Ozempic, będący lekiem zawierającym substancję czynną semaglutyd, należy do grupy leków znanych jako agoniści receptora peptydu glukagonopodobnego typu 1 (GLP-1). Pierwotnie został on opracowany i jest w głównej mierze wskazany do leczenia cukrzycy typu 2 u dorosłych. Zobacz, jak działają takie leki.
Zjawisko wzrostu popularności semaglutydu jest częścią szerszego trendu związanego z terapeutycznym potencjałem agonistów receptora GLP-1 wykraczającym poza leczenie cukrzycy. Wzbudziło to powszechne zainteresowanie mediów i środowiska naukowego, rodząc pytania o ich szersze zastosowanie. Popyt na takie leki w ostatnich latach wzrósł do tego stopnia, iż w aptekach obserwuje się ich niedobory. Czy mogą je przyjmować również osoby bez cukrzycy, które po prostu chcą zwalczyć nadwagę?
Popularność semaglutydu – z czego wynika?
Mechanizm działania semaglutydu polega na obniżaniu poziomu glukozy we krwi poprzez stymulowanie wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki oraz hamowanie wydzielania glukagonu przez komórki alfa, gdy poziom glukozy jest wysoki. Lek ten przyczynia się do zwiększenia uczucia sytości, zmniejszenia apetytu, zwłaszcza na produkty wysokotłuszczowe oraz spowolnienia opróżniania żołądka, co w konsekwencji prowadzi do redukcji masy ciała.
Początkowo, w momencie wprowadzenia semaglutydu na rynek, podkreślano wyłącznie jego działanie przeciwcukrzycowe. Jednakże, z czasem zaobserwowano i udokumentowano jego znaczący wpływ na utratę wagi, co sprawiło, iż lekiem zaczęli się interesować również pacjenci, którzy nie chorują na cukrzycę, a jedynie mierzą się z nadmierną masą ciała.
Jak działają agoniści receptora GLP-1 i dlaczego pomagają schudnąć?
Agoniści receptora GLP-1 działają poprzez naśladowanie naturalnego hormonu GLP-1, który jest uwalniany z jelita cienkiego w odpowiedzi na spożyty posiłek. Jedną z kluczowych funkcji GLP-1 jest stymulowanie wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki w sposób zależny od poziomu glukozy.
Oznacza to, iż insulina jest uwalniana głównie wtedy, gdy poziom cukru we krwi jest wysoki, co minimalizuje ryzyko hipoglikemii, zwłaszcza gdy lek stosowany jest w monoterapii. Ponadto, GLP-1 hamuje wydzielanie glukagonu przez komórki alfa trzustki, również w zależności od stężenia glukozy.
Leki zaliczane do grupy antagonistów receptora GLP-1, jak np. Rybelsus wywierają również istotny wpływ na apetyt i uczucie sytości. Spowalniają opróżnianie żołądka, co przyczynia się do dłuższego utrzymywania się uczucia pełności po posiłku. Redukują także apetyt i zmniejszają łaknienie, szczególnie na pokarmy o wysokiej zawartości tłuszczu. Leki te oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, zmniejszając uczucie głodu i zwiększając sygnały sytości w mózgu. Właśnie te efekty regulujące apetyt w znacznym stopniu odpowiadają za utratę masy ciała obserwowaną u osób stosujących semaglutyd.
Status regulacyjny w Polsce: Ozempic i inni agoniści receptora GLP-1
W Polsce Ozempic jest zarejestrowany przede wszystkim do leczenia cukrzycy typu 2 u dorosłych. Jest stosowany u pacjentów, u których sama dieta i wysiłek fizyczny nie wystarczają do osiągnięcia prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Lek może być stosowany w monoterapii, gdy metformina jest przeciwwskazana lub w skojarzeniu z innymi lekami przeciwcukrzycowymi. Oficjalne wskazanie do stosowania Ozempicu w Polsce ogranicza się zatem do leczenia cukrzycy typu 2.
Pomimo braku oficjalnej rejestracji w Polsce do leczenia otyłości, Ozempic jest coraz częściej przepisywany poza wskazaniami w celu redukcji masy ciała. Duży popyt i doniesienia o znaczącej utracie wagi przyczyniają się do tego trendu. Wysoki odsetek recept realizowanych z pełną odpłatnością wskazuje, iż lekarze go przepisują, a pacjenci są skłonni płacić za ten preparat w celu utraty wagi, choćby jeżeli nie mają cukrzycy.
Refundacja leku Ozempic w Polsce jest możliwa, ale pod pewnymi warunkami, tylko dla pacjentów z cukrzycą typu 2. Kryteria refundacji obejmują leczenie co najmniej dwoma innymi lekami hipoglikemizującymi, poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c) powyżej 7,5%, otyłość (BMI ≥ 35 kg/m²) oraz bardzo wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe. Te rygorystyczne kryteria refundacji podkreślają, iż w tej chwili w Polsce Ozempic jest przeznaczony głównie dla pacjentów z ciężką cukrzycą typu 2 i istotnymi chorobami współistniejącymi.
