Anemia, czyli niedokrwistość, to zaburzenie, które może dotyczyć osób w każdym wieku. W wielu przypadkach pozostaje nierozpoznana dopóki nie pojawią się wyraźne objawy. Choć najczęściej kojarzymy ją z uczuciem osłabienia i zmęczenia, może się manifestować również w obrębie jamy ustnej. Rozpoznanie anemii i charakterystycznych zmian, np. na błonie śluzowej albo języku, może przyczynić się do szybszej diagnozy. Sprawdzamy, jakie są rodzaje anemii, jej objawy i leczenie.
Anemia, inaczej niedokrwistość, to jedno z najczęstszych zaburzeń hematologicznych dotykających zarówno dzieci, dorosłych, jak i osoby starsze. Zaburzenie to jest diagnozowane, gdy we krwi występuje obniżone stężenie hemoglobiny, brakuje odpowiedniej liczby czerwonych krwinek (erytrocytów) lub gdy nie są one w stanie skutecznie przenosić tlenu do komórek organizmu. Wyróżnia się kilka typów anemii, z których najczęściej spotykana jest anemia wynikająca z niedoboru żelaza. Objawy anemii mogą być różnorodne – począwszy od przewlekłego zmęczenia, przez podatność na infekcje aż po szereg zmian w obrębie jamy ustnej.
Anemia, czyli niedokrwistość. Co to za zaburzenie?
Anemia jest stanem, w przebiegu którego we krwi znajduje się zbyt mało hemoglobiny – białka zawartego w czerwonych krwinkach, które odpowiada za transport tlenu do tkanek organizmu. Może również oznaczać zmniejszoną liczbę erytrocytów (czerwonych krwinek).
Brak wystarczającej ilości hemoglobiny lub erytrocytów prowadzi do niedotlenienia tkanek, co skutkuje uczuciem zmęczenia, osłabieniem oraz innymi symptomami. Niedokrwistość może być efektem wielu różnych czynników, w tym zaburzeń produkcji erytrocytów, ich zbyt szybkiego rozpadu lub utraty krwi.
W praktyce medycznej wyróżnianych jest kilka typów anemii, a każdy z nich może mieć różne przyczyny i przebieg. Rodzaje niedokrwistości obejmują między innymi:
• anemię z niedoboru żelaza (najczęstszą),
• anemię megaloblastyczną (niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego),
• anemię aplastyczną (związaną z niewydolnością szpiku kostnego),
• anemię sierpowatą (inaczej anemia sierpowatokrwinkowa, która jest zaburzeniem genetycznym),
• niedokrwistość hemolityczną (jest związana z przedwczesnym rozpadem czerwonych krwinek).
Niedobór żelaza – najczęstsza przyczyna anemii
Niedobór żelaza jest najczęstszą przyczyną anemii. Żelazo w organizmie jest niezbędne do produkcji hemoglobiny, a jego brak uniemożliwia organizmowi wytwarzanie wystarczającej ilości tego białka. Przyczyny niedoboru żelaza mogą być różnorodne i obejmować zarówno zbyt małą podaż tego pierwiastka w diecie, jak i zaburzenia wchłaniania lub przewlekłą utratę krwi (np. z przewodu pokarmowego lub w trakcie obfitych miesiączek u kobiet).
Oprócz niedoboru żelaza, inne przyczyny niedokrwistości obejmują niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego, które są najważniejsze dla prawidłowego dojrzewania czerwonych krwinek. Niedobór tych witamin może prowadzić do anemii megaloblastycznej – w jej przypadku u pacjentów w wynikach morfologii krwi obserwuje się zmniejszoną liczbę erytrocytów, a także niskie wartości hemoglobiny i hematokrytu. Objętość krwinek czerwonych jest również podwyższona. Z kolei anemia aplastyczna występuje, gdy szpik kostny nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości erytrocytów z powodu uszkodzenia komórek macierzystych.
W medycynie wyróżniana jest także tzw. niedokrwistość chorób przewlekłych, będąca objawem takich schorzeń ogólnoustrojowych i układowych, jak niektóre nowotwory, reumatoidalne zapalenie stawów, celiakia czy choroby nerek.
Objawy anemii w jamie ustnej
Jednym z mniej oczywistych miejsc, w których mogą występować objawy anemii, jest jama ustna. To właśnie zmiany w obrębie śluzówek, języka czy kącików ust mogą być jednym z pierwszych wskaźników niedokrwistości, które lekarze stomatolodzy i pacjenci powinni umieć rozpoznawać.
• Bladość błony śluzowej
W niedokrwistości, zwłaszcza przy obniżonym poziomie hemoglobiny, tkanki ciała są gorzej dotlenione, co odbija się na ukrwieniu błon śluzowych jamy ustnej. Bladość błon śluzowych widoczna jest zwłaszcza na wewnętrznej stronie warg, policzkach i dziąsłach. Jest to skutek zmniejszonego przepływu krwi. W badaniu klinicznym lekarze mogą dostrzec również bladość dziąseł, co może być jednym z pierwszych sygnałów alarmowych sugerujących anemię.
• Zanik brodawek językowych i tzw. gładki język
Jednym z charakterystycznych objawów klinicznych anemii z niedoboru żelaza jest zanik brodawek językowych, szczególnie brodawek nitkowatych, co powoduje, iż język staje się wygładzony, bolesny i błyszczący. Występuje wtedy tzw. atrofia języka, a sam język może przybrać intensywnie czerwony kolor. Pacjenci często zgłaszają ból, pieczenie oraz uczucie nadwrażliwości na pokarmy kwaśne, słone lub gorące. Ten objaw pojawia się także przy niedoborze witaminy B12 i kwasu foliowego, typowym dla anemii megaloblastycznej.
