Najczęstszymi schorzeniami z tej grupy są olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic (Giant Cell Arteritis, GCA) i choroba Takayasu (Takayasu Arteritis, TAK). Przez długi czas odpowiednio biopsja tętnicy skroniowej i angiografia były uważane za złoty standard w diagnostyce tych chorób, jednak w ostatnich latach takie badania obrazowe jak ultrasonografia, MRI i pozytonowa tomografia emisyjna stały się integralną częścią diagnostyki, popartą zaleceniami EULAR z 2018 roku.
Od tego czasu zostały opublikowane nowe badania, a niektóre z nich skłaniają do ponownego rozważenia pierwotnych stwierdzeń. Stąd powstały poniższe rekomendacje; zostały one podane w skróconej wersji, pełna treść wraz z uzasadnieniem jest dostępna w języku angielskim pod linkiem (źródło). Dodatkowo autorzy wytycznych podali szczegóły techniczne wykonywanych badań.
Poziom dowodów, na podstawie których oparto daną rekomendację, został określony zgodnie z zasadami Oxford Centre for Evidence-Based Medicine (skala od 1 do 5 - im niższa punktacja, tym większa obiektywność danego materiału dowodowego).
Rekomendacje są następujące:
1. USG tętnic skroniowych i pachowych należy rozważyć jako pierwszą metodę obrazowania zmian zapalnych przyściennych u chorych z podejrzeniem GCA (poziom 1).
2. MRI o wysokiej rozdzielczości lub PET z użyciem fluorodeoksyglukozy (FDG-PET) mogą być stosowane jako alternatywa dla USG w ocenie tętnic czaszkowych u pacjentów z podejrzeniem GCA (poziom 1).
Uwaga: MRI głowy służy do uwidocznienia powierzchownych gałęzi tętnic skroniowych, tylnych małżowin usznych, powierzchownych gałęzi potylicznych i tętnic kręgowych, a FDG-PET gałęzi skroniowych, twarzowych, szczękowych, powierzchownych gałęzi potylicznych i tętnic kręgowych.
3. FDG-PET, alternatywnie MRI lub TK, mogą być stosowane do wykrywania zapalenia ściany lub zmian w świetle tętnic zewnątrzczaszkowych u pacjentów z podejrzeniem GCA (poziom 1 dla PET, 3 dla TK i 5 dla MRI).
4. U pacjentów z podejrzeniem choroby Takayasu jako pierwsze badanie obrazowe w celu postawienia rozpoznania należy zastosować MRI, co ma na celu ocenę obecności stanu zapalnego ściany lub zmian światła naczynia (poziom 3).
5. FDG-PET, TK lub USG mogą być stosowane jako alternatywne metody obrazowania u pacjentów z podejrzeniem TAK; ultrasonografia ma ograniczoną wartość w ocenie aorty piersiowej (poziom 3 dla TK i 5 dla FDG-PET i USG).
6. Konwencjonalna angiografia nie jest zalecana do rozpoznawania GCA lub TAK, ponieważ została zastąpiona wcześniej wymienionymi metodami obrazowania (poziom 5).
7. W przypadku podejrzenia nawrotu jednej z chorób, zwłaszcza gdy laboratoryjne markery aktywności choroby są niemiarodajne, można rozważyć badanie USG, FDG-PET lub alternatywnie MRI w celu oceny nieprawidłowości naczyniowych; obrazowanie nie jest rutynowo zalecane u pacjentów w remisji klinicznej i biochemicznej (poziom 5).
8. U chorych z GCA lub TAK można zastosować angiografię MR, KT lub ultrasonografię naczyń zewnątrzczaszkowych w celu długoterminowego monitorowania uszkodzeń strukturalnych; częstotliwość badań przesiewowych oraz zastosowaną metodę obrazowania należy ustalać indywidualnie (poziom 5).
Opracowanie lek. Damian Matusiak
