, iż reakcje naczyniowe na zimno u seniorów są opóźnione i mniej wydajne niż u osób młodych, a to niestety zwiększa ryzyko wychłodzenia kończyn. Dodatkowo, zmniejszona aktywność układu współczulnego sprawia, iż organizm starszej osoby nie potrafi tak skutecznie regulować przepływu krwi w odpowiedzi na zimno.Reklama
Istotną rolę odgrywa również zmiana składu ciała. Z wiekiem maleje masa mięśniowa oraz ilość podskórnej tkanki tłuszczowej — naturalnych warstw izolacyjnych, które chronią organizm przed utratą ciepła. Seniorzy mają więc fizjologicznie słabszą "barierę termiczną". W 2012 roku naukowcy Montreal Heart Institute i University of Ottawa dowiedli, iż u osób starszych zmniejsza się aktywność receptorów skórnych odpowiedzialnych za odbiór bodźców termicznych. W efekcie organizm reaguje wolniej na spadek temperatury, a procesy termoregulacyjne stają się mniej skuteczne, co potęguje uczucie zimna w kończynach.
Kiedy zimne dłonie i stopy mogą oznaczać chorobę?
Zimne dłonie i stopy nie zawsze są niewinnym skutkiem chłodnej pogody. U części osób mogą być sygnałem poważniejszych zaburzeń zdrowotnych, zwłaszcza jeżeli objawom towarzyszy ból, drętwienie, zmiana koloru skóry czy przewlekłe zmęczenie. Mogą być oznaką:
choroby naczyń obwodowych i miażdżyca: zwężenie tętnic przez blaszkę miażdżycową ogranicza dopływ krwi do kończyn. Objawia się to nie tylko zimnem, ale także mrowieniem, drętwieniem czy bólem przy chodzeniu. Wytyczne American Heart Association i American College of Cardiology z 2016 roku jednoznacznie wskazują, iż uczucie zimnych stóp może być jednym z objawów niedokrwienia kończyn dolnych;zespół Raynauda i zaburzenia mikrokrążenia: to charakterystyczne napadowe zwężanie drobnych naczyń krwionośnych pod wpływem zimna lub stresu. Palce bledną, sinieją, a następnie czerwienieją, czemu towarzyszy ból i mrowienie. Mayo Clinic opisuje ten stan jako jedno z najczęstszych zaburzeń naczyniowych u młodych kobiet, ale objawy mogą nasilać się także u seniorów. Jak podkreśla Ariane L. Herrick w przeglądzie opublikowanym w Nature Reviews Rheumatology wtórna postać Raynauda może być związana z chorobami autoimmunologicznymi i może prowadzić do poważniejszych powikłań, takich jak owrzodzenia palców;neuropatie, cukrzyca, tarczyca i anemia: uszkodzenia nerwów obwodowych, np. w przebiegu cukrzycy, chorób tarczycy czy przewlekłej niewydolności nerek, mogą powodować zaburzenia czucia i fałszywe odczucie zimna, choćby jeżeli skóra nie jest wychłodzona. Z kolei niedoczynność tarczycy spowalnia metabolizm, zmniejszając produkcję ciepła w organizmie. Anemia również może nasilać problem — niedobór czerwonych krwinek ogranicza transport tlenu, przez co tkanki szybciej "odczuwają" chłód.
Warto również wspomnieć o tzw. zespole Flammera. To mniej znana, ale coraz częściej opisywana jednostka chorobowa związana z pierwotną dysregulacją naczyń. Osoby z tym zespołem mają skłonność do zimnych dłoni i stóp, niskiego ciśnienia tętniczego oraz nadwrażliwości na bodźce, takie jak stres czy chłód. Badania prowadzone w 2017 roku na University of Basel wykazały, iż zespół Flammera wiąże się z zaburzeniami mikrokrążenia i może zwiększać ryzyko rozwoju jaskry normalnego ciśnienia, czyli postaci choroby, w której dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego mimo prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Jak poprawić krążenie i utrzymać ciepło?
