Rzecznik praw pacjenta Bartłomiej Chmielowiec pod koniec stycznia 2024 r. zwrócił się z apelem do minister edukacji narodowej Barbary Nowackiej o rozważenie wprowadzenia do programu nauczania nowego przedmiotu o nazwie wiedza o zdrowiu – mówił o tym w „Menedżerze Zdrowia”.
– Od lat, jako eksperci i urzędnicy, postulujemy, aby do systemu edukacji w Polsce została wprowadzona godzina dla zdrowia. Nie da się osiągnąć celów profilaktyki zdrowotnej, jeżeli nasi obywatele i społeczeństwo nie będą posiadać odpowiednich kompetencji zdrowotnych. Żeby tak się stało, musimy edukować ich już od najmłodszych lat, od pierwszej klasy szkoły podstawowej – ocenił Bartłomiej Chmielowiec.
– Dziś widzę światełko – a choćby światło – w tunelu, Jest dobry moment, aby wiedza o zdrowiu pojawiła się w programie edukacyjnym – stwierdził pod koniec stycznia.
– Pozwoli to na zdobycie umiejętności niezbędnych do podejmowania adekwatnych decyzji związanych między innymi ze zdrowiem, prawidłowym odżywianiem się, prawami i obowiązkami pacjenta, a także ze zrozumieniem znaczenia działań profilaktycznych czy na przykład prawidłową oceną skuteczności szczepień ochronnych – przekonywał rzecznik, dodając, iż „omawiane będą też kwestie takie jak seksualność, profilaktyka związana z zdrowiem psychicznym, szacunek dla osób LGBT i ich seksualności”.
– Kształcenie kompetencji zdrowotnych oraz budowanie adekwatnych postaw u dzieci i młodzieży przyczyni się do lepszego zarządzania własnym zdrowiem, częstszego unikania ryzykownych zachowań i ukształtowania otwartej postawy pełnej szacunku wobec innych – uzasadnił Bartłomiej Chmielowiec.
Czy rzecznik przekonywał polityków koalicji rządzącej?
O to pytała w interpelacji Anna Dąbrowska-Banaszek z Prawa i Sprawiedliwości.
Odpowiedziała wiceminister w Ministerstwie Edukacji Narodowej Katarzyna Lubnauer.
– Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym na wszystkich etapach edukacyjnych [podstawę programową dla przedszkoli i szkół podstawowych reguluje rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły pierwszego stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. poz. 356, z późn. zm.), a w szkołach ponadpodstawowych stosuje się podstawę programową określoną w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej z 30 stycznia 2018 r. w sprawie kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły drugiego stopnia (Dz.U. poz. 467, z późn. zm.) – red.], z wychowaniem przedszkolnym włącznie, uczniowie zdobywają wiadomości i umiejętności przygotowujące ich do prowadzenia zdrowego trybu życia. Treści nauczania ustalone w obwiązującej podstawie programowej w pełni gwarantują możliwość wyposażenia dzieci i młodzieży w kompetencje zdrowotne – stwierdziła Katarzyna Lubnauer, podkreślając, iż „wymagania z zakresu edukacji zdrowotnej ujęte są między innymi w podstawie programowej przedmiotów – przyroda, biologia, geografia, wychowanie fizyczne, edukacja dla bezpieczeństwa, język obcy nowożytny, wychowanie do życia w rodzinie, etyka”.
Wiceminister podała dwa przykłady.
– W szkole podstawowej na lekcjach biologii uczniowie poznają rodzaje zębów, przyczyny próchnicy i zasady profilaktyki, konieczność stosowania diety zróżnicowanej i dostosowanej do potrzeb organizmu (wiek, płeć, stan zdrowia, aktywność fizyczna itp.), istotę działania szczepionek i surowicy, wskazania do ich zastosowania oraz uzasadniają konieczność obowiązkowych szczepień – wyjaśniła.
– Na lekcjach wychowania fizycznego uczniowie poznają na przykład znaczenie aktywności fizycznej dla zdrowia, piramidę żywienia, zasady zdrowego odżywiania, pozytywne mierniki zdrowia, zasady i metody hartowania organizmu, sposoby ochrony przed nadmiernym nasłonecznieniem i niską temperaturą, zasady aktywnego wypoczynku zgodne z rekomendacjami aktywności fizycznej dla swojego wieku, ćwiczenia kształtujące nawyk prawidłowej postawy ciała w postawie stojącej, siedzącej i leżeniu oraz w czasie wykonywania różnych codziennych czynności, czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na zdrowie i samopoczucie, sposoby redukowania stresu, konsekwencje zdrowotne stosowania używek i substancji psychoaktywnych, przyczyny i skutki otyłości, nieuzasadnionego odchudzania się, stosowania sterydów – uzasadniła.
