Czym jest witamina B12?
Witamina B12 to organiczny związek chemiczny z centralnie położonym atomem kobaltu, stąd inna nazwa - kobalamina. Jest zaliczana do grupy witamin B - rozpuszczalnych w wodzie prekursorów koenzymów. Koenzymy to niebiałkowe elementy, które są niezbędne do działania białek enzymatycznych. Enzymy, czyli białka enzymatyczne, to aktywnie działające białka będące katalizatorami ("przyspieszaczami") reakcji chemicznych.
Witamina B12 jest prekursorem koenzymu B12 (dibenkozydu), aktywnie uczestniczącego w przemianach metabolicznych aminokwasów, kwasów tłuszczowych i węglowodanów. Ponadto reguluje wytwarzanie erytrocytów w szpiku kostnym oraz uczestniczy w tworzeniu mieliny w układzie nerwowym.Reklama
Witamina B12 a produkcja erytrocytów
Erytrocyty to inaczej krwinki czerwone, jeden z kilku elementów morfotycznych krwi. Krwinki czerwone odpowiedzialne są za transport gazów - tlenu i dwutlenku węgla, z tkanek do płuc i na odwrót. Wytwarzanie erytrocytów odbywa się w szpiku kostnym w procesie erytropoezy, do którego niezbędny jest udział witaminy B12. B12 współpracuje z enzymem - syntazą metioniny, umożliwiając odnawianie puli kwasu tetrahydrofoliowego, aktywnej formy kwasu foliowego (witaminy B9).
Kwas foliowy bierze udział w wytwarzaniu komórek gwałtownie odnawiających się, m.in. właśnie erytrocytów, dlatego jego niedobór, indukowany niedoborem witaminy B12, zmniejsza skuteczność erytropoezy. Z tego względu niedobór witaminy B12 powoduje anemię megaloblastyczną, w tym także jest pośrednim elementem anemii złośliwej (zespołu Addisona-Biermera). Wspólną cechą wszystkich anemii z niedoboru B12 jest występowanie olbrzymich krwinek czerwonych (megalocytów).
Wpływ witaminy B12 na układ nerwowy
Kobalamina pełni decydującą rolę w procesie tworzenia osłonki mielinowej w układzie nerwowym. Mielina to substancja, która otacza wypustki neuronów (komórek układu nerwowego). Oprócz funkcji ochronnej spełnia również funkcję izolatora elektrycznego dla wypustek neuronów. Ponadto mielina umożliwia szybkie przewodzenie impulsów w układzie nerwowym: dzięki niej impuls przechodzi skokowo, tylko w miejscach, w których występują przewężenia osłonki mielinowej, co znacznie przyspiesza ten proces w porównaniu do przewodzenia u neuronów pozbawionych mieliny. Niedobór witaminy B12 upośledza syntezę mieliny, podobnie jak w przypadku krwi upośledza syntezę erytrocytów, gdyż kobalamina jest zaangażowana w cykle reakcji chemicznych, w których dochodzi do odnowy i budowania mieliny. Skutkuje to rozlicznymi objawami w obrębie układu nerwowego.
Witamina B12 funkcjonuje również jako kofaktor reakcji chemicznych, w wyniku których dochodzi do wytworzenia neuroprzekaźników. Neuroprzekaźniki to takie substancje, które mają zdolność do przyłączania się do określonych miejsc układu nerwowego, wywierając działania pobudzające lub hamujące na neurony.
Niedobór witaminy B12 odbija się na układzie pokarmowym
Kobalamina funkcjonuje jako regulator syntezy zasad purynowych w ludzkim DNA, co - jak zostało wcześniej podkreślone - objawia się najmocniej w układzie nerwowym i tkankach o wzmożonym obrocie komórkowym. Do takich należą również tkanki budujące śluzówkę przewodu pokarmowego, stąd niedobór B12 wywołuje zaburzenia wchłaniania i czucia w obrębie przewodu pokarmowego.
