Czym są antybiotyki?
Antybiotyki to leki zwalczające określone grupy bakterii. Co ważne - nie leczą infekcji wirusowych. Zawierają różne substancje czynne o wąskim lub szerokim spektrum - niektóre z nich zwalczają niemal wszystkie najczęstsze patogeny, z którymi mamy do czynienia. Inne są wyspecjalizowane do walki z rzadkimi bakteriami, którymi możemy zarazić się np. podczas pobytu w szpitalu. Najpopularniejsze grupy antybiotyków to antybiotyki β-laktamowe, makrolidy oraz tetracykliny. Najczęściej stosuje się je w infekcjach górnych i dolnych dróg oddechowych, przy ostrych bakteryjnych zapaleniach gardła, zapaleniu ucha środkowego, zakażeniach układu moczowego, infekcjach intymnych i chorobach wenerycznych. Reklama
Jak antybiotyki działają na nasz organizm?
Antybiotyki mogą mieć działanie bakteriostatyczne (hamują namnażanie się bakterii) lub bakteriobójcze (zabijają je). Niestety zwalczają nie tylko drobnoustroje chorobotwórcze, ale także pożyteczne bakterie, które naturalnie zasiedlają błony śluzowe jamy ustnej, żołądka, jelit, pochwy czy dróg moczowych. W ten sposób mogą zaburzać prawidłowe funkcjonowanie wielu narządów. "Dobre" bakterie biorą udział w wielu procesach metabolicznych (uczestniczą m.in. w produkcji niektórych witamin i przeciwciał, regulują poziom cholesterolu, stymulują układ odpornościowy) i chronią przed inwazją szkodliwych drobnoustrojów. Kiedy niszczymy je antybiotykami, jesteśmy bardziej narażeni na kolejne infekcje, a także zaburzoną pracę narządów.
Najczęstsze powikłania związane ze stosowaniem antybiotyków
Jak wszystkie leki, antybiotyki mogą wywoływać szereg działań niepożądanych. Najczęściej występują dolegliwości ze strony układu pokarmowego: nudności, biegunki, zaparcia, wymioty oraz zaburzenia apetytu. Lekarze ostrzegają, iż długotrwała antybiotykoterapia to swego rodzaju kataklizm dla jelit (u wrażliwych osób może się rozwinąć stan zapalny jelit), a ich regeneracja może trwać choćby 2 lata.
Stosunkowo często pojawia się też alergia: wysypka, zawroty głowy, w rzadkich przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, który wymaga wezwania karetki pogotowia. Antybiotykoterapia bardzo często wiąże się również z namnażaniem się grzybów w organizmie. Efektem jest np. grzybica pochwy, afty i pleśniaki w jamie ustnej czy zakażenia układu moczowego.
Warto wiedzieć, iż niektóre antybiotyki mogą powodować poważne skutki niepożądane, takie jak uszkodzenie słuchu u małych dzieci (np. gentamecyna, neomecyna), zaburzenia pracy wątroby (np. doksycylina) i nerek (np. kolistyna) czy szpiku kostnego (np. detromycyna).
Zasady stosowania antybiotyków
Antybiotyki zwalczają wyłącznie bakterie. Nie należy ich stosować w przypadku infekcji wirusowych - dodatkowo osłabiają organizm, zabijając pożyteczne bakterie. Zwiększamy też wtedy ryzyko antybiotykooporności. Lekarze podkreślają, iż aż 90% infekcji dróg oddechowych i gardła ma podłoże wirusowe, a antybiotyk należy wdrożyć tylko jeżeli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego.
O tym musisz pamiętać, zażywając antybiotyk:
Antybiotyk należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza, o określonych porach, tak by utrzymać w organizmie określone stężenie substancji czynnej w ciągu doby; Pod żadnym pozorem nie należy "odstawiać" antybiotyku ani zmniejszać jego dawki przed zakończeniem kuracji. Szybka poprawa samopoczucia nie musi oznaczać, iż lek zwalczył wszystkie bakterie. Zażycie jedynie części tabletek sprzyja antybiotykooporności.Antybiotyki najlepiej popijać wodą. Wcześniej należy sprawdzić, czy dany lek można przyjmować przed, w trakcie lub po posiłku. Warto wiedzieć, iż niektóre napoje (np. soki owocowe) mogą zmniejszać ilość wchłanianego leku. W trakcie antybiotykoterapii nie wolno spożywać alkoholu - może osłabiać działanie leku i prowadzić do groźnych powikłań, np. przyspieszenia akcji serca. Bardzo ważne jest przyjmowanie probiotyków zarówno w trakcie leczenia (w odstępach kilkugodzinnych pomiędzy antybiotykiem), jak i przez kilka tygodni po jego zakończeniu. W ten sposób szybciej odbudowuje się naturalna flora bakteryjna.
Czym jest antybiotykooporność i jakie niesie zagrożenia?
Niewłaściwe lub zbyt częste stosowanie antybiotyków może prowadzić do tego, iż bakterie przestają być podatne na ich działanie. Jak wszystkie patogeny, wykształcają mechanizmy obronne, by nie dać się unicestwić. Każde niepotrzebne zażycie antybiotyku przyczynia się jedynie do niszczenia naturalnej flory bakteryjnej i zostawia pole do zasiedlania się bakterii chorobotwórczych. Z kolei przedwczesne przerywanie kuracji antybiotykiem może skutkować tym, iż część szkodliwych bakterii przeżyje w naszym organizmie i wykształci odporność na daną substancję.
Lekarze podkreślają, iż od czasu pandemii COVID-19 pacjenci zaczęli zażywać jeszcze więcej antybiotyków, a z roku na rok obserwuje się coraz więcej szczepów bakterii odpornych na leki. Kolejną przyczyną tego zjawiska jest stosowanie antybiotyków na masową skalę w rolnictwie - hodowli i uprawie. Do środowiska przedostają się szczątkowe ilości antybiotyków, a także szczepy odpornych na nie bakterii. Zjawisko narasta także wraz z ocieplaniem się klimatu i "wędrówką" różnorodnych patogenów (z którymi do tej pory nie mieliśmy większej styczności) w północne rejony globu.
Jak zregenerować organizm po kuracji antybiotykiem?
Kluczowym zadaniem po zakończeniu antybiotykoterapii jest przywrócenie równowagi mikrobiologicznej. Probiotyki w postaci suplementu powinniśmy przyjmować regularnie przez co najmniej kilka tygodni. Warto zakupić specjalne probiotyki zawierające duże ilości pałeczek kwasu mlekowego Lactobacillus (głównie Lactobacillus rhamnosus GG) oraz Saccharomyces boulardii (probiotyczny szczep drożdży).
Do diety warto też włączyć naturalne probiotyki: kiszonki, niepasteryzowane jogurty, zsiadłe mleko oraz prebiotyki, które ułatwiają kolonizację dobrym bakteriom: cebulę, czosnek, miód, płatki owsiane. Pomocne będą też zioła o działaniu przeciwzapalnym i regenerującym śluzówki układu pokarmowego, np. siemię lniane. Dieta po antybiotykoterapii powinna być lekkostrawna, bogata w witaminy i minerały. Unikać należy cukrów prostych i żywności wysokoprzetworzonej.
Czytaj także:
Źródła:
brpd.gov.pl/2021/06/19/polacy-biora-za-duzo-antybiotyk ow-a-pandemia-pogorszyla-sytuacje
www.gov.pl/web/psse-grojec/ostroznie-z-antybiotykami
