Odleżyny, które często dotykają pacjentów unieruchomionych, jak każda rana są powodem ogromnego dyskomfortu u chorego. Ponadto, znacznie utrudniają codzienną opiekę i rehabilitację. Jak często i gdzie występują i co może przyczynić się do ich wystąpienia?
Zgodnie z definicją ustaloną wspólnie przez Europejski Komitet Doradczy ds. Odleżyn (EPUAP) i Amerykański Narodowy Komitet Doradczy ds. Odleżyn (NPUAP), odleżyna jest miejscowym uszkodzeniem skóry i/lub także głębszej tkanki, które pojawia się zwykle nad wypukłością kostną w wyniku ucisku lub połączenia ucisku i rozrywania. Jej powstanie jest efektem działania czynników związanych ze stanem pacjenta oraz zewnętrznych.
Czy odleżyny to częsty problem?
Niestety, dane statystyczne dotyczące występowania odleżyn nie są dokładne. Pozostają zatem tylko te szacunkowe. Według nich, ten znacznie obniżający jakość życia problem może dotyczyć choćby około 270 tysięcy osób w Polsce. Odleżyny występują niezależnie od wieku pacjenta, jednak najczęściej dotykają osób narażonych na długotrwałe obniżenie aktywności ruchowej, takich jak te obłożnie chore. Ponadto, prawdopodobieństwo ich rozwoju wzrasta wraz z wiekiem. Największym ryzykiem wystąpienia odleżyn są zagrożeni pacjenci oddziałów ortopedycznych (66-85%), neurologicznych (39%), internistyczno-geriatrycznych (25-30%) i intensywnej terapii (14-41%).
Jakie czynniki sprzyjają występowaniu odleżyn?
Czynniki te można podzielić na te zależne od stanu pacjenta, jak i te zewnętrzne. Wśród tych pierwszych należy wymienić ogólny stan zdrowia pacjenta, a także stan jego skóry i masę ciała – niekorzystna jest zarówno nadwaga i otyłość, jak i niedożywienie. Ponadto, bardzo ważna jest ocena stanu odżywienia pacjenta i, jeżeli lekarz zauważy, iż istnieje taka konieczność, zastosowanie wysokoenergetycznej i wysokobiałkowej żywności medycznej zawierającej argininę, tak istotną w procesie gojenia (np. Impact Oral). Ponadto, występowaniu odleżyn może sprzyjać cukrzyca, anemia, podwyższona temperatura ciała, sterydoterapia, chemioterapia, odwodnienie czy choroby naczyniowe i obniżony poziom białek ustrojowych. A jakie czynniki zewnętrzne mają znaczenie? Oczywiście wilgotność i temperatura otoczenia, pościel, odzież, sposób pielęgnacji i odpowiednie stosowanie materiałów opatrunkowych. Warto wiedzieć, iż czas pojawienia się odleżyny zależy od stanu ogólnego pacjenta i może się wahać od dwóch do kilkunastu godzin. To dlatego w profilaktyce odleżyn tak ważna jest nieustanna ocena skóry chorego.
Gdzie najczęściej występują odleżyny?
Większość, bo ponad 70% odleżyn występuje w obrębie dolnej połowy ciała. To, gdzie dokładnie, zależy ściśle od pozycji, w jakiej ułożony jest pacjent. Odleżyny mogą pojawić się w okolicach kości ogonowej, bioder, zewnętrznych i wewnętrznych stron kolan, pięt, a także łokci, łopatek, ramion i z tyłu głowy., Ponieważ miejsce pojawienia się odleżyny to sprawa indywidualna, miejsca szczególnie narażone na ich wystąpienie powinny być oglądane każdego dnia, tak aby już w momencie pojawienia się nieblednącego pod wpływem dotyku zaczerwienienia podjąć niezwłoczne działania.
Jak ocenia się stan zaawansowania odleżyn?
Stopień zaawansowania odleżyny ocenia się na podstawie jej wyglądu. Jest to niezbędne do podjęcia adekwatnego sposobu leczenia. Ocenia się zarówno wymiar, wygląd, jak i umiejscowienie rany, a także rodzaj i ilość wysięku. Pod uwagę bierze się również obecność martwych tkanek, ziarniny i ewentualnych zakażeń. W tym celu, stworzone zostały specjalne skale klasyfikujące odleżynę według stopnia lub skali. Bardzo popularna i wygodna do stosowania jest czterostopniowa skala rekomendowana przez ekspertów zrzeszonych między innymi w EPUAP i NPUAP.
Według niej, odleżyna w stadium I to obecne, nieblednące zaczerwienie o ograniczonym zasięgu lub przebarwienie w przypadku ciemniejszej karnacji, które pojawia się nad wypukłością kostną. Już w stopniu II pojawia się ubytek skóry będący powierzchownym wilgotnym lub suchym owrzodzeniem z czerwono-różowym dnem lub pęcherzykiem z płynem surowiczym. Kiedy dochodzi do ubytku pełnej grubości i widoczna jest martwa tkanka, odleżyna przechodzi w stadium III. W ostatnim stadium IV, według skali, widoczne stają się kości, ścięgna lub mięśnie, a tkanka martwicza może ulegać oddzielaniu.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Impact Oral: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia lub ryzyku niedożywienia u pacjentów chirurgicznych w okresie okołooperacyjnym.
Katarzyna Zadka
Tekst powstał we współpracy z:
Źródła:
- EPUAP i NPUAP. Prevention of Pressure Ulcers: Quick Reference Guide. 2009 (https://www.epuap.org/wp-content/uploads/2016/10/final_quick_prevention.pdf)
Krasowski G., Kruk M. Leczenie odleżyn i ran przewlekłych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008 - EPUAP i NPUAP. EPUAP i NPUAP. Prevention of Pressure Ulcers: Quick Reference Guide. 2019: Quick Reference Guide. 2019
- Budynek M., Nowacki C. Opatrywanie ran. Wydawnictwo Makmed, Lublin 2008.
Kózka M. Odleżyny — występowanie, profilaktyka i leczenie. Rehab. Med. 2004, 8:29–38. - https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/oopz/2018/OP-0203-2018.pdf
Dziękujemy, iż przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. o ile Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook,
