Nadnercza to niewielkie, niepozorne organy, które odgrywają kluczową rolę w regulacji wielu procesów zachodzących w organizmie zarówno w standardowych warunkach, jak i w sytuacjach stresowych. Ta wszechstronność działania sprawia, iż wszelkie zaburzenia ich pracy mają szerokie skutki zdrowotne. Sprawdź, jak zbudowane są nadnercza i w jaki sposób wpływają na organizm człowieka.
Jak wyglądają nadnercza?
Nadnercza to parzyste gruczoły wydzielnicze o kształcie zbliżonym do trójkąta, które leżą na szczycie obu nerek – stąd ich nazwa. To niewielkie organy, które mają ok. 3-5 cm długości i ważą kilkanaście gramów. Zbudowane są z dwóch elementów – kory i rdzenia.
Kora to zewnętrzna część nadnerczy, która stanowi ich główną masę i odpowiada za wydzielanie wielu hormonów, m.in. kortyzolu. Składa się ona z trzech warstw:
- kłębkowatej,
- pasmowatej,
- siatkowatej.
Z kolei rdzeń nadnerczy leży w ich centrum i zbudowany jest z siateczki włókien, pomiędzy którymi znajdują się nerwy i naczynia krwionośne, a także komórki chromochłonne produkujące hormony, np. adrenalinę.
Jakie hormony wydziela kora nadnerczy?
Kora nadnerczy wydziela dużą grupę hormonów steroidowych, które dzielą się na dwa główne rodzaje:
- mineralokortykosteroidy – np. aldosteron, który uczestniczy w regulacji gospodarki wodno-mineralnej organizmu, a przez to kontroluje ciśnienie tętnicze krwi,
- glikokortykosteroidy – np. kortyzol, czyli hormon stresu. Podnosi on poziom glukozy we krwi i przyspiesza pracę serca, przez co pobudza organizm w stresowej sytuacji.
Oprócz tego kora nadnerczy wydziela też niewielkie ilości hormonów płciowych – androgenów. Odpowiadają one za rozwój męskich cech płciowych oraz wzrost organizmu, zwłaszcza masy mięśniowej. Androgeny występują także u kobiet, gdzie uczestniczą w regulacji cyklu miesiączkowego i podnoszą libido.
Hormony uwalniane przez rdzeń nadnerczy
W rdzeniu nadnerczy wydzielane są hormony w grupy katecholamin, z których najważniejsze to:
- adrenalina – w niewielkich ilościach jest uwalniania stale, a silne emocje powodują nagły wyrzut dużych ilości tego hormonu. Adrenalina podnosi ciśnienie krwi, rozszerza źrenice i oskrzela, a także hamuje pracę jelit oraz wydzielanie soków trawiennych,
- noradrenalina – działa podobnie jak adrenalina, jednak skupia się głównie na regulacji ciśnienia krwi.
Jakie choroby mogą dotknąć nadnercza?
Jak każdy narząd w organizmie, nadnercza również mają specyficzne dla siebie schorzenia. Najczęstszą ich przyczyną są zaburzenia wydzielania hormonów, np.:
- choroba Addisona – to inaczej niedoczynność kory nadnerczy, czyli niedostateczne wydzielanie hormonów steroidowych. Objawia się m.in. silnym osłabieniem, brakiem apetytu, niską masą ciała, biegunką, niskim ciśnieniem oraz bólem mięśni i stawów. Ponadto na skórze mogą pojawić się brązowe plany lub przebarwienia,
- zespół Cushinga – nadmierne wydzielanie glikokortykosteroidów. Charakterystyczne objawy to np. otyłość centralna – tkanka tłuszczowa gromadzi się na twarzy i tułowiu, szczupłość kończyn, osłabienie, podwyższone ciśnienie, bóle głowy, a także zmiany na skórze – rumień, rozstępy, trądzik,
- zespół Conna – nadprodukcja aldosteronu, która prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi oraz niedoboru potasu. Często towarzyszy mu kołatanie serca, osłabienie mięśni oraz wielomocz.
Oprócz tego w nadnerczach mogą rozwinąć się zmiany nowotworowe, zarówno złośliwe, jak i niezłośliwe. Ich obecność zaburza wydzielanie hormonów, więc choćby te łagodne guzy negatywnie wpływają na kondycję organizmu.
Badania wykonywane podczas diagnostyki chorób nadnerczy
W przypadku podejrzenia zaburzeń pracy nadnerczy, lekarz w pierwszej kolejności zleca badanie krwi, w którym oznacza się stężenia substancji wydzielanych przez te gruczoły. Czasem konieczne jest także badanie moczu pod kątem zawartości hormonów oraz produktów ich rozkładu.
Ponadto wykonuje się też badania obrazowe, które są pomocne zwłaszcza w diagnozie zmian nowotworowych nadnerczy. Należą do nich m.in.:
- tomografia komputerowa,
- rezonans magnetyczny,
- USG,
- scyntygrafia.
