Klozapina została wprowadzona w latach 70., ale w 1975 roku wycofano ją z powodu licznych przypadków śmierci spowodowanych agranulocytozą – poważnym spadkiem liczby neutrofili, komórek kluczowych dla odporności.
Zgodnie z aktualnymi zaleceniami, pacjenci leczeni klozapiną powinni regularnie kontrolować liczbę białych krwinek (WBC, ang. white blood cell) oraz całkowitą liczbę neutrofili (ANC, ang. absolute neutrophil count). Monitorowanie przebiega według schematu: co tydzień przez pierwsze 18 tygodni terapii oraz co najmniej raz na 4 tygodnie przez cały dalszy czas leczenia, włącznie z 4 tygodniami po zakończeniu stosowania leku.
Eksperci, w tym prof. David Taylor z King’s College London, cytowany w Pharmaceutical Journal, podkreślają, iż obecny system monitorowania generuje zbyt wiele fałszywych alarmów, często bez realnego zagrożenia.
– U pacjentów, u których dwukrotnie stwierdza się znaczny spadek liczby neutrofili, zwykle na stałe odstawia się lek – tłumaczy prof. Taylor, ekspert w dziedzinie farmakologii psychiatrycznej, specjalizujący się m.in. w badaniach nad klozapiną i hematologicznym monitoringiem. – Coraz więcej dowodów wskazuje, iż decyzje o zaprzestaniu leczenia są podejmowane zbyt pochopnie, a pozbawiając pacjenta zwykle jedynego skutecznego leku, narażamy go na nawroty poważnych objawów schizofrenii.
Argumenty za kontynuacją leczenia
Najsilniejszym argumentem jest fakt, iż wyniki badań krwi bywają często nadinterpretowane lub obarczone błędem. Odstawienie klozapiny, która jest lekiem „ostatniej szansy” w leczeniu opornej schizofrenii, niesie ze sobą wysokie ryzyko nawrotu uciążliwych objawów i pogorszenia stanu chorego.
Ponadto u osób o określonym pochodzeniu etnicznym, np. Afrykanów, często występuje łagodna neutropenia, czyli obniżona liczba neutrofili bez zwiększonego ryzyka infekcji. Ci pacjenci również bywają bezpodstawnie pozbawiani terapii.
Badania wykazują, iż ryzyko agranulocytozy maleje z czasem. W pierwszych 6 miesiącach jest ono 36-krotnie wyższe niż u pacjentów stosujących inne leki, natomiast po 4,5 roku jest to już tylko 4-krotne zwiększenie ryzyka.
- Czytaj również: Nowe wytyczne dotyczące stosowania popularnego leku przeciwbólowego
W maju 2025 roku opublikowano badanie, które wykazało, iż po roku leczenia klozapiną można wydłużyć odstęp pomiędzy badaniami morfologii krwi z 4 do 12 tygodni, bez podniesionego ryzyka wystąpienia agranulocytozy.
Profesor Taylor uważa, iż monitorowanie ilości neutrofili co miesiąc ma niewielkie znaczenie, a zamiast tego proponuje noszenie karty ostrzegawczej i opaski informującej o potencjalnym ryzyku.
Czy zmiany w leczeniu klozapiną są już na horyzoncie?
Europejska Grupa Robocza ds. klozapiny rekomenduje zmniejszenie częstotliwości badań po pierwszym roku terapii oraz całkowite ich zaprzestanie po dwóch latach, o ile nie wystąpiły przypadki neutropenii.
Niektóre kraje, takie jak Holandia, dopuszczają zaprzestanie monitorowania krwi u świadomych pacjentów po 6 miesiącach leczenia. W USA w lutym 2025 roku zniesiono obowiązkowy program REMS (ang. Risk Evaluation and Mitigation Strategy) dla klozapiny, który do tej pory wymagał ścisłego nadzoru nad pacjentami i raportowania wyników badań w celu minimalizacji ryzyka ciężkiej neutropenii.
Aktualne wytyczne zmierzają do zmniejszenia częstotliwości monitoringu po dłuższym okresie bez powikłań, choćby do rocznych kontroli po dwóch latach leczenia. Proponuje się także uproszczenie monitoringu — na przykład stosowanie testów z nakłucia palca czy mobilnych punktów medycznych dostępnych po godzinach pracy, co podniosłoby komfort pacjentów i poprawiłoby dostęp do terapii. Eksperci podkreślają, iż zmiany powinny być wprowadzane ostrożnie, aby nie pozbawiać pacjentów ważnego wsparcia klinicznego, zwłaszcza tych z cięższym przebiegiem choroby.
Dyskusje realizowane są również w Polsce
W Polsce również pojawiają się dyskusje dotyczące monitorowania krwi u pacjentów na klozapinie. w tej chwili ścisłe i regularne kontrolowanie morfologii krwi (liczby białych krwinek i neutrofili) pozostaje standardem, szeroko stosowanym w celu minimalizacji ryzyka agranulocytozy i innych poważnych powikłań hematologicznych.
Jednak, podobnie jak w innych krajach, pojawiają się głosy i analizy sugerujące, iż obecne procedury mogą być zbyt restrykcyjne, prowadząc do nadmiernej liczby przerwań terapii i niepotrznych nawrotów choroby. Dyskutuje się o możliwości zmiany częstotliwości badań, zwłaszcza u osób na długotrwałej terapii, oraz o lepszym dopasowaniu monitorowania do indywidualnego ryzyka.
Klozapina zarezerwowana dla schizofrenii opornej na leczenie
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego lekami I rzutu zwykle są leki antypsychotyczne nowej generacji. Klozapina jest zarezerwowana dla pacjentów z schizofrenią oporną na leczenie, czyli takich, u których nie obserwuje się poprawy mimo zastosowania co najmniej dwóch różnych leków przeciwpsychotycznych, w tym przynajmniej jednego leku II generacji.
Źródła:
- https://pharmaceutical-journal.com/article/feature/clozapine-is-it-time-to-relax-blood-monitoring-rules
- https://www.psychiatriapolska.pl/Polish-Psychiatric-Association-diagnostic-and-therapeutic-management-guidelines-for,149707,0,1.html
- https://aapp.org/guideline/external/schizophrenia
- ChPL Klozapol
©MGR.FARM