– Treści nauczania z zakresu edukacji zdrowotnej w przypadku uczniów szkół ponadpodstawowych mają istotnie pogłębiony i poszerzony wymiar. Uczniowie liceum ogólnokształcącego i technikum na lekcjach biologii między innymi poznają związek budowy narządów z pełnionymi przez nie funkcjami, sposoby nabywania odporności swoistej (czynny i bierny), narządy i komórki układu odpornościowego, zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego (nadmierna i osłabiona odpowiedź immunologiczna), sytuacje wymagające immunosupresji (przeszczepy, alergie, choroby autoimmunologiczne), wpływ czynników zewnętrznych na funkcjonowanie układu oddechowego (tlenek węgla, pyłowe zanieczyszczenie powietrza, dym tytoniowy, smog), wybrane choroby układu nerwowego (depresja, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona) oraz znaczenie ich wczesnej diagnostyki dla ograniczenia społecznych skutków tych chorób, istotę rozmnażania płciowego, zasady racjonalnego żywienia, zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia) i ich skutki zdrowotne, przyczyny otyłości oraz sposoby jej profilaktyki, znaczenie badań diagnostycznych (gastroskopia, kolonoskopia, USG) w profilaktyce chorób układu pokarmowego, w tym raka żołądka, raka jelita grubego – wymieniała wiceminister.
– Rozwijanie postaw uczniów sprzyjających zdrowiu – z uwzględnieniem racjonalnego żywienia, odpowiedniej aktywności fizycznej, dbałości o higienę, poddawania się okresowym badaniom stanu zdrowia, umiejętnego radzenia sobie ze stresem – należą do obowiązkowych zadań realizowanych w każdej szkole. Ważnym elementem edukacji zdrowotnej jest również zdrowie psychospołeczne oraz przygotowanie uczniów do życia w gwałtownie zmieniającym się środowisku – podsumowała Katarzyna Lubnauer, dodając, iż „treści nauczania dotyczące zdrowia ustalone w podstawie programowej doprecyzowuje i rozwija nauczyciel w realizowanym przez siebie programie nauczania do danych zajęć edukacyjnych”.
– Co więcej, katalog zagadnień ujętych w programie nauczania może zostać rozszerzony przez nauczyciela, na przykład o takie zagadnienia dotyczące zdrowia, które szczególnie interesują uczniów. Zagadnienia z zakresu zdrowia mogą i powinny być także omawiane z uczniami na zajęciach z wychowawcą, realizowanych we wszystkich klasach, na wszystkich etapach edukacyjnych. O tym, jakie szczegółowe tematy z zakresu problemów zdrowotnych będą omawiane na zajęciach, decyduje wychowawca w ramach realizacji zadań określonych w programie wychowawczo-profilaktycznym szkoły, mając na uwadze potrzeby konkretnej grupy uczniów, a także kwestie sygnalizowane przez dyrektora szkoły, nauczycieli, rodziców oraz wynikające z aktualnej sytuacji społeczno-zdrowotno-ekonomicznej. Podczas takich zajęć można zorganizować na przykład zajęcia dotyczące udzielania pierwszej pomocy, zdrowego odżywiania, prewencji suicydalnej – z udziałem zaproszonych gości i specjalistów, na przykład psychologa, pedagoga, lekarza, higienistki stomatologicznej czy farmaceuty – powiedziała Katarzyna Lubnauer, podkreślając, iż „edukacja zdrowotna odgrywa bardzo istotną rolę w kształceniu i wychowaniu uczniów, a obowiązkowym zadaniem szkół wszystkich typów jest kształtowanie postaw prozdrowotnych uczniów, w tym wdrożenie ich do zachowań higienicznych, bezpiecznych dla zdrowia własnego i innych osób, a ponadto ugruntowanie wiedzy z zakresu prawidłowego odżywiania się, korzyści płynących z aktywności fizycznej, a także stosowania profilaktyki.”
Podkreśliła też, iż Ministerstwo Edukacji Narodowej udostępnia na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej materiały edukacyjne, w tym przykładowe programy nauczania i scenariusze lekcji, między innymi do przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa, w tym z zakresu problematyki pierwszej pomocy.
– Z uwagi na fakt, iż w szkołach są już obowiązkowo realizowane treści nauczania z zakresu szeroko rozumianego zdrowia na wielu zajęciach edukacyjnych, a nauczyciele są zobowiązani dostosować realizowany program nauczania do potrzeb danej grupy uczniów, nie przewiduje się wprowadzania odrębnego, obowiązkowego przedmiotu w tym zakresie – stwierdziła w odpowiedzi na interpelację.
.