Uczucie zimnych dłoni i stóp to problem, który dotyka wielu osób, zwłaszcza w starszym wieku. Choć najprostszym odruchem jest sięgnięcie po grube skarpety czy dodatkowy koc, to nie zawsze wystarczy. Aby naprawdę poradzić sobie z tym zjawiskiem, trzeba zadbać o sprawne krążenie krwi i wspierać naturalne mechanizmy termoregulacji organizmu.
Ruch i aktywność fizyczna
Regularne ćwiczenia to najprostszy sposób na pobudzenie krążenia. Nie musi to być intensywny trening - wystarczą codzienne spacery, proste ćwiczenia rozciągające czy krążenia stopami podczas siedzenia. choćby 10-15 minut ruchu dziennie poprawia przepływ krwi w kończynach i zmniejsza ryzyko ich wychłodzenia.
Spacery - najlepiej w umiarkowanym tempie, codziennie.Ćwiczenia w domu - lekkie przysiady, unoszenie nóg, rozciąganie.Aktywność w ciągu dnia - wstawanie co godzinę, by rozruszać mięśnie i pobudzić krążenie.
Dieta i nawodnienie
To, co jemy i pijemy, ma bezpośredni wpływ na kondycję naczyń krwionośnych. Produkty bogate w żelazo i witaminę B12 wspierają produkcję czerwonych krwinek, a kwasy omega-3 poprawiają elastyczność ścian naczyń. Antyoksydanty i polifenole obecne w warzywach, owocach czy zielonej herbacie chronią śródbłonek przed uszkodzeniami. Równie ważne jest odpowiednie nawodnienie - odwodnienie zwiększa lepkość krwi, utrudniając jej swobodny przepływ.
Żelazo i B12 - mięso, rośliny strączkowe, jaja.Kwasy omega-3 - tłuste ryby morskie, siemię lniane, orzechy włoskie.Polifenole i antyoksydanty - jagody, zielona herbata, oliwa z oliwek.Woda - minimum 1,5-2 litry dziennie, w zależności od masy ciała i aktywności.
Termoregulacja i codzienne nawyki
Seniorzy powinni unikać zarówno wychłodzenia, jak i przegrzewania, które paradoksalnie może nasilać wrażliwość na zimno. Pomocne są ciepłe kąpiele stóp, delikatny masaż czy stosowanie warstwowej odzieży z naturalnych materiałów. Warto też pamiętać, iż palenie tytoniu i nadmiar kofeiny powodują skurcz naczyń, który dodatkowo pogarsza problemy z krążeniem.
Ciepłe okłady i kąpiele stóp - 10-15 minut w wodzie o temperaturze ok. 37-39°C.Masaż kończyn - poprawia mikrokrążenie i daje uczucie rozluźnienia.Warstwowe ubranie - wełna, bawełna, bambus; zimą rękawice wewnętrzne (cienkie, przylegające do dłoni) i zewnętrzne, np. skórzane, softshellowe, narciarskie).Unikanie używek - ograniczenie nikotyny i kofeiny.
Coraz więcej uwagi poświęca się także metodom wspierającym mikrokrążenie poprzez kontrolowane ogrzewanie skóry. Badania opublikowane w 2017 roku przez University of Basel sugerują, iż manipulacja temperaturą skóry może poprawiać perfuzję i wspierać autoregulację naczyń. Choć badania te dotyczyły głównie pacjentów z dysregulacją naczyniową, wnioski mogą mieć znaczenie także dla osób starszych, u których mikrokrążenie naturalnie słabnie.
Naturalne sposoby i domowe triki na zimne stopy i dłonie
Najbardziej intuicyjnym sposobem jest ogrzewanie kończyn. Ciepłe kąpiele stóp z dodatkiem soli Epsom (siarczanu magnezu) rozluźniają mięśnie i jednocześnie poprawiają mikrokrążenie. Woda powinna być ciepła, ale nie gorąca - zbyt wysoka temperatura może wywołać odwrotny efekt i podrażnić naczynia. Pomocne są również termofory czy ogrzewacze chemiczne, szczególnie w zimowe spacery. Skuteczne bywa też stopniowe ogrzewanie - najpierw łydek i ramion, a dopiero potem dłoni i stóp. Dzięki temu naczynia krwionośne nie doświadczają nagłego szoku termicznego.