Witamina B12 a psychika
Witamina B12, najprawdopodobniej w związku z jej wpływem na układ nerwowy, ma najważniejsze znaczenie dla dobrostanu psychiki u ludzi. Jej niedobór powiązany jest silnie z objawami psychiatrycznymi, począwszy od zaburzeń poznawczych, przez zaburzenia zachowania i stany depresyjne, aż do urojeń i zaburzeń świadomości.
Zapotrzebowanie na witaminę B12. W czym występuje?
Kobalamina podlega na wchłanianiu przez przewód pokarmowy z pożywienia, przez co doskonale nadaje się do przyswajania w formie posiłków lub suplementów. Najwięcej witaminy B12 zawierają mięso i mleko, a wśród roślin warzywa strączkowe. Dzienne zapotrzebowanie wynosi ok. 1-3 mikrogramów i należy nadmienić, iż gotowanie nie niszczy kobalaminy. Tak zwana normalna dieta powinna zapewniać dzienną dawkę witaminy B12 przy założeniu, iż jemy wszystkie produkty, w tym nabiał i mięso. Zwykle zapasy kobalaminy w organizmie wystarczają na kilka lat.
Wartości referencyjne dla kobalaminy we krwi wynoszą 200-1000 ng/ml, przy czym przy objawach niedoboru i granicznie niskich wartościach "w normie" lekarze zwykle decydują się na wprowadzenie suplementacji.
Z form doustnych kobalamina wchłania się najskuteczniej w formie metylokobalaminy i to takich suplementów należy szukać na rynku. W przypadku skrajnego niedoboru lub/i ciężkich objawów zleca się pozajelitowe uzupełnianie B12 w formie zastrzyków domięśniowych.
Jakie są objawy niedoboru witaminy B12?
Objawy niedoboru witaminy B12, według układów/narządów człowieka, obejmują:
objawy niedokrwistości:
osłabienie i męczliwość, tachykardia, bóle i zawroty głowy, upośledzenie koncentracji, bladość skóry;
objawy ze strony układu nerwowego:
parestezje kończyn, upośledzenie chodu, zaburzenia równowagi, spastyczność mięśni, osłabienie kończyn, zaburzenia czucia, osłabienie wzroku, zespół piramidowy, objawy demielinizacji układu nerwowego;
objawy ze strony przewodu pokarmowego:
utrata czucia smaku, pieczenie i zmiana wyglądu języka, niezamierzone chudnięcie, utrata apetytu;
objawy ze strony psychiki:
zaburzenia poznawcze, w tym otępienie, zaburzenia depresyjne, zaburzenia świadomości, zespoły urojeniowe, apatia, drażliwość, lęki.
O czym należy pamiętać, wybierając się na badanie poziomu kobalaminy?
Na badanie krwi przychodzi się na czczo, po kilkunastu godzinach powstrzymywania się od jedzenia. Krew pobiera się z żyły łokciowej. Przy oznaczaniu poziomu B12 warto oznaczyć powiązane z nią bezpośrednio parametry: kwas foliowy i homocysteinę, aby mieć całościowy obraz sytuacji.
Ponadto, w przypadku obecności objawów, warto oznaczyć również inne parametry, które mogą być powiązane z niedoborem B12 lub dawać podobne do niego objawy:
żelazo,ferrytyna,morfologia krwi z rozmazem,witamina D3,TSH.
Nie lekceważcie któregokolwiek z objawów niedoboru B12 - przedłużający się deficyt może nieodwracalnie upośledzać lub uszkadzać narządy. Deficyt B12 może pojawić się z różnych przyczyn, przede wszystkim jednak powstaje często w wyniku zaburzeń wchłaniania w przewodzie pokarmowym.
Źródła:
https://podyplomie.pl/aktualnosci/07441,zaburzenia-ze-strony-ukladu-nerwowego-zwiazane-z-niedoborem-witaminy-b12-przyczyny-i-leczenie.
Calderón-Ospina CA, Nava-Mesa MO. B Vitamins in the nervous system: Current knowledge of the biochemical modes of action and synergies of thiamine, pyridoxine, and cobalamin. CNS Neurosci Ther. 2020 Jan; 26(1):5-13.
Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W., Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.
CZYTAJ TAKŻE:
