W tegorocznych rekomendacjach istotnie przebudowano także schemat przesiewowej diagnostyki laboratoryjnej zakażeń wirusem HIV, z preferencją w stosowaniu testów opartych na wykrywaniu HIV-RNA.
Dodatkowo bardzo szczegółowo zostały przedstawione zalecenia dotyczące profilaktyki przed- i poekspozycyjnej, w której diagnostyka laboratoryjna ma najważniejsze znaczenie.
Diagnostyka
Jak podkreślają autorzy raportu, do końca listopada 2022 r. w Polsce zarejestrowano 29 676 przypadków zakażenia HIV. Faktycznie liczba zakażonych może być inna, jednak nie jest ona dokładnie znana. Przyczyny tej rozbieżności są różnorodne, wskazują jednak na konieczność ujednolicenia i poprawienia funkcjonowania systemu nadzoru epidemiologicznego, zwłaszcza z uwagi na duże migracje związane z wojną w Ukrainie.
Eksperci przypominają, iż osoby nieświadome, iż są zakażone, stanowią przyczynę większości nowych zakażeń. Dane z raportu o zdrowiu z grudnia 2022 r. wskazują, iż 19 proc. zmarłych na AIDS to osoby w pierwszych 6 miesiącach od rozpoznania zakażenia HIV. Stąd tak istotna jest wczesna prawidłowa diagnoza, wykonana w profesjonalnych punktach ochrony zdrowia.
Kogo testować
W rekomendacjach wskazano m.in. grupy, które powinny podlegać bezwzględnemu testowaniu w kierunku zakażenia HIV. Są to:
- Wszystkie osoby powyżej 15. roku życia w przypadku stwierdzenia w wywiadzie ryzyka zakażenia HIV – przynajmniej jednorazowo.
- Osoby zgłaszające ryzykowne zachowania - powinny podlegać testowaniu co 3 miesiące; należy zaproponować test PrEP i długofalową opiekę.
- W przypadku schorzeń/stanów klinicznych takich jak m.in: ciąża, nawracająca drożdżyca pochwy, zakażenia przenoszone drogą płciową, inwazyjny i nieinwazyjny rak szyjki macicy, dysplazja szyjki macicy > 2 stopnia, zakażenie HPV związane z kontaktami seksualnymi, łojotokowe zapalenie skóry, nawracająca drożdżyca jamy ustnej, półpasiec, mięsak Kaposiego, nowotwory skóry, pojedyncze ropnie mózgu, neurotoksoplazmoza, encefalopatia o niejasnej etiologii, PML, kryptokokowe zapalenie opon mózgowordzeniowych, postępujące otępienie, polineuropatia, chłoniak pierwotny mózgu, zespół Guillain-Barre, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego lub w przypadku każdej choroby przebiegającej nietypowo, nie poddającej się leczeniu lub nawracającej.
Gdzie testować?
- Placówki medyczne ambulatoryjne i szpitalne (w tym izby przyjęć, POZ), laboratoria diagnostyczne,
- placówki pozamedyczne takie jak PKD, kluby i inne miejsca zgromadzeń osób z populacji kluczowych,
- pacjenci samodzielnie z wykorzystaniem testów do użytku domowego.
Zalecane testy
- Testy laboratoryjne - zaleca się stosowanie testów serologicznych tzw. IV generacji, które umożliwiają wykrycie antygenu p24 HIV oraz przeciwciał anty-HIV. Stosowane testy serologiczne powinny różnicować zakażenie HIV-1 i HIV-2. Do weryfikacji reaktywnych wyników badań serologicznych zaleca się korzystanie z testów molekularnych (NAAT – nucleic acid amplification test). Ujemny wynik testu przesiewowego 4. generacji po 6 tygodniach od ekspozycji pozwala zakończyć diagnostykę. W przypadku zastosowania PEP/PrEP zakończenie diagnostyki następuje po 6-8 tygodniach od końca przyjmowania leków.
- Testy point-of-care (POC) - zaleca się powszechne stosowanie szybkich testów diagnostycznych HIV (tzw. Rapid tests), które powinny być dostępne w punktach konsultacyjno-diagnostycznych, w klubach, check-pointach, a także w gabinetach lekarskich. Nie zawsze mogą być one alternatywą dla testów laboratoryjnych – należy porównać ich charakterystykę. Stosowanie testów poza placówkami medycznymi powinno odbywać się zgodnie z zaleceniami producenta w aspekcie przechowywania testów, utylizacji odpadów medycznych oraz zasad bezpieczeństwa w przypadku przerwania ciągłości tkanek.
Wynik ujemny testów POC III generacji pozwala wykluczyć zakażenie po 12 tygodniach
od ostatniej ekspozycji (należy sprawdzić charakterystykę konkretnego testu).
W przypadku uzyskania wyniku reaktywnego w warunkach pozamedycznych zaleca się
wyjaśnienie znaczenia wyniku (możliwość wyniku fałszywie dodatniego) i wydanie go
pacjentowi z adnotacją o konieczności niezwłocznej weryfikacji badania w poradni
profilaktyczno-leczniczej. Do poradni nie powinno być wymagane skierowanie.
- Testy do użytku domowego - zaleca się jak najszersze stosowanie testów do samodzielnego wykonania. Badania te powinny być dostępne w aptekach i drogeriach oraz online. Wprowadzone produkty muszą mieć certyfikat CE oraz ulotkę w języku polskim, wyjaśniającą, kiedy i jak należy wykonać badanie oraz jak interpretować wynik (wyniki fałszywie ujemne i fałszywie dodatnie). Ulotka musi zawierać także jasną instrukcję, iż w razie wyniku reaktywnego (dodatniego) należy zgłosić się do poradni profilaktyczno-leczniczej, a także gdzie można uzyskać wsparcie psychologiczne (lista organizacji
pozarządowych oraz telefony zaufania).
Udostępniamy rekomendacje w całości.