W Polsce różne leki z grupy agonistów receptora GLP-1 mają odmienny status regulacyjny. Liraglutyd jest zarejestrowany do leczenia cukrzycy typu 2, a w wyższej dawce również do kontroli masy ciała u osób z otyłością lub nadwagą i chorobami współistniejącymi. Fakt, iż liraglutyd uzyskał w Polsce rejestrację do leczenia otyłości, świadczy o uznaniu potencjału tej klasy leków w redukcji masy ciała.
Zastosowanie semaglutydu i innych antagonistów GLP-1 u osób bez cukrzycy
Badania naukowe wykazują, iż pacjenci stosujący tę grupę leków osiągają znaczną redukcję masy ciała, dotyczy to także tych, którzy nie mają cukrzycy. Lek jest również badany pod kątem zastosowania u otyłych nastolatków.
Program badań STEP (Semaglutide Treatment Effect in People with Obesity) wykazał znaczną utratę masy ciała przy stosowaniu semaglutydu w wyższych dawkach u osób otyłych bez cukrzycy.
Badania sugerują także potencjalną rolę semaglutydu w redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego wykraczającą poza jego wpływ na glukozę i masę ciała. Ta grupa leków była badana pod kątem utraty wagi u osób bez cukrzycy w badaniach międzynarodowych, co potwierdziło ich skuteczność.
Bezpieczeństwo stosowania takich leków u osób bez cukrzycy
Najczęstszymi działaniami niepożądanymi związanymi ze stosowaniem agonistów receptora GLP-1 są problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, wymioty, biegunka i zaparcia. zwykle są one łagodne do umiarkowanych i mają tendencję do ustępowania z czasem.
Chociaż leki te są zasadniczo dobrze tolerowane, możliwość wystąpienia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego wymaga uwzględnienia, zwłaszcza w przypadku stosowania ich u osób bez cukrzycy, które mogą być mniej skłonne do akceptowania takich efektów ubocznych w celu osiągnięcia korzyści kosmetycznych, takich jak utrata wagi.
Rzadkie, ale poważne działania niepożądane, obejmują zapalenie trzustki, problemy z pęcherzykiem żółciowym oraz problemy z nerkami. Badania nie wykazały natomiast zwiększonego ryzyka poważnych zdarzeń niepożądanych związanych ze stosowaniem semaglutydu u osób bez cukrzycy, w stosunku do populacji diabetyków.
Ogólny profil bezpieczeństwa takich leków wydaje się dobry, zwłaszcza w kontekście znaczących korzyści zdrowotnych, jednak potencjał wystąpienia rzadkich, ale poważnych działań niepożądanych wymaga ostrożności i monitorowania. Należy rozważyć bilans korzyści i ryzyka, zwłaszcza gdy leki te są stosowane w populacji osób bez cukrzycy.
Dane dotyczące długoterminowych efektów stosowania semaglutydu u zdrowych osób, które chcą schudnąć, są ograniczone. Konieczne są dalsze badania, aby móc ocenić długoterminowe bezpieczeństwo i skuteczność tych leków, gdy są stosowane wyłącznie w celu zmniejszenia wagi u osób zdrowych. W związku z relatywnie niedawnym rozpowszechnieniem stosowania tych leków w celu redukcji masy ciała u osób bez cukrzycy, kompleksowe dane dotyczące długoterminowego bezpieczeństwa są wciąż gromadzone.
Podsumowując, obraz naukowy w tej dziedzinie dynamicznie się rozwija i chociaż główna rola semaglutydu jest w tej chwili związana z cukrzycą, to dowody sugerują jego szerszy potencjał terapeutyczny, również w populacji osób bez cukrzycy, szczególnie w kontekście kontroli masy ciała i zdrowia sercowo-naczyniowego.
Bibliografia:
- Davies MJ, Bergenstal R, Bode B, et al. Efficacy of Liraglutide for Weight Loss Among Patients With Type 2 Diabetes: The SCALE Diabetes Randomized Clinical Trial. JAMA. 2015;314(7):687-699.
- Matyjaszek-Matuszek B, Szafraniec A, Porada D. Farmakoterapia otyłości — obecny stan wiedzy. Endokrynologia Polska. 2018;69(4):458-466.
- Wełnicki M, Gorczyca-Głowacka I, Mamcarz A, et al. Zastosowanie analogów GLP-1 w terapii cukrzycy u pacjentów kardiologicznych. Kardiologia Polska. 2022;80(12):1286-1298.
- Ratajczak A, Szulińska M, Bogdański P. Agoniści GLP-1 dla lekarzy praktyków. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2014;5(4):165-171.
- Olszanecka-Glinianowicz M, Dudek D, Filipiak KJ, et al. Leczenie nadwagi i otyłości w czasie i po pandemii. Nie czekajmy na rozwój powikłań – nowe wytyczne dla lekarzy. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce. 2020;6(1):1-14.
Materiał partnera