• Zapalenie kącików ust
Niedobór żelaza oraz witamin z grupy B powoduje, iż błona śluzowa jamy ustnej staje się bardziej podatna na urazy i infekcje. U części pacjentów obserwowane jest pękanie oraz bolesne zaczerwienienie w kącikach ust, skóra może się łuszczyć i jest narażona na nadkażenia bakteryjne oraz grzybicze. Stan ten nie tylko powoduje dyskomfort, ale również często się nasila przy narażeniu na kwaśne lub ostre pokarmy, co może pogarszać jakość życia chorego.
• Suchość w ustach (kserostomia)
Niedokrwistość, zwłaszcza związana z niedoborem żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego, może wpływać na zmniejszoną produkcję śliny. Ślina natomiast działa przeciwbakteryjnie oraz pomaga w trawieniu pokarmów. Jej zmniejszona ilość sprzyja powstawaniu owrzodzeń, nadżerek oraz infekcji grzybiczych, takich jak kandydoza. Kserostomia może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie, prowadząc do trudności w mówieniu, żuciu oraz odczuwaniu smaku.
• Afty i owrzodzenia
U osób cierpiących na niedokrwistość – zwłaszcza wynikającą z niedoboru witaminy B12 oraz kwasu foliowego, co przyczynia się również do osłabienia regeneracji tkanek i obniżenia odporności błon śluzowych na urazy i infekcje – mogą pojawiać się nawracające afty. Są to bolesne, okrągłe nadżerki z czerwoną obwódką i żółtawym centrum, które występują m.in. na błonie śluzowej policzków, warg oraz języka. Afty mogą utrudniać spożywanie posiłków, wywołując silny ból, zwłaszcza przy spożywaniu ostrych, kwaśnych lub słonych pokarmów.
• Zaburzenia smaku (dysgeuzja)
Niedokrwistość z niedoboru żelaza może wpływać na odczuwanie smaków. Dysgeuzja, czyli zmiana w percepcji smaków, przejawia się wrażeniem metalicznego posmaku lub utratą intensywności smaków słodkich, słonych czy kwaśnych. Mechanizm tego zjawiska nie pozostało do końca wyjaśniony, jednak przypuszcza się, iż niedobór żelaza wpływa na regenerację kubków smakowych oraz nerwów odpowiedzialnych za odczuwanie smaku.
• Kandydoza jamy ustnej
Niedobory żywieniowe, typowe dla różnych form niedokrwistości, mogą prowadzić do osłabienia układu odpornościowego, co zwiększa ryzyko zakażeń grzybiczych, zwłaszcza drożdżakami z rodzaju Candida. Objawia się to białym nalotem na języku, podniebieniu oraz wewnętrznej stronie policzków, który może być trudny do usunięcia i często towarzyszy mu uczucie pieczenia i suchości w ustach. Kandydoza jamy ustnej może być jednym z pierwszych objawów u osób z zaawansowaną niedokrwistością.
Objawy anemii w jamie ustnej są cennymi wskaźnikami stanu zdrowia pacjenta. Mogą sugerować niedobory składników odżywczych lub rozwijające się zaburzenia hematologiczne. Lekarze dentyści, dzięki standardowym badaniom jamy ustnej, są w stanie wykryć te objawy niedokrwistości relatywnie wcześnie i skierować pacjenta na badania diagnostyczne.
Poza objawami w jamie ustnej, anemia może również wywoływać szereg ogólnoustrojowych symptomów. Są to między innymi: chroniczne zmęczenie, zawroty głowy, duszność, kołatanie serca, podatność na infekcje z powodu obniżonej odporności organizmu, a w zaawansowanych stadiach również krwawienia z przewodu pokarmowego oraz dróg rodnych. Symptomy te nasilają się w miarę postępu choroby i mogą poważnie wpływać na jakość życia.
Leczenie anemii. Na czym polega? Jakie mogą być skutki nieleczonej anemii
Leczenie anemii jest uzależnione od jej przyczyny. W przypadku anemii z niedoboru żelaza, najważniejsze jest uzupełnienie tego pierwiastka poprzez odpowiednią dietę bogatą w żelazo oraz suplementację. Żelazo można znaleźć w takich produktach, jak czerwone mięso, ryby, jaja, orzechy i zielone warzywa liściaste. Czasami jednak, w cięższych przypadkach, konieczne jest podanie żelaza dożylnie. W przypadku anemii megaloblastycznej leczenie polega głównie na suplementacji witaminy B12 lub kwasu foliowego.
Jeśli anemia jest wynikiem choroby przewlekłej lub zaburzeń genetycznych, leczenie jest bardziej skomplikowane i często obejmuje terapię objawową oraz wspomaganie organizmu. W skrajnych przypadkach anemii aplastycznej konieczny może być przeszczep szpiku kostnego.
Nieleczona anemia może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak niewydolność serca, przewlekłe niedotlenienie narządów, a w konsekwencji ich uszkodzenie. Długotrwały brak odpowiedniego leczenia może prowadzić do osłabienia funkcji poznawczych, pogorszenia kondycji fizycznej, a także zwiększenia podatności na infekcje i inne schorzenia.
Anemia to choroba, która może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, w tym objawów widocznych w jamie ustnej, takich jak bladość błony śluzowej, zanik brodawek językowych czy zapalenie kącików ust. Zmiany te często pojawiają się wcześnie i mogą pomóc w szybszym rozpoznaniu choroby. Szybka, prawidłowa diagnoza i skuteczne leczenie niedokrwistości są najważniejsze dla zapobiegania powikłaniom, które mogą mieć długotrwały wpływ na zdrowie. Regularne badania, zdrowa dieta oraz dbałość o poziom składników odżywczych mogą znacząco zmniejszyć ryzyko niedokrwistości i jej objawów.
