Po co zmieniamy czas z zimowego na letni?
Zmiana czasu ma swoje korzenie w idei oszczędzania energii oraz efektywniejszego wykorzystywania światła słonecznego. Koncepcję tę po raz pierwszy zaproponował Benjamin Franklin w XVIII wieku, sugerując, iż przesunięcie godzin aktywności pozwoliłoby na lepsze dostosowanie się do naturalnych cykli dnia. Powszechne wprowadzenie zmiany czasu nastąpiło jednak dopiero w XX wieku - początkowo w czasie wojen światowych, a później jako element strategii energetycznej.
w tej chwili wielu naukowców i polityków podważa sensowność tego rozwiązania. Współczesne badania wskazują, iż oszczędności energii są marginalne, a negatywne skutki dla zdrowia przewyższają potencjalne korzyści. W związku z tym wiele państw zrezygnowało już z tej praktyki, a Unia Europejska od kilku lat debatuje nad jej całkowitym zniesieniem.Reklama
Jak zmiana czasu może wpłynąć na stan zdrowia?
Ludzki organizm funkcjonuje zgodnie z rytmem dobowym, który reguluje procesy fizjologiczne - od cyklu snu i czuwania, po temperaturę ciała, wydzielanie hormonów czy metabolizm. Zmiana czasu, choć z pozoru niewielka, zaburza tę naturalną równowagę, co może prowadzić do szeregu niepożądanych konsekwencji zdrowotnych.
Naukowcy podkreślają, iż nasz wewnętrzny zegar biologiczny (regulowany przez tzw. geny zegarowe, takie jak PER, CRY czy BMAL1) nie jest elastyczny i dostosowuje się do nowych warunków z pewnym opóźnieniem. Oznacza to, iż po zmianie czasu przez kilka dni - a u niektórych choćby tygodni - możemy odczuwać zmęczenie, zaburzenia koncentracji czy pogorszenie samopoczucia.
Senność i zmęczenie
Najczęściej obserwowanym skutkiem zmiany czasu jest pogorszenie jakości snu. Badania wykazują, iż po przejściu na czas letni średni czas snu w pierwszych dniach skraca się o 40-60 minut, a pełna adaptacja może trwać choćby tydzień. To z kolei wpływa na poziom melatoniny i kortyzolu, co może prowadzić do problemów z koncentracją, osłabienia odporności, a choćby stanów depresyjnych.
Wzrost ryzyka chorób serca i udarów
Zmiana czasu może także mieć poważne konsekwencje dla układu sercowo-naczyniowego. Przeprowadzona przez zespół włoskich naukowców duża analiza danych wykazała, iż ryzyko zawału serca wzrasta o ok. 5 proc. w ciągu pierwszego tygodnia po przejściu na czas letni. Z kolei liczba przypadków udarów w tym okresie wzrasta o 8 proc.
Przyczyną tego zjawiska jest nagłe zaburzenie rytmu dobowego, które prowadzi do wzrostu poziomu kortyzolu, adrenaliny i innych hormonów stresu. U osób zmagających się z nadciśnieniem czy miażdżycą może to zwiększyć ryzyko wystąpienia epizodów sercowo-naczyniowych.
Wpływ zmiany czasu w zdrowie psychiczne
Zmiana czasu może także negatywnie oddziaływać na psychikę. Badania wykazały, iż w pierwszych tygodniach po zmianie czasu o 11 proc. wzrasta liczba diagnozowanych przypadków depresji, szczególnie u osób, które wcześniej zmagały się z zaburzeniami nastroju.
Zakłócenie rytmu snu i nagła zmiana harmonii organizmu mogą prowadzić do wzmożonego uczucia zmęczenia, drażliwości, a u niektórych osób choćby do stanów lękowych.
Kto jest najbardziej narażony na konsekwencje zdrowotne zmiany czasu?
Choć większość osób odczuwa jedynie krótkotrwałe skutki zmiany czasu, niektóre grupy są na nie szczególnie podatne. Dotyczy to przede wszystkim:
osób starszych - ich organizm wolniej adaptuje się do zmian w rytmie dobowym, co może skutkować dłuższym okresem bezsenności i pogorszeniem samopoczucia;osób zmagających się z chorobami serca - zmiany w wydzielaniu hormonów stresu mogą nasilić problemy kardiologiczne;osób z zaburzeniami snu - każda zmiana harmonii snu może prowadzić do zaostrzenia bezsenności i problemów ze snem;pracowników zmianowych - ich rytm dobowy jest już wystarczająco rozregulowany, a zmiana czasu dodatkowo utrudnia adaptację.
Czy można przygotować się do zmiany czasu?
Tak, można przygotować się do zmiany czasu i warto to zrobić, aby zmniejszyć dolegliwości z nią związane. Jednym z najskuteczniejszych sposobów jest stopniowe przesuwanie godzin snu - zamiast nagłego przeskoku o godzinę, można zacząć kłaść się spać i wstawać o 15-20 minut wcześniej przez kilka dni przed zmianą. W ten sposób dasz organizmowi czas na dostosowanie się do nowego rytmu dobowego. Po co to robić? Aby nie doświadczyć nagłego uczucia zmęczenia.
Czynnikiem regulującym zegar biologiczny jest światło, dlatego warto zadbać o jak największą ekspozycję na światło dzienne, zwłaszcza rano. Poranny spacer lub choćby kilka minut przy otwartym oknie mogą pomóc w synchronizacji rytmu dobowego. Z kolei wieczorem warto unikać sztucznego światła niebieskiego emitowanego przez ekrany telefonów, komputerów i telewizorów, ponieważ zaburza ono produkcję melatoniny - hormonu odpowiedzialnego za sen.
Do letniej zmiany czasu możesz się przygotować również dzięki odpowiedniej diety. Spożywanie ciężkich posiłków tuż przed snem może utrudniać zasypianie i pogarszać jakość snu, podobnie jak picie kawy, herbaty czy alkoholu wieczorem. Znacznie lepszym rozwiązaniem będzie lekkostrawna kolacja oraz relaksujące rytuały, takie jak ciepła herbata z melisy, czytanie książki lub kąpiel.
Wiosna to najlepszy moment na to, by więcej się ruszać. Aktywność fizyczna może pomóc w przystosowaniu się do nowego czasu, ale warto pamiętać, by intensywne ćwiczenia wykonywać raczej w godzinach porannych lub popołudniowych, ponieważ wieczorna aktywność może pobudzać organizm i utrudniać zasypianie.
Odpowiednie warunki w sypialni też mają znaczenie dla jakości snu. Dobrze przewietrzone pomieszczenie, wygodny materac, cisza i zaciemnienie to elementy, które mogą znacząco poprawić nocną regenerację. Unikaj drzemek w ciągu dnia, zwłaszcza dłuższych niż 20 minut, bo wieczorem możesz mieć trudności z zasypianiem.
Świadome podejście do zmiany czasu i odpowiednie przygotowanie organizmu mogą sprawić, iż jej skutki nie będą tak dotkliwe. Dzięki wprowadzeniu kilku prostych nawyków można skutecznie zredukować zmęczenie, poprawić jakość snu i ułatwić sobie przejście na nowy rytm dobowy.
Źródło:
https://www.mdpi.com/2077-0383/8/3/404.
CZYTAJ TAKŻE:
Sześć możliwych przyczyn porannego bólu głowy. Niektóre łatwo wyeliminować