Niektóre rośliny mają adekwatności rozgrzewające, które można wykorzystać zarówno zewnętrznie, jak i od wewnątrz. Olejek imbirowy czy miętowy,rozcieńczony w oleju bazowym, może być stosowany do masażu dłoni i stóp - poprawia ukrwienie i daje przyjemne uczucie ciepła. Z kolei napary z imbiru, cynamonu czy goździków działają rozgrzewająco od środka, a dodatkowo wspierają odporność. Należy jednak zachować umiar, ponieważ zbyt duże ilości przypraw korzennych mogą podrażniać żołądek.
Rękawiczki wodoodporne podczas mycia naczyń chronią dłonie przed zimną wodą, która potęguje uczucie chłodu. Warstwowe ubranie z naturalnych materiałów, takich jak wełna czy bawełna, zapewnia lepszą izolację i pozwala regulować temperaturę w zależności od warunków. Luźne obuwie i skarpety z naturalnych włókien zapobiegają uciskowi, który ogranicza krążenie. Powinniśmy również unikać długiego siedzenia w jednej pozycji - już samo unoszenie nóg na kilka minut poprawia odpływ i dopływ krwi.
Te metody nie zastąpią diagnostyki lekarskiej, ale mogą być cennym wsparciem w codziennym życiu. jeżeli jednak zimne dłonie i stopy utrzymują się mimo stosowania domowych trików, powinniśmy potraktować to jako sygnał ostrzegawczy i skonsultować się z lekarzem.
Kiedy powinniśmy reagować i kiedy jest to normalne?
Zimne dłonie i stopy u osób starszych to zjawisko częste i w wielu przypadkach całkowicie fizjologiczne. Organizm wraz z wiekiem traci część naturalnej izolacji cieplnej, a naczynia krwionośne reagują wolniej na zmiany temperatury. Dlatego sporadyczne uczucie chłodu - po spacerze w zimny dzień czy po dłuższym siedzeniu w bezruchu - nie musi być powodem do niepokoju. W takich sytuacjach wystarczy zadbać o ruch, odpowiednie ubranie i nawodnienie, by przywrócić komfort cieplny.
Są jednak objawy, które powinny zwrócić uwagę i skłonić do konsultacji lekarskiej. Alarmujące sygnały to przede wszystkim:
nagłe zmiany koloru skóry - bladość, sinica lub czerwone plamy,ból, mrowienie czy drętwienie kończyn,rany lub owrzodzenia, które trudno się goją,nagła zmiana temperatury - np. palce były ciepłe, a bez wyraźnej przyczyny stają się lodowate,objawy ogólnoustrojowe - przewlekłe zmęczenie, duszności, utrata masy ciała, podwyższone ciśnienie lub objawy niedoczynności tarczycy.
W takich przypadkach lekarz może zlecić szereg badań, które pomagają ustalić przyczynę problemu. Najczęściej obejmują one morfologię krwi w kierunku anemii, oznaczenie TSH i hormonów tarczycy w celu wykluczenia niedoczynności, pomiar poziomu glukozy przy podejrzeniu cukrzycy i neuropatii. Konieczne może być także badanie USG Doppler naczyń pozwalające ocenić przepływ krwi i ewentualne zwężenia tętnic, a także testy neurologiczne, gdy istnieje podejrzenie uszkodzenia nerwów obwodowych.
Warto podkreślić, iż wczesna diagnostyka ma ogromne znaczenie. Badania prowadzone na University of Pisa w 2018 roku potwierdziły, iż u pacjentów z niedoczynnością tarczycy objaw zimnych kończyn często poprzedzał inne symptomy. Natomiast informacje przedstawione przez Mayo Clinic wskazują, iż w zespole Raynauda zmiana koloru palców i ból przy ogrzewaniu mogą być pierwszym sygnałem chorób autoimmunologicznych.
Źródła: ResearchGate
CZYTAJ TEŻ:
